Zaburzony wzorzec chodu, problemy ze zdobywaniem różnych umiejętności fizycznych, ból – takie mogą być konsekwencje zignorowanie płaskostopia u dzieci. Kiedy w takim razie udać się z dzieckiem do specjalisty? W jaki sposób objawia się dolegliwość? Jak leczyć płaskostopie u dzieci? O tym rozmawiamy z mgr Agatą Kapicą, fizjoterapeutką pediatryczną z Centrum Medycznego Klara.
– Należy podkreślić, że dzieci rodzą się z nierozwiniętym do końca aparatem ruchu. Wiele kości w ciele są chrząstkami i w miarę upływu lat zmieniają się w kości, między innymi również w stopie. Kość łódkowata kostnieje jako ostatnia i do 7 roku życia. Stąd przekonanie, że dzieci do tego wieku mogą mieć fizjologiczne płaskostopie
— mgr Agata Kapica.
Wada stóp
Aleksandra Mazu, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest płaskostopie?
mgr Agata Kapica: Najprościej rzecz ujmując, płaskostopie jest wadą stóp polegającą na braku wysklepienia. Potocznie mówi się o braku łuku podłużnego. W skład tego łuku wchodzą kości przodostopia, stępu oraz tyłostopia. Niestety wciąż panuje przekonanie, że problem płaskostopia, inaczej obniżenie łuku podłużnego jest tylko w kości łódkowatej, co za tym idzie, nadal nietrafnie specjaliści od wad stóp chcąc leczyć płaskostopie, usilnie podnosząc, poprzez jej podparcie kość łódkowatą.
Przyczyną tej wady jest również niewydolność aparatu ruchu w obrębie stóp, a także całego ciała, tj. mięśni, ścięgien, więzadeł.
Płaskostopie u dzieci – objawy
W jaki sposób objawia się płaskostopie u dzieci? Kiedy należy udać się z dzieckiem do specjalisty?
Należy podkreślić, że dzieci rodzą się z nierozwiniętym do końca aparatem ruchu. Wiele kości w ciele są chrząstkami i w miarę upływu lat zmieniają się w kości, między innymi również w stopie. Kość łódkowata kostnieje jako ostatnia i do 7 roku życia. Stąd przekonanie, że dzieci do tego wieku mogą mieć fizjologiczne płaskostopie. Co w mojej ocenie nie jest do końca prawdą.
Jak już wspomniałam wcześniej, na wysklepienie stopy składa się więcej niż jedna kość, które kostnieją wcześniej, zatem dziecko które przez 7 lat prezentuje wiotkość stawowo-więzadłową w dzień następujący po siódmych urodzinach nadal będzie miało stopy płaskie.
Czytaj także: Jakie są wady postawy dzieci i jak je korygować?
Natomiast prawdą jest, że prawidłowo rozwijające się niemowlę, które zaczyna stawać, przejawia cechy płaskiej stopy, co jest spowodowane tym, że po raz pierwszy stopa zaczyna pełnić funkcję podporową (wcześniej tylko chwytną) i nigdy wcześniej nie miała okazji w pełni użyć wszystkich mięśni, ścięgien oraz więzadeł w obrębie stopy, aby zareagować prawidłowo na wektor siły od podłoża i jednocześnie zapracować stopą w kierunki prawidłowego wysklepienia, jednocześnie będąc obciążonym całym ciężarem ciała. Dodatkowo stopa dziecka zaopatrzona jest w poduszkę tłuszczową która również wizualnie może zaburzyć obraz stopy.
Trudności rozwojowe
Należy pamiętać, że aparat ruchu jest ze sobą ściśle połączony, więc stopa w kierunku wysklepienia jest ćwiczona i przygotowywana znacznie wcześniej przez inne pozycje jakie dziecko przyjmuje, np. pozycję amfibii.
W przypadku trudności rozwojowych w wieku niemowlęcym dziecko powinno być stale pod okiem fizjoterapeuty i przygotowywać stopy do funkcji podporowej i lokomocyjnej. Niemowlę, które rozwija się książkowo, ale nieprawidłowo ustawia stopy w leżeniu na plecach lub czworakując, może dawać nam sygnały, że również nieprawidłowo będzie je stawiać w pozycji stojącej lub idąc. Zawsze kiedy rodzica niepokoi stan dziecka, należy udać się na konsultację ortopedyczną lub fizjoterapeutyczną.
W przypadku płaskostopia często towarzyszy koślawość pięt i/lub kolan. Wtedy na pewno trzeba udać się na konsultację ortopedyczną lub fizjoterapeutyczna, nie później niż w 3 roku życia. Do 3 roku życia znaczna większość dzieci chodzi stabilnie i można oczekiwać, że płaskostopie będzie się wysklepiało.
Płaskostopie u dzieci – przyczyny
Jakie są przyczyny płaskostopia, szczególnie u małych dzieci?
Przyczyn stopy płaskiej wyróżniamy kilka:
- Stopa płasko koślawa wrodzona – wada rozwojowa w życiu prenatalnym i od razu widoczna postnatalnie,
- Stopa płaska sztywna – w której kości nie zachowują pełnej ruchomości podczas pracy statycznej i dynamicznej wynikająca ze złego ustawienia kości stóp względem siebie.
- Stopa płaska elastyczna – to ta, która zachowuje swój prawidłowy kształt w odciążeniu, natomiast pod ciężarem ciała zapada się w powodu słabej siły mięśniowej i wiotkich więzadeł.
- Stopa płaska elastyczna ze skrótem ścięgna Achillesa – czyli jak powyżej – stopa odciążona zachowuje prawidłowy kształt, w obciążeniu się wypłaszcza, ale z powodu przykurczonego i niewydolnego Achillesa, który spycha kość piętową do środka, powoduje jej koślawość i płaskostopie.
Jakie mogą być konsekwencje zignorowania wady?
W konsekwencji dziecko ma zaburzony wzorzec chodu, może mieć problemy ze zdobywaniem różnych umiejętności fizycznych. W późniejszym wieku, mogą pojawić się objawy bólowe niekoniecznie w obrębie stóp.
Leczenie płaskostopia u dzieci
Jak leczy się płaskostopie? Czy leczenie zawsze jest możliwe?
Nie ma jednej metody lub techniki usprawniania prawidłowego wysklepienia stóp. Należy patrzeć na dziecko całościowo, ponieważ nieprawidłowości w obrębie stóp objawiające się płaskostopiem mogą występować również w innych miejscach ciała, np. nieprawidłowy chwyt pisarski, skolioza, asymetria miednicy, słaba stabilizacja tułowia, przeprosty stawowe, uogólniona słaba siła mięśniowa i wiotkość stawowo więzadłowa.
Warto ćwiczyć całe ciało, płaskostopie nie zniknie, ale poprawi się stabilizacja stawu skokowego, wzorzec chodu, motoryka duża i ogólna sprawność dziecka. Pomocne mogą być odpowiednie wkładki ortopedyczne.
W ostateczności pozostaje operacja i za pomocą śrub ustawia się kości względem siebie. Należy pamiętać, że dziecko z wyżej wymienionymi problemami powinno być w stałej aktywności ruchowej, najlepiej takiej, która przynosi dziecku radość.
mgr Agata Kapica – fizjoterapeuta dziecięcy, Terapeuta NDT-Bobath, Terapeuta Globalnej Terapii Stóp, Terapeuta Trójpłaszczyznowej Terapii Manualnej Wad stóp wg Barbary Zukunft-Hubert, Diagnosta metoda Prechtla.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Czytaj więcej w Ann: