Zaczerwienienie skóry w kończynie, obrzęk i bolesność – to główne objawy zakrzepicy, choroby który może nawet utrudnić podróżowanie. Czym jest zakrzepica i komu grozi? Czy lot samolotem zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepicy? Jak przygotować się do podróży, jeśli mamy zakrzepicę? Między innymi o tym rozmawiamy z dr n. med. Marcinem Kucharzewskim z Europejskiego Centrum Flebologii
Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest zakrzepica i jakie daje objawy?
dr n. med. Marcin Kucharzewski: Zakrzepica to schorzenie, którego polega na tym, że w pewnych warunkach krew zaczyna krzepnąć wewnątrz naszego organizmu. Może to dotyczyć zarówno żył, jak i tętnic.
Zakrzepica – czynniki ryzyka
Kogo najczęściej dotyczy ten problem?
Wyliczono, że jedna osoba na 1000 danej populacji, którą będziemy badali, dostanie zakrzepicy w ciągu roku – z powodu znanych lub nieznanych przyczyn. Bardzo dużą grupę osób stanowią pacjenci, u których nie jesteśmy w stanie znaleźć przyczyny powstania zakrzepicy. Przy głębszym poszukiwaniu czasami okazuje się, że mają oni wrodzoną nadkrzepliwość, która predysponuje do wystąpienia zakrzepicy.
Dodatkowo czynnikami, które mogą wpłynąć na wystąpienie zakrzepicy, jest długotrwałego unieruchomienie. Mówimy tu o unieruchomieniu w trakcie leżenia w łóżku w przypadku jakichś chorób, ostrych infekcji, okresu pooperacyjnego, ale też o unieruchomienie związanym np. z lotem samolotem. Sama operacja, odwodnienie spowodowane tym, że pijemy zbyt małą ilość płynów czy odwodnienie związane z biegunką, wymiotami, również predysponują do wystąpienia zakrzepicy. Oddzielną grupę pacjentów z dużym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy stanowią pacjenci z chorobą nowotworową.
Jakie są główne objawy zakrzepicy, które możemy zauważyć w życiu codziennym?
Nasilenie objawów związanych z zakrzepicą jest bardzo różne. Może być to delikatne pobolewanie mięśni w miejscu, gdzie zakrzepica się pojawia, przypominające czasami zakwasy po zbyt intensywnym wysiłku. Typowymi objawami dla zakrzepicy są zaczerwienienie skóry w kończynie, której ona dotyczy, obrzęk kończyny i bolesność.
Zakrzepica a lot samolotem
Czy jeśli mamy zakrzepicę, to podróż samolotem może być niebezpieczna?
Jeżeli mamy świeżą zakrzepica, to podróż samolotem może być bardzo niebezpieczna, ponieważ może nasilić objawy zakrzepicy. Dodatkowo sam lot samolotem jest takim momentem, w którym mamy bardzo utrudniony dostęp do służby zdrowia i do pomocy lekarskiej. Nawet jeżeli na pokładzie znajduje się lekarz czy inny pracownik służby zdrowia, to możliwości udzielenia pomocy w samolocie są bardzo ograniczone. Potrzebny jest czas na wylądowanie, aby wrócić z powrotem na lotnisko.
Na pewno pacjentom ze świeżą zakrzepicą odradzam loty samolotem przynajmniej do miesiąca po wystąpienie zakrzepicy, jak nie dłużej, o ile nie są leczeni. Osobom, które przebyły zakrzepicę, loty samolotem, szczególnie długodystansowe, też nie są wskazane. Nie można powiedzieć, że zupełnie nie mogą latać samolotem. Mogą, ale w bardzo ograniczonym zakresie i pod pewnymi warunkami.
Poważne konsekwencje
A co może stać się najgorszego, jeśli pacjent, który ma zakrzepicę, zdecyduje się na podróż samolotem bez konsultacji z lekarzem?
Może dojść do śmierci w wyniku zakrzepicy. Mechanizm jest taki, że skrzepliny, które tworzą się w żyłach, mogą się od nich oderwać. Prądem krwi przepłyną przez serce, dotrą do krążenia płucnego i zatkają krążenie płucne. Wtedy dojdzie do tzw. ostrej zatorowości płucnej. Może dojść do zatrzymania krążenia i do śmierci danej osoby. Na szczęście przypadki, w których dochodzi do zatorowości płucnej w wyniku lotu samolotem, są niezmiernie rzadkie. Wyliczono, że zatorowość płucna w przypadku lotu samolotem u pacjenta, który nie miał do tej pory zakrzepicy, wynosi 0,04 osoby na milion pasażerów.
Co możemy zrobić, jeśli osoba, która siedzi obok nas w samolocie, ma zakrzepicę?
Na pewno możemy zapytać tę osobę, czy potrzebuje pomocy i od kiedy występują objawy. Oczywiście należy zgłosić to personelowi samolotu, poprosić stewardesę czy stewarda. Bardzo często na pokładzie samolotu znajduje się, leci jako pasażer, ktoś z personelu medycznego. Można wtedy poprosić taką osobę, żeby udzieliła pomocy. Ta pomoc będzie polegała na przekazaniu kapitanowi prośby o znalezienie najbliższego lotniska, a także położeniu tej osoby najlepiej z nogą uniesioną do góry. Wszystko zależy od tego, jakie jest nasilenie objawów i w jakim stopniu będą one doskwierały pacjentowi.
Zakrzepica a przygotowanie do podróży
Jak przygotować się do podróży, jeśli wiemy, że dotyczy nas zakrzepica? Czy każdorazowo powinniśmy zgłosić się do specjalisty?
Myślę, że jeżeli planujemy podróż samolotem, to w pierwszej kolejności musimy zastanowić się, jak długi ma być lot. Krótkie loty, czyli poniżej 4 godzin, są lotami o bardzo niewielkim stopniu ryzyka wystąpienia zakrzepicy. Przygotowywanie do takiego lotu samolotem będzie inne niż do lotu przez Atlantyk czy na Daleki Wschód, które będą trwały kilkanaście godzin. Na krótki lot samolotem wystarczy pamiętać o tym, żeby osoby, które już miały zakrzepicę i stosują leczenie przeciwzakrzepowe, żeby to leczenie kontynuowały. Musimy pamiętać o tym, żeby odpowiednio się nawodnić. Nawodnienie dla osoby dorosłej wynosi około 1,5 do 2 l wody dziennie.
Musimy pamiętać o tym, żeby założyć luźną odzież – mogą to być getry, luźne spodnie. Mężczyźni, ze względu na to, że często w lotach biznesowych zakładają garnitury, które mogą uciskać, mają trochę większy problem. Ewentualnie profilaktycznie możemy jeszcze założyć podkolanówki uciskowe, które będą wspomagały przepływ krwi w nogach. Jeżeli będziemy mieli jakiekolwiek wątpliwości, czy nasze przygotowanie do lotu jest odpowiednie, to należy zgłosić się do lekarza.
W przypadku długich lotów samolotem, wizyta u lekarza jest bardziej sugerowana i dotyczy to zarówno osób, które miały już zakrzepicę, leczone są z powodu zakrzepicy lub miały przerwane leczenie. Dotyczy to też osób, które nie miały do tej pory zakrzepicy, ponieważ kilkunastogodzinny lot obarczone jest większym ryzykiem.
Odpowiednie przygotowanie się czy nawet rozważenie czynników ryzyka, które mogą występować, zastosowania profilaktyki nie tylko mechanicznej, czyli podkolanówek, nie tylko nawodnienia czy spacerowania po samolocie, ale również rozważenie pomocy farmakologicznej pod postacią zastrzyków przeciwzakrzepowych, może być u takich osób wskazane.
Ryzyko utrzymuje się nawet po podróży
Czy po wyjściu z samolotu, kiedy już zakończymy podróż, możemy coś zrobić, żeby zrekompensować tę podróż dla naszych kończyn i pobudzić krążenie?
Zdecydowanie tak. Problem polega na tym, że przy długich lotach samolotem, ryzyko zakrzepicy nie mija zaraz po wyjściu z samolotu, ale utrzymuje się jeszcze przez kilka tygodni po locie samolotem. Mówi się, że nawet do 8 tygodni, a maksymalna wartość ryzyka jest na poziomie 2 tygodni. Stąd bardzo ważne jest, żeby po wylądowaniu dalej spożywać odpowiednią ilości płynów.
Oczywiście jeżeli lecimy na wakacje, to nie będziemy siedzieć w miejscu, tylko pewnie gdzieś spacerować, więc unieruchomienie nam nie grozi. Jednak w gorących krajach jak Egipt, Turcja czy Grecja, bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie, żeby uzupełnić płyny, które straciliśmy.
W samolocie, ze względu na ciągle działającą klimatyzację i niedobór tlenu, mamy takie warunki, jakbyśmy przebywali kilka godzin na Saharze na wysokości około 2000 m npm. Wilgotność mamy zdecydowanie niższą, a saturacja, ze względu na niedobór tlenu jaki występuje na pokładzie samolotu, szczególnie przy długich lotach, może spadać poniżej 90 procent, szczególnie u osób starszych czy tych, które zasną w trakcie lotu samolotem. Dlatego bardzo ważna jest aktywność fizyczna po wyjściu z samolotu i odpowiednie nawodnienie.
Zakrzepica a podróż samochodem
A czy poza lotem samolotem, jest jeszcze jakiś taki czynnik lub sytuacja, która zwiększa ryzyko pojawienie się objawów zakrzepicy?
Mniejsze ryzyko, ale wciąż ryzyko, może wystąpić w przypadku długotrwałych przejazdów samochodem lub autokarem. W przypadku lotu samolotem ryzyko wystąpienia zakrzepicy jest większe o 12-14 razy. Długotrwała, kilkunastogodzinna podróż autokarem to aż 8-krotne zwiększenie ryzyka wystąpienia. Oczywiście mamy cały szereg różnych innych czynników poza podróżowaniem. Może to być przebyta operacja, bardzo rozległy uraz wielonarządowy, udar mózgu związanym z długotrwałym leżeniem u pacjenta, który jest nieprzytomny, stosowanie terapii antykoncepcyjnej czy hormonalnej u kobiet.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej ciekawych materiałów w Ann: