Gwałtownie narastająca gorączka, silny ból gardła i charakterystyczna wysypka to tylko część objawów, które mogą towarzyszyć szkarlatynie. Atakuje przede wszystkim dzieci, choć dorosłych również nie omija. Jak odróżnić szkarlatynę od innych chorób wieku dziecięcego? Jak wygląda diagnoza i leczenie? Ann podpowiada!
Szkarlatyna najczęściej dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, a więc 5-15 lat. Zdarza się jednak także u osób dorosłych. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH wynika, że co roku w Polsce diagnozuje się około 150 nowych przypadków zachorowań na każde 100 tysięcy osób.
Szkarlatyna: co to za choroba?
Szkarlatyna to zakaźna choroba wywoływana przez bakterie, które są także odpowiedzialne za anginę ropną. Choroba ta, częściej występuje u dzieci, może także dotknąć dorosłych. Najwięcej zachorowań notuje się zazwyczaj w okresie jesienno-zimowym.
Historia szkarlatyny sięga 1675 roku, gdy angielski lekarz Thomas Sydenham jako pierwszy dokonał jej rozpoznania. Szkarlatyna, nazywana również płonicą, jest chorobą bardzo niebezpieczną i nie została wynaleziona na nią skuteczna szczepionka. Większość osób po przejściu szkarlatyny nabiera odporności, choć zdarzają się przypadki nawrotów.
Dzięki postępowi w medycynie obecnie rzadko dochodzi do śmiertelnych przypadków szkarlatyny, jednak szybka diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe w zapobieganiu powikłaniom.
Szkarlatyna: najwięcej przypadków odnotowuje się u dzieci w wieku 4-6 lat
Często szkarlatyna jest następstwem anginy, ale nie zawsze. Dzieci, zwłaszcza te uczęszczające do przedszkoli i szkół, są szczególnie narażone na szkarlatynę. Zarówno chore osoby, jak i nosiciele paciorkowca (również dorośli), stanowią potencjalne źródło zakażenia.
Bakterie przenoszą się drogą kropelkową lub przez dotykanie zakażonych przedmiotów, a następnie przenoszenie ich do jamy ustnej za pomocą brudnych rąk. Szkarlatyna to typowa choroba wieku dziecięcego, ale może także dotknąć dorosłych, często z cięższym przebiegiem.
Okres wylęgania szkarlatyny jest bezobjawowy i trwa od 2 do 5 dni. Po tym okresie pojawiają się charakterystyczne objawy tej choroby.
Objawy szkarlatyny
Choroba zaczyna się gwałtownie. Pierwszym objawem jest zazwyczaj wysoka gorączka, która może sięgać nawet 40℃. Towarzyszą jej dreszcze, silny ból gardła, szczególnie przy przełykaniu oraz bóle brzucha, nudności i wymioty. Inne typowe objawy szkarlatyny to:
- powiększenie węzłów chłonnych szyjnych;
- zaczerwienienie gardła;
- ogólne osłabienie i apatia;
- biały nalot na języku, który potem przechodzi w charakterystyczne zaczerwienienie.
Czytaj także: Grypa – jak rozpoznać objawy? Poznaj sposoby leczenia
W drugim dniu choroby, a czasami już w pierwszym, pojawia się charakterystyczna wysypka. Na początku może być widoczna w zgięciach stawów i na tułowiu, a następnie rozprzestrzenia się na inne części ciała. Wysypka przybiera postać drobnych plamek lub grudek o lekko czerwonym lub różowym zabarwieniu, które bledną pod wpływem ucisku. To istotne dla diagnostyki, pomaga odróżnić szkarlatynę od innych chorób z wysypką. Charakterystyczny jest również brak wysypek na wewnętrznej powierzchni dłoni i podeszwach stóp, a także w okolicach fałdów nosowych i na brodzie.
Wysypka zaczyna ustępować po 6-7 dniach, pojawia się wtedy złuszczanie się skóry. Początkowo dotyczy skóry twarzy, a później dłoni i stóp.
W trakcie szkarlatyny pojawiają się również charakterystyczne zmiany na języku. Już w pierwszych dniach infekcji widoczny jest biały nalot, który zazwyczaj ustępuje już w drugiej dobie. W kolejnej fazie obserwuje się tzw. „malinowy język”, gdzie brodawki są obrzęknięte i mocno zaczerwienione. U niektórych pacjentów mogą wystąpić również wykwity na podniebieniu.
Szkarlatyna: diagnoza
Aby postawić diagnozę, konieczne jest wykrycie obecności bakterii w organizmie pacjenta. W tym celu lekarz zazwyczaj pobiera wymaz z gardła, który następnie jest poddany badaniu mikrobiologicznemu. Dopiero na podstawie wyników tego badania można ustalić obecność paciorkowców beta-hemolizujących grupy A i potwierdzić diagnozę szkarlatyny.
Szkarlatyna: jak wygląda leczenie szkarlatyny?
Leczenie szkarlatyny polega głównie na podaniu antybiotyków, które zwalczają paciorkowce, przez okres około 10 dni. Dodatkowo stosuje się leki objawowe, takie jak środki obniżające gorączkę i zmniejszające silny ból gardła.
Niezwykle istotne jest odpowiednie nawadnianie pacjenta oraz zachowanie spokojnego trybu życia w okresie ostrej fazy choroby. Izolacja chorego jest zalecana przez pierwsze 24 godziny leczenia antybiotykiem.
W przypadku szkarlatyny, dieta odgrywa istotną rolę. Zaleca się stosowanie łatwostrawnej lub bogato białkowej diety oraz regularne spożywanie dużej ilości płynów.
Podczas choroby i rekonwalescencji ważne jest dostarczanie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Dlatego należy unikać ciężkostrawnych produktów i potraw.
Zapalenie stawów i zapalenie mięśnia sercowego: powikłania szkarlatyny
Powikłania szkarlatyny są rzadkie, szczególnie gdy antybiotykoterapia jest rozpoczęta na czas. W takich przypadkach rokowania są zazwyczaj dobre, a pacjent szybko zaczyna wracać do zdrowia. Nieleczona szkarlatyna wiąże się z wyższym ryzykiem powikłań i wzrasta ryzyko śmiertelności (15-20%). Możliwe powikłania szkarlatyny to:
- zapalenie ucha środkowego;
- ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych;
- zapalenie zatok przynosowych;
- ropowica dna jamy ustnej (tzw. angina Ludwiga) oraz inne powikłania ropne;
- zapalenie płuc;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które stanowi groźne powikłanie, choć zdarza się rzadko;
- zapalenie stawów;
- żółtaczka;
- zapalenie mięśni;
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek;
- ostra gorączka reumatyczna, którą mogą towarzyszyć zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie stawów i zmiany skórne.
Czytaj także: Półpasiec to poważna choroba. Nie lekceważ tych objawów!
Bardzo rzadkim, ale poważnym powikłaniem jest zespół wstrząsu toksycznego, który wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Objawia się on przyspieszonym oddechem, spadkiem ciśnienia tętniczego i silnym osłabieniem, a w krótkim czasie może prowadzić do niewydolności narządów.
Jeśli stan dziecka, pomimo początkowej poprawy, ulega pogorszeniu lub pojawiają się nowe objawy, takie jak nawrót gorączki, konieczna jest natychmiastowa wizyta u lekarza.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej ciekawych artykułów w Ann: