Zgrzytanie zębami, ścieranie się zębów i ich zaciskanie. To problemy, które określa się jako bruksizm. Jednak może on dawać więcej objawów! Ograniczenie otwierania ust, problemy z gryzieniem, a nawet migreny – to mogą być skutki nieleczonego bruksizmu. Jak go rozpoznać i gdzie szukać pomocy? O tym opowiada w Ann specjalistka fizjoterapii stomatologicznej, mgr Izabela Kurenda z REHADENTAL w Gdańsku.
Bruksizm to nie tylko zgrzytanie zębami
Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia: Pani Izo, czym jest bruksizm? Jakie są jego objawy?
Izabela Kuredna, fizjoterapeutka stomatologiczna: O bruksizmie najczęściej mówimy w kontekście zgrzytania, czyli ścierania zębów oraz ich zaciskania. Bruksizm dzielimy na dzienny oraz nocny. Osoby, które zaciskają w ciągu dnia zęby, borykają się z z bruksizmem dziennym, uznawanym jest za parafunkcję, czyli nieprawidłowy nawyk narządu żucia. Z kolei bruksizm nocny, czyli zgrzytanie i stukanie zębami w czasie snu, uznawany jest za parasomnię, czyli zaburzenie snu charakteryzujące się niepożądanym ruchem, zachowaniem w trakcie snu.
Należy wspomnieć, że bruksizm to zachowanie nieświadome, dlatego pacjenci bardzo często nie zdają sobie sprawy, że występuje on u nich. Najczęściej mówią im o tym osoby z bliskiego otoczenia, które obserwują nas gdy jesteśmy zamyśleni lub śpimy. Najczęstszym objawem z jakim pacjenci udają się do lekarza są starte zęby. Co to oznacza? Przednie zęby powinny charakteryzować się swoim kształtem, czyli łagodnym brzegami siecznymi, zaokrągleniem, są proste i równe. Brzegi u osób z bruksizmem bywają poszarpane, ułamane, ostre i nierówne, mogą pojawić się pęknięcia. Jeśli chodzi o trzonowce, to zmienia się głównie ich wysokość oraz guzki ulegają starciu, wypłaszczeniu. W bardziej zaawansowanym stadium bruksizmu widoczna jest zębina.
Czytaj także: Edukacja Ann: Próchnica to choroba zakaźna
Drugim charakterystycznym objawem jest napięcie w obrębie twarzy oraz towarzyszące mu uczucie ograniczenia otwarcia ust lub rzeczywiste ograniczenie. Polega ono na tym, że możemy ugryźć np. wysokiej kanapki lub jabłka. Prawidłowe otwarcie ust wynosi między 40-55mm, czyli szerokość trzech placów ręki. Jeśli jesteśmy w stanie zmieścić w ustach złączone trzy palce – palec wskazujący, środkowy i serdeczny w pozycji pionowej to znaczy, że odwiedzenie żuchwy jest prawidłowe. Niemożność wykonania testu trzech palców informuje o ograniczonym zakresie odwiedzenia żuchwy, czyli nieprawidłowości.
Do objawów również należą bóle głowy o charakterze migrenowym, bóle zębów o niewyjaśnionej przyczynie, trzaski stawowe, krepitacje, przeskakiwanie w stawie, czyli przemieszczenie krążka bez zablokowania oraz wiele innych.
Wystąpieniu bruksizmu sprzyja stres
U kogo najczęściej występuje?
Bruksizm najczęściej dotyka osoby między 25 a 45 rokiem życia, czyli osoby w wieku produkcyjnym, najbardziej narażone na silne emocje oraz stres, ale coraz częściej diagnozuje się tę chorobę u dzieci i osób starszych. Częściej diagnozowany jest u kobiet niż u mężczyzn. Co można wytłumaczyć większą emocjonalnością kobiet oraz mniejszą odpornością na stres, w szczególności długotrwały.
Czy znamy przyczyny tego zaburzenia?
Nie jest znana konkretna przyczyna bruksizmu, ponieważ nie ma jednego decydującego czynnika warunkującego pojawienie się tego schorzenia. Bruksizm jest schorzeniem bardziej złożonym niż by się wydawało. Dla lekarza stomatologa to problem startych zębów, ewentualnych problemów z okluzją, dla lekarza ortodonty to problem wynikający z wady zgryzu, dla fizjoterapeuty to problem mięśni lub stawów, dla psychoterapeuty to forma rozładowania stresu lub silnych emocji, a dla logopedy to problem z przełykaniem i funkcją języka. Zaś dla samego pacjenta to problem, z którym chodzi od jednego do drugiego specjalisty, nie wiedząc kogo słuchać i dlaczego każdy mówi inaczej. Jeden mówi o botoksie, drugi o psychoterapii, a trzeci o masowaniu twarzy.
Przyczyn jest wiele, z czego każdy czynnik w połączeniu z kolejnym może powodować bruksizm. W gabinecie spotykam pacjentów u których pozorny obraz jest ten sam, czyli starte zęby w różnym nasileniu, jednak przyczyn oraz problemów związanych ze startymi zębami jest znacznie więcej.
Do głównych przyczyn należy nieprawidłowa praca mięśni żucia, mięśni nad- i podgnykowych oraz języka, dysfunkcje stawu skroniowo-żuchowego, przeszkody zwarciowe, wady zgryzu, silny, przewlekły stres oraz w mniejszym stopniu refluks żołądka oraz zaburzenia snu.
Leczenie zależy od przyczyny problemu
Jak wygląda terapia bruksizmu?
Terapia powinna być dostosowana do przyczyny. Więc jeśli przyczyn mamy wiele, tak też terapia powinna być holistyczna, czyli prowadzona przez współpracujący ze sobą zespół specjalistów. Czy tak się dzieje w Polsce? Nie, ale bardzo powoli to się zmienia. Chciałabym by te zmiany zachodziły szybciej i sprawniej, ale jak to w ewolucji bywa nie zawsze zmiany zachodzą tak jak byśmy sobie tego życzyli.
W zależności od stwierdzonych zaburzeń wprowadzamy terapię. Jeśli problemem głównym jest strefa emocjonalna łączymy psychoterapię z fizjoterapią. Jeśli przyczyna jest bardziej mechaniczna, np. niedopasowana proteza, zbyt wysokie wypełnienie, rozpoczynamy leczeniem stomatologicznym lub protetycznym, a następnie dołączamy fizjoterapię i tak dalej. Fizjoterapia w moim odczuciu stanowi zawsze element leczenia, ponieważ żeby doszło do starcia zębów musi wystąpić ruch, zaś ruch jest możliwy dzięki mięśniom i stawom.
Bolesne konsekwencje bruksizmu
Co jeśli zlekceważymy problem i nie podejmiemy leczenia? Jakie mogą być konsekwencje?
Konsekwencje nieleczonego bruksizmu pojawią się szybko i będą bolesne. Dosłownie, ponieważ pojawi się ból. Początkowo można go ignorować przy pomocy leków przeciwbólowych, jednak z czasem (a mogą to być miesiące lub lata) będzie się on nasilał. Ból będzie pochodził nie tylko od uszkodzonych zębów, lecz również mięśni lub stawów.
Pojawią się bóle głowy o różnym charakterze, od bóli jednostronnych, migrenowych, po okalające całą głowę, bóle w okolicy ucha, napięcie i sztywność twarzy, trudność z szerokim otwarciem ust, ból podczas gryzienia twardych przedmiotów, poczucie ciała obcego w gardle, szumy uszne, trzaski i przeskakiwania w stawie skroniowo-żuchwowym, rozchwianie zębów.
Fizjoterapia to integralna część leczenia bruksizmu
Na koniec chciałabym podkreślić, że fizjoterapia to integralna część leczenia bruksizmu. Nie powinno się leczyć bruksizmu bez uwzględnienia mięśni i stawów. Leczenie szyną relaksacyjną czy botoksem to nic innego jak droga alternatywa leczenia napiętych mięśni. Stosowane leki powinny zostać wyparte przez najprostszy automasaż lub wizytę u fizjoterapeuty stomatologicznego. Leczenie wad zgryzu warto połączyć z wizytą u logopedy i fizjoterapeuty. Zaś leczenie ortodontyczne powinno wiązać się również z konsultacją fizjoterapeutyczną.
Bonding zębów oraz licówki jako forma leczenia również nie rozwiązują problemu mięśniowego czy czynników psychologicznych bruksizmu. Co ciekawe, wady postawy również mogą wpływać na leczenie bruksizmu. Dlatego przed podjęciem kosztownego leczenia stomatologicznego warto wykluczyć inne aspekty mogące mieć wpływ na zdiagnozowany bruksizm.
O ekspertce: mgr Izabela Kurenda – absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku fizjoterapia. Specjalistka w dziedzinie fizjoterapii stomatologicznej. Prowadzi gabinet REHADENTAL w Gdańsku oraz współpracuje z gabinetem dentystyczno-ortodontycznym w Wejherowie. Fizjoterapią stomatologiczną zajmuje się od dwóch lat. Problemy z zakresu fizjoterapii stomatologicznej, z którymi pacjenci mogą się zgłaszać to bruksizm, napięciowe bóle głowy, dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego, bóle zębów o nieznanej etiologii, globus histericus oraz bóle odcinka szyjnego. Oprócz fizjoterapii stomatologicznej również zajmuje się terapią blizn oraz szeroko pojętą fizjoterapią.
Rozmawiała: Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia
Więcej artykułów i rozmów na temat zdrowia znajdziesz w Ann: