Ostroga piętowa – niepozorna nazwa, a potrafi sprawić wiele bólu i ograniczeń w codziennym życiu. To choroba, która dotyka wiele osób, a przyczyny jej powstawania są różnorodne. Czym jest ostroga piętowa oraz jak sobie z nią poradzić? Czy istnieją skuteczne metody leczenia tej przypadłości? Na te i inne pytania odpowiada lek. med. Łukasz Kopuliński, Specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu w Szpitalu im. Rudolfa Weigla w Blachowni oraz mgr Katarzyna Mendrek, zastępca kierownika działu Rehabilitacji z Kliniki Scannmed Sport.
Statystyki pokazują, że na ostrogę piętową cierpi jedna na cztery osoby.
Ostroga piętowa: co to za przypadłość?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest ostroga piętowa oraz jakie są przyczyny jej powstawania?
mgr Katarzyna Mendrek: Ostroga piętowa to narośl na kości piętowej. Pojawia się po stronie podeszwowej kości, w miejscu przyczepu rozcięgna podeszwowego. Może też wystąpić w okolicy przyczepu Achillesa do kości, czasem też na bocznej części pięty. Ta mała narośl, a raczej okres, kiedy powstaje, może bardzo uprzykrzyć życie i normalne funkcjonowanie. Objawia się silnym bólem, często nagłym, kłującym jakby wbijanie igły. To prowadzi do zaburzenia chodu, nieprawidłowych kompensacji, co często wręcz uniemożliwia chód.
Proces tworzenia się ostrogi zaczyna się od zapalenia rozcięgna podeszwowego, które jest silnym pasmem, ciągnącym się od guza kości piętowej, aż do główek kości śródstopia. Tkanka o budowie więzadłowej, tworzy sklepienie od strony podeszwowej stopy, odpowiada za kształt stopy, jak amortyzator chroni stopę przed urazami i w efekcie uszkodzeniami. Pięta to kość, która podczas chodzenia, biegania, skakania, a także długotrwałego stania, jest bardzo mocno obciążana, często ulega wielokrotnym mikrouszkodzeniom. Z czasem, kiedy organizm traci zdolności samoleczenia, zostaje aktywowany proces zapalny, pojawia się ból, obrzęk. Stopniowo w rozcięgnie dochodzi do odkładania wapnia, zachodzi proces kostnienia i powstaje struktura kostna w kształcie ostrogi. To już stan końcowy zapalenia rozcięgna podeszwowego. Paradoksalnie, często wtedy ból i obrzęk zanikają, pacjent zapomina o zdarzeniu i przy innej kontuzji w okolicy stopy czy stawu skokowego, i dopiero robiąc zdjęcie rtg możemy zobaczyć ostrogę.
lek. med. Łukasz Kopuliński: Ostroga piętowa w rzeczywistości jest zespołem bólowym związanym ze stanem zapalnym powięzi podeszwowej w obrębie podeszwy stopy. Powstaje najczęściej w wyniku urazów przeciążeniowych, a także stanów zapalnych rozcięgna podeszwowego, które często występują u osób otyłych, pracujących w pozycji stojącej lub regularnie biegających lub chodzących w nieodpowiednim obuwiu. Ostroga piętowa wynika z uszkodzenia lub naderwania powięzi podeszwowej.
Poranny ból jest głównym objawem ostrogi piętowej
Jakie symptomy daje ostroga piętowa?
mgr Katarzyna Mendrek: Głównym objawem zapalenia rozcięgna podeszwowego jest ból, od strony podeszwowej, bywa też z tyłu lub z boku pięty. Ból może promieniować na całą stopę i w kierunku łydki. To prowadzi do kompensacji, zmiany obciążania stopy, chory często chodzi na palcach spinając mięśnie łydki i obciążając stawy i więzadła stopy. Bywa i tak, że obciąża bardziej stronę zewnętrzną stopy, przesilając tkanki miękkie bocznej strony całej kończyny dolnej i ból często przechodzi w aż do biodra i utrzymuje się w siadzie (np. jazda samochodem) i po całym dniu w spoczynku w pozycji leżącej.
lek. med. Łukasz Kopuliński: Jak już wspomniałem, najczęstszym objawem ostrogi piętowej jest ból, który pojawia się zwłaszcza tuż po przebudzeniu i powoduje dyskomfort podczas pierwszych kroków po wyjściu z łóżka. Jednakże, w ciągu dnia, po rozchodzeniu się i rozgrzaniu mięśni, dolegliwości bólowe zazwyczaj łagodnieją. Niektórzy pacjenci doświadczają bólu po całym dniu pracy lub intensywnym wysiłku fizycznym, a ból ten może także utrzymywać się wieczorem. Jednak najbardziej charakterystycznym objawem ostrogi piętowej jest właśnie poranny ból, który pojawia się po przebudzeniu i powoduje dyskomfort podczas pierwszych kilku kroków.
Ostroga piętowa: leczenie
Jak przebiega leczenie ostrogi piętowej? Czy zawsze jest to leczenie chirurgiczne?
lek. med. Łukasz Kopuliński: W większości przypadków, od 98 do 99%, leczenie ostrogi piętowej polega na podejściu zachowawczym, które najczęściej obejmuje fizjoteraterapię, w tym falę uderzeniową, ultradźwięki, jonoforezę, magnetoterapię oraz krioterapię, a także podawanie leków przeciwzapalnych i sterydowych. W przypadku braku skuteczności leczenia zachowawczego przez okres 6 miesięcy, podejmuje się leczenie operacyjne, które polega na uwolnieniu ścięgna podeszwowego. Metoda ta może być realizowana przez podejście otwarte lub endoskopowe.
mgr Katarzyna Mendrek: Leczenie ostrogi piętowej często zaczyna się od farmakoterapii przez podawanie preparatów przeciw zapalnych i przeciw bólowych. Jest to jednak leczenie czasowe, objawowe. Mimo tego, że czujemy się lepiej, rozwój choroby trwa. Kiedy preparat, czy inne działania lecznicze przestają działać, ból może pojawić się ponownie i często ze zwiększoną siłą.
W naszej klinice lekarze ortopedzi bardzo często zaczynają proces leczenia od skierowania chorego na rehabilitację i fizjoterapię, gdzie po dokładnym wywiadzie, badaniu funkcjonalnym, szukaniu deficytów i dysproporcji planowany jest proces leczenia przez działania manualne, takie jak masaże punktowe, poprzeczne, funkcjonalne, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe. Jak również ćwiczenia lecznicze, falę uderzeniową, zabiegi fizykalne oraz stosowanie wkładek i tapingu.
Ostatecznie przy braku poprawy, stosuje się leczenie operacyjne ostrogi piętowej. Trzeba jednak zaznaczyć, że jest to zabieg, który następnie wymaga odciążania, czasem unieruchomienia, a później rehabilitacji.
Ostroga piętowa a czynniki ryzyka
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Jakie czynniki mogą mieć wpływ na przebieg terapii?
lek. med. Łukasz Kopuliński: Tryb życia charakteryzujący się częstym staniem lub chodzeniem, szczególnie w nieodpowiednim, twardym i niedostosowanym obuwiu, może sprzyjać rozwojowi schorzenia takiego jak ostroga piętowa. Dodatkowo, nadwaga lub otyłość, wyrażona na przykład przez wskaźnik BMI powyżej 30-35, również zwiększa ryzyko wystąpienia tego schorzenia. Warto podkreślić, że u młodych pacjentów, u których występuje zapalenie ścięgna podeszwowego po obu stronach, czyli tzw. ostroga piętowa obustronna, należy wykluczyć choroby reumatologiczne, tj. choroby układu ruchu.
A czy osoby z płaskostopiem sa bardziej narażone na występowanie ostrogi piętowej?
lek. med. Łukasz Kopuliński: Tak, osoby z płaskostopiem są bardziej narażone na występowanie ostrogi piętowej. Jest to związane z tym, że u osób z płaskostopiem uch podłużny stopy jest zapadnięty, co powoduje większe rozciągnięcie ścięgna podeszwowego. Z kolei większe rozciągnięcie ścięgna podeszwowego sprzyja mechanicznemu odkształcaniu guza piętowego oraz stanom zapalnym w obrębie tego ścięgna. Dlatego też osoby z płaskostopiem powinny szczególnie uważać na swój styl życia i odpowiednio dobierać obuwie, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia ostrogi piętowej.
Ostroga piętowa: jak zapobiec?
Jakie są długoterminowe skutki ostrogi piętowej, jeśli pozostaje ona nieleczona?
lek. med. Łukasz Kopuliński: Przede wszystkim przewlekły ból, zaburzenia pracy i możliwe zerwanie rozcięgna podeszwowego po długotrwałym procesie zapalnym lub przeciążeniu, co może prowadzić do deformacji stopy, np. stopy płaskiej czy zaburzeń ruchomości palców.
Jak możemy zapobiegać rozwijaniu się tej dolegliwości?
lek. med. Łukasz Kopuliński: Po pierwsze, należy zredukować masę ciała. Ale równie ważna jest fizykoterapia, w tym ćwiczenia. Szczególnie osoby pracujące fizycznie powinny codziennie rano rozciągać mięśnie łydki, ponieważ predysponują one do rozwoju zapalenia ścięgna podeszwowego, czyli ostrogi piętowej.
mgr Katarzyna Mendrek: Sam proces tworzenia się ostrogi, jest bolesny, przewlekły i nawracający.Dlatego warto pomyśleć o profilaktyce, zapobieganiu, bo leczenie jest trudne, długotrwałe i często mało efektywne. Prawidłowa postawa to najważniejsza sprawa w unikaniu przeciążeń stopy. Odpowiednie ustawienie środka ciężkości ciała, a co za tym idzie równomierne rozłożenie sił na stawy całego organizmu i stopy zapobiega przeciążeniom, kontuzjom i zmianom w stawach i tkankach miękkich. Profilaktyka, to także utrzymanie prawidłowej masy ciała przez całe życie. Należy zdrowo się odżywiać, dużo pić, a także prowadzić higieniczny styl życia.
Autorka: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.