Częstomocz, senność, zmiany skórne, a nawet infekcje intymne – to pierwsze symptomy cukrzycy. Niestety nie odnoszą się one do cukrzycy ciążowej, której przebieg najczęściej jest bezobjawowy. Czym jest cukrzyca ciążowa i jak w takim razie ją rozpoznać? Z jakimi konsekwencjami wiąże się choroba? Na czym polega leczenie cukrzycy? O tym rozmawiamy z lek. Krzysztofem Berbeką, ginekologiem i położnikiem z poradni Dębski Clinic.
Należy podkreślić, że nieleczona cukrzyca w ciąży może skutkować również: poronieniem, wielowodziem, przedwczesnym odklejeniem się łożyska, makrosomią czy – w najcięższych przypadkach – nawet zgonem wewnątrzmacicznym, a u noworodka niższą punktacją w skali Apgar i groźną hipoglikemią noworodkową
— lek. Krzysztof Berbeka.
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest cukrzyca ciążowa i jak się objawia?
Lek. Krzysztof Berbeka: Cukrzyca ciążowa (GDM, gestational diabetes mellitus) to zaburzenie tolerancji glukozy, które pojawia się w ciąży. Jest to stan, w którym dochodzi do zbyt dużego stężenia glukozy we krwi u kobiety ciężarnej – czyli hiperglikemii. Jeżeli trwa ona długo, to stanowi poważne zagrożenie zarówno dla rozwijającego się płodu, jak i dla matki. Co ważne, hiperglikemia przebiega bezobjawowo, a jeśli jest nierozpoznana, to staje się bardzo niebezpieczna. Dopiero w przypadku nasilonej, niekontrolowanej cukrzycy mogą pojawić się nudności, przewlekłe zmęczenie czy senność po posiłku. Dlatego tak istotne jest szybkie rozpoznanie cukrzycy ciążowej i wdrożenie właściwej opieki diabetologicznej i położniczej.
Skąd się bierze cukrzyca ciążowa?
Jakie są przyczyny cukrzycy ciążowej? Które kobiety są najbardziej narażone na dolegliwość?
Za najważniejszy czynnik uznaje się zaburzenie w działaniu i wydzielaniu insuliny, co jest spowodowane pojawieniem się u kobiety ciężarnej hormonów ciążowych. Skutkuje to hiperglikemią.
Czynnikami, które nasilają deficyt insuliny i prowadzą do hiperglikemii, są: nadmiar tkanki tłuszczowej, niska aktywność fizyczna, nadciśnienie tętnicze, wiek matki powyżej 35. roku życia czy rodzinne obciążenie cukrzycą. Na zwiększenie ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej ma też wpływ występowanie cukrzycy w poprzedniej ciąży czy urodzenie dziecka o dużej masie ciała.
| Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej |
| Ciąża po 35. roku życia |
| W wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g) |
| Urodzenie noworodka z wadą rozwojową |
| Zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie |
| Nadciśnienie tętnicze |
| Nadwaga lub otyłość |
| Rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2 |
| Rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach |
| Wielorództwo |
| Zespół policystycznych jajników |
Co ciekawe, w ostatnich latach, na świecie obserwuje się ogromny wzrost zachorowalności na cukrzycę ciążową. W czerwcu tego roku opublikowano badanie, które szacuje, że na świecie aż 14 procent ciąż jest powikłanych cukrzycą. W związku z tym cukrzyca ciążowa jest jednym z największych wyzwań w opiece nad pacjentką ciężarną, jakie mamy w obecnych czasach.
Cukrzyca ciążowa – jakie wyniki?
W jaki sposób diagnozuje się cukrzyce ciążową? Czy pacjentka w ciąży regularnie jest poddawana badaniom cukru?
Ze wzglądu na skutki, jakie powoduje hiperglikemia w ciąży oraz na duże rozpowszechnienie GDM, każda kobieta ciężarna powinna być poddana badaniom przesiewowym. Kluczowe są dwa badania. Pierwsze z nich to badanie poziomu glukozy we krwi w pierwszym trymestrze ciąży. Zwykle to badanie zlecamy pacjentce na pierwszej wizycie, kiedy zgłasza się z rozpoznaniem wczesnej ciąży. Drugim badaniem jest test doustnego obciążenia glukozą (OGTT), który wykonuje się pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży. Mamy odpowiednie normy, na podstawie których rozpoznajemy cukrzycę ciążową i od razu włączamy odpowiednim leczenie.
Chciałbym podkreślić, że u większości kobiet stężenie glukozy ulega normalizacji po porodzie. Oznacza to, że cukrzyca się kończy. Po skończonym połogu należy wykonać test OGTT oraz okresowo badać stężenie glukozy na czczo, ponieważ przebycie cukrzycy ciążowej jest ryzykiem wystąpienia cukrzycy w dalszych latach życia.
| Warunki prawidłowego wykonania testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT) |
| Pobranie krwi wykonuje się na czczo, 1h po i 2h po obciążeniu |
| Przez 3 dni dieta wysokowęglowodanowa |
| Ostatni posiłek 8–12 h przed badaniem |
| Odpoczynek 30 min przed badaniem |
| Podanie 75 g glukozy rozpuszczonej w 250–300 ml wody i wypicie w ciągu 5 min (można dodać sok z cytryny lub zastosować fabrycznie przygotowany roztwór glukozy) |
| Po obciążeniu 2 h spoczynku, badanie w pozycji siedzącej |
| Pacjentka nie może w trakcie testu spożywać pokarmów, pić płynów, palić papierosów |
Leczenie i dieta
Jak w takim razie leczy się cukrzycę u kobiet ciężarnych? Czy farmakoterapia jest wykluczona?
Najczęściej przebieg jest łagodny, a najważniejszym zaleceniem jest stosowanie diety, polegającej na zmniejszeniu przyjmowania cukrów prostych oraz samodzielne wykonywanie pomiarów glikemii. Bardzo ważna w leczeniu cukrzycy ciążowej jest regularność przyjmowania posiłków, powinno być ich 5-6 w ciągu dnia, spożywanych w równych odstępach czasu. Zaleca się komponowanie posiłków z surowych warzyw, niektórych owoców, pieczywa razowego, płatków zbożowych, kasz, dzikiego ryżu czy makaronów razowych.
Niezmiernie ważną rolę w diecie mamy stanowią również tłuszcze, a ich doskonałym źródłem są ryby zawierające pełnowartościowe białko. Istotne jest też przyjmowanie witamin, kwasów DHA czy aktywność fizyczna, która świetnie wpływa na obniżenie glikemii oraz na sprawność psychofizyczną. Dzięki tym prostym zaleceniom możemy obniżyć poziom glukozy we krwi i utrzymać go na pożądanym poziomie.
Jeżeli po pewnym czasie stosowania diety cukrzycowej i kontroli glikemii okazuje się, że nie jesteśmy w stanie osiągnąć prawidłowych poziomów glukozy, wtedy należy wdrożyć leczenie farmakologiczne. Polega ono na stosowaniu ściśle określonych przez lekarza dawek insuliny, którą podaje się na noc.
Jakie mogą być konsekwencje nieleczonej cukrzycy ciążowej?
Hiperglikemia, która trwa długo, powoduje różne zmiany zarówno u matki, jak i u rozwijającego się płodu. U matki dochodzi do niekontrolowanego wzrostu wagi, pojawienia się nudności czy senności. Natomiast w przypadku płodu – w zależności od tego, kiedy dochodzi do stanów przewlekłej hiperglikemii – może się to wiązać z szeregiem różnych problemów.
Cukrzyca ciążowa – co grozi dziecku?
Wady wrodzone obserwuje się trzykrotnie częściej, jeżeli matka ma źle kontrolowaną cukrzycę przed ciążą i w krytycznym momencie tworzeni się narządów, czyli w pierwszym trymestrze ciąży. Najczęściej jednak pacjentki, które wiedzą, że są chore na cukrzycę typu 1 czy 2, mają dobrze kontrolowaną glikemię przed zajściem w ciążę, dzięki czemu ryzyko wad spada. Należy podkreślić, że nieleczona cukrzyca w ciąży może skutkować również: poronieniem, wielowodziem, przedwczesnym odklejeniem się łożyska, makrosomią czy – w najcięższych przypadkach – nawet zgonem wewnątrzmacicznym, a u noworodka niższą punktacją w skali Apgar i groźną hipoglikemią noworodkową.
Skutki nieleczonej cukrzycy ciążowej obserwujemy w badaniu neurosonograficznym, które służy do oceny rozwoju ośrodkowego układu nerwowego płodu. Hiperglikemia ma ogromy wpływ na tworzący się mózg płodu, zmniejszając ilość połączeń – synaps. Może również prowadzić do opóźnienia dojrzewania kory mózgowej czy układu limbicznego. Później w życiu dziecka, może to skutkować np. zmniejszoną zdolnością do nauki, ADHD czy zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
Czytaj także: Płodność a endometrioza. Czy ciąża jest możliwa?
Podsumowując, nierozpoznana i nieleczona cukrzyca ciążowa staje się niebezpieczna. Każdej kobiecie w ciąży zalecamy oznaczanie glikemii, dzięki temu możemy szybko włączyć odpowiednie leczenia, a mama i rozwijające się dziecko są bezpieczni.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej ciekawych rozmów w Ann: