Zaparcia to częsty problem w populacji ogólnej. Cierpi na nie średnio co ósmy Polak. O tym jakie są najczęstsze przyczyny zaparć u seniorów i jak sobie z nimi radzić opowiada prof. dr hab. n. med. Halina Lach, gastrolog, kierownik Katedry i Kliniki Gastroenterologii z Pracownią Endoskopową Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Uważa się, że do 30% osób cierpi na tę dolegliwość. Jednakże wśród osób starszych występują one jeszcze częściej. Problem dotyczy połowy seniorów. Zaś wśród pensjonariuszy domów opieki społecznej na zaparcia cierpią nawet 65% osób.
Zaparcia najczęściej pojawiają się u seniorów
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Kiedy mówimy o zaparciu u osób starszych?
Prof. dr hab. n. med. Halina Lach: Zaparcia to bardzo wstydliwy problem, który bardzo często zostawia się za drzwiami toalety. A tymczasem powinno się o nim mówić, bo w bardzo wielu sytuacjach ogranicza on normalne funkcjonowanie. Wraz z wiekiem następuje pogorszenie funkcji metabolicznej. A więc osoby w wieku powyżej 60 lat są bardziej narażone na zaparcia niż ogół populacji.
O zaparciu mówimy, jeśli pacjent rzadko oddaje stolec – rzadziej niż 2 razy w tygodniu, robi to z trudem lub jeśli stolec jest twardy i suchy. Istnieją cztery rodzaje zaparć, których mogą doświadczać osoby starsze. Są to zaparcia „czynnościowe”, związane z dysfunkcją dna miednicy, spowodowane różnymi chorobami jelit, jak również związane z wolnym pasażem. Objawy zaparć to głównie trudność i ból podczas oddawania stolca, wzdęcia, a także uczucie pełności i niepełnego wypróżnienia.
Zaparcia u osób starszych: nieprawidłowa dieta jest główną przyczyną
Jakie są przyczyny zaparć u seniorów?
Ilość oddawanych stolców nie musi mieć związku z chorobą. Główną przyczyną zaparć u seniorów jest przede wszystkim nieprawidłowa dieta. Wraz z wiekiem zmniejsza się apetyt czy chęć picia wody, a to sprzyja pojawieniu się zaparć. Nieprawidłowa dieta zwykle związana jest z niską zawartością błonnika, który odpowiada za prawidłową perystaltykę jelit.
Siedzący tryb życia czy unieruchomienie w łóżku są równie niebezpieczne. Niedostateczna ilość ruchu też prowadzi do zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego, ponieważ aktywność fizyczna jest czynnikiem niezbędnym do regularnych wypróżnień. Ponadto sprzyjać zaparciom może również szereg leków, często przyjmowanych przez osoby starsze. Szczególnie leki przeciwpadaczkowe, antydepresyjne, chociaż też niektóre leki przeciw nadciśnieniowe i środki przeciwbólowe.
Problemy ze stolcem mogą również być spowodowane chorobami współistniejącymi. Przede wszystkim cukrzycą, chorobami układu nerwowego, otyłością. Słaba kondycja psychiczna, samotność, depresja czy otępienie mogą także prowadzić do poważnych problemów z układem pokarmowym.
Domowe sposoby na zaparcia
Jak leczyć zaparcia u osób starszych? Czy są jakieś domowe sposoby?
Zazwyczaj zaparcia są niegroźną dolegliwością, o ile nie towarzyszą im bardziej niebezpieczne symptomy. Należą do nich gorączka, krew w stolcu, znaczący spadek masy ciała, ból brzucha czy niedokrwistość.
Pierwszą, podstawową rzeczą przy leczeniu zaparć jest zmiana nawyków żywieniowych. Należy zadbać, by odpowiednio komponować posiłki przeznaczone dla osoby starszej. Dieta przy zatwardzeniu powinna zawierać większą ilość błonnika. Występuje on przede wszystkim w surowych warzywach i owocach oraz produktach zbożowych pełnoziarnistych.
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca przyjmowanie 20-40 g włókna roślinnego na dobę. Dobowa zaś norma błonnika w diecie osoby w podeszłym wieku powinna wynosić około 50-70 g. Należy również spożywać co najmniej 2 litry płynów dziennie. Woda rozluźnia stolec, ułatwiając jego oddawanie. Z diety należy wykluczyć warzywa wzdymające. M.in. takie jak fasola, groch, kapusta, cebula.
Najlepiej jest spożywać potrawy gotowane na parze lub pieczone w folii. Należy unikać potraw smażonych. Posiłki muszą być przyjmowane regularnie – w 3-4 godzinnych odstępach. Ponadto z jadłospisu warto wykluczyć kakao oraz czekoladę, ponieważ działają zapierająco. Pozytywny wpływ na perystaltykę jelit mają także produkty bogate w bakterie probiotyczne, czyli jogurt naturalny, kefir czy kiszona kapusta.
Pomocny będzie również kompot ze suszonych śliwek. Mają one 7 razy więcej błonnika niż owoce surowe! Korzystnie na perystaltykę jelit działa także napar z siemienia lnianego. Bardzo ważne też jest zachowanie regularnej aktywności fizycznej. Każda forma ćwiczeń będzie pomocna.
Ponadto pamiętajmy o tym, aby w miarę możliwości nie wstrzymywać nadmiernie parcia i nie zwlekać z wizytą w toalecie. Stres również nie sprzyja właściwej pracy jelita grubego. Zawsze kluczowym jest zdiagnozowanie przyczyny występowania zaparć u starszych osób.
Aktywność fizyczna to podstawowy element zmiany stylu życia
Jaka aktywność może być pomocna?
Aktywność fizyczna to właściwie podstawowy element zmiany stylu życia, który powinien prowadzić do redukcji. Także dotyczy to osób starszych. Jeżeli osoba starsza jest sprawna, to spokojnie można zarekomendować spacery na świeżym powietrzu. Okazuje się, że kilkadziesiąt minut takiego spaceru wystarczy, aby pobudzić organizm do sprawnego funkcjonowania i poprawić czynność motoryczną przewodu pokarmowego.
Nieco trudniejsza sytuacja dotyczy osób leżących, które w ogóle nie mogą sobie pozwolić na żadną dawkę ruchu. W takim przypadku należałoby zaproponować tym pacjentom rehabilitację, która poprawi ich jakość funkcjonowania. Jeśli i taka forma aktywności fizycznej nie jest możliwa, należy wprowadzić do rutyny dnia masaż brzucha i ciepłe okłady pobudzające jelita do działania.
Środki przeczyszczające stosujemy tylko, jeśli istnieje konieczność!
A środki przeczyszczające? Warto je stosować?
Środki przeczyszczające to kolejny krok w leczeniu zaparć. Wśród leków na zaparcia wyróżniamy przede wszystkim środki osmotyczne, następnie leki zmiękczające stolec, a w dalszej kolejności leki o działaniu pobudzającym. Zwykle jednak staramy się zacząć od tych domowych środków. Jeżeli zaś metody domowe zostały wyczerpane i nie przyniosły one żadnego efektu, to niestety istnieje konieczność zastosowania środków przeczyszczających.
Zaparcia znacznie obniżają jakość życia seniorów, a uporczywe stosowanie coraz większej ilości i dawek leków przeczyszczających prowadzi donikąd, ponieważ pogłębia tylko problem. Ważne jest, aby preparaty przeczyszczające przyjmować tylko wtedy, jeżeli rzeczywiście istnieje pilna potrzeba. Jak również nie przedłużać ich stosowanie.
Jeśli zauważymy, że sprawność motoryczna przewodu pokarmowego jest coraz lepsza, próbujmy odstawiać leki i znów wrócić do domowych sposobów leczenia. W przypadku, gdy poprawa nie następuje, chorego można skierować do specjalisty w celu dalszej diagnostyki.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.