Próchnica jest powszechną chorobą bakteryjną, która na początku przebiega bezobjawowo. Skutki choroba bywają poważne, a jednym z nich może być konieczność usunięcia zęba. Dlatego bardzo ważna jest profilaktyka choroby, a także regularne wizyty u stomatologa. Jakie są przyczyny próchnicy? Jakie można wyróżnić etapy choroby? W jaki sposób zapobiec próchnicy? Odpowiada lek. dent. Marta Wilk z Gabinetu HappySmile.
Próchnica może być przekazywana za pomocą śliny
Aleksandra Mazu, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest próchnica i jakie są przyczyny choroby?
lek. dent. Marta Wilk: Próchnica jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą występującą w narządzie żucia, czyli w obszarze naszej twarzy. Należy mieć świadomość, że próchnica jest chorobą zakaźną. Może być przekazywana za pomocą śliny, czyli wszelkie pocałunki czy oblizywanie czyjejś łyżeczki mogą spowodować przenoszenie bakterii próchnicotwórczych.
Proces powstawania próchnicy jest dość złożony i oprócz występowania bakterii muszą być spełnione również inne czynniki. Oprócz bakterii muszą być substancje odżywcze dla bakterii, czyli węglowodany, głównie cukry. Kolejnym czynnikiem jest odpowiedni czas, który minie od podaży tych cukrów, aby bakterie miały możliwość je wykorzystać. Ostatnim czynnikiem jest indywidualna podatność zęba związana z miejscami w naszym uzębieniem, które sprzyjają powstawaniu ubytków próchnicowych. Są to miejsca trudno dostępne do oczyszczenia, na przykład powierzchnie pomiędzy zębami, gdy zęby są stłoczone lub miejsca przy starych wypełnieniach, które są już nieszczelne i chropowate. Płytka nazębna osadza się tam łatwiej, a ona jest pierwszym etapem do powstania próchnicy.
Etapy rozwoju próchnicy
Jakie są objawy choroby?
Próchnica niestety rozwija się w sposób dość podstępny. Na początku może nie dawać żadnych objawów u pacjenta. Dlatego kluczowym elementem są regularne wizyty kontrolne u stomatologa, najlepiej raz na pół roku. Wtedy jesteśmy w stanie wykryć próchnicę na etapie początkowym. W momencie, kiedy ząb zaczyna nam reagować na przykład na słodkie – jest to jeden z głównych objawów próchnicy – to znaczy, że ubytek jest już stosunkowo głęboki. Natomiast kiedy pojawi się ból samoistny lub pod wpływem różnych bodźców np. zimna, ciepła czy nagryzania, to oznacza, że proces próchnicowy poszedł głęboko i znajduje się w okolicy miazgi zęba. Jest to obszar, który odpowiada za unaczynienie, unerwienie i odżywienie tkanek zęba.
Jakie są etapy choroby i jakie objawy towarzyszą chorobie na każdym z tych etapów?
Próchnica zaczyna się od tego, że powierzchnia naszego szkliwa, czyli zewnętrzna powierzchnia, która otacza ząb, ulega demineralizacji. Pierwszym objawem, który możemy zaobserwować jest tzw. biała plama próchnicowa. Ten etap jest jednak odwracalny i taka próchnica może ulec remineralizacji, czyli naprawie bez konieczności inwazyjnego leczenia w gabinecie stomatologicznym.
Kolejne etapy powodują przejście próchnicy dalej w głąb zęba. Wyróżniamy próchnice powierzchowną, średnią i głęboką. Oprócz próchnicy standardowej w obrębie szkliwa wyróżniamy także próchnicę, która może się ulokować na powierzchni korzenia. Będzie ona widoczna w postaci ciemnej plamy. Tego typu próchnica postępuje o wiele szybciej, dlatego istotna jest jak najszybsza wizyta u dentysty.
Jeżeli chodzi o objawy etapów, to wyczuwalny ubytek, dziurę w zębie, zauważymy dopiero na ostatnim etapie, czyli próchnicy głębokiej. Pozostałe etapy są do wykrycia tylko podczas wizyty u stomatologa.
Leczenie kanałowe i usunięcie zęba skutkami próchnicy
Jakie mogą być skutki próchnicy, szczególnie nieleczonej?
W sytuacji, kiedy mamy głęboki ubytek, ząb staje się delikatną wydmuszką. Wówczas ząb może pęknąć lub może odpaść cała ściana zęba. Może to stwarzać trudności w późniejszej odbudowie lub konieczność wykonania odbudowy bardziej skomplikowanej, a co za tym idzie – bardziej kosztownej. Nieleczony głęboki ubytek wiąże się również z ryzykiem zapalenia miazgi, czyli obszaru, który unaczynia i unerwia ząb. Zapaleniu towarzyszą bardzo silne dolegliwości bólowe, które muszą być zaopatrzone przez lekarza stomatologa, najczęściej poprzez otworzenie i przygotowanie zęba do leczenia kanałowego. Taki ząb jak najbardziej można uratować, jednak wymagana jest dodatkowa procedura w postaci leczenia kanałowego.
W bardzo krytycznych sytuacjach, kiedy pacjent przeczeka wspomniany etap, może dojść do poważnego zniszczenia tkanek. Ząb będzie wtedy zakwalifikowany do usunięcia i nie będziemy w stanie go uratować.
W jaki sposób leczy się próchnicę na pierwszym etapie?
Próchnica powierzchniowa jest jedynym etapem, na który możemy działań nieinwazyjnie, czyli bez użycia wiertła. Jest taki zabieg, który nazywany jest infiltracją specjalną żywicą – w skrócie ICON. Przestrzenie, w których powstała próchnica, możemy nieinwazyjnie wypełnić odpowiednią do tego żywicą i dzięki temu zatrzymać proces. Na etapach początkowych możemy się również wspomóc domowymi sposobami i zatrzymać próchnicę na etapie szkliwa poprzez wzmożoną profilaktykę fluorkową. Poza szczotkowaniem i nitkowaniem danej okolicy można zaaplikować dodatkowe preparaty z fluorem, które wspomogą remineralizacje szkliwa.
Natomiast jeśli ubytek dochodzi do zębiny i idzie w głąb, to konieczna jest wizyta u stomatologa w celu opracowania ubytku i założenia wypełnienia, aby szczelnie odbudować tkanki.
Ważna jest higiena jamy ustnej
Co można zrobić, aby zapobiec powstawaniu próchnicy?
Podstawowym elementem jest mycie zębów, które powinno się odbywać dwa razy dziennie przez dwie minuty pastą zawierającą fluor. Ważne jest stężenie fluoru i na paście powinna być informacja na temat ilości substancji. Prawidłowa ilość fluoru dla osoby dorosłej wynosi 1450 ppm.
Po lub przed umyciem zębów należy wykonać nitkowanie. Polega ono na wyczyszczeniu powierzchni miedzy zębami, ponieważ tam żadne włókna szczotki nie są w stanie dojść. Od czasu do czasu można stosować płukanki do jamy ustnej. Nie zalecamy ich jednak do codziennej higieny jamy ustnej, bo mogą powodować wyjałowienie jamy ustnej nie tylko ze złych bakterii, ale także tych dobrych.
Kluczowe znaczenie ma także dieta. Zaleca się, aby ograniczyć spożywanie cukrów – nie tylko słodyczy, ale ogólnie pojętych węglowodanów. Ważne jest, aby zachowywać przerwę miedzy posiłkami, najlepiej 2-godzinne. Najgorsze dla naszych zębów jest podjadanie i brak przerw pomiędzy posiłkami. Jeśli mamy ochotę na słodką przekąskę, najlepiej połączyć ją z głównym posiłkiem, na przykład bezpośrednio po obiedzie zjeść deser.
Musimy też pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Nasza ślina ma duże zdolności antybakteryjne i oczyszczające. W ciągu dobry produkujemy około pół do litra śliny, jednak tylko wtedy, kiedy będziemy odpowiednio nawodnieni.
Ważne są również przeglądy stomatologiczne raz na pół roku i wizyty higienizacyjne, podczas których wykonywane jest profesjonalne czyszczenie zębów. W zależności od potrzeb powinny się one odbywać raz na pół roku lub raz na rok.
Kontrola stanu zdrowie z Ann
Przydatnym narzędziem, dzięki któremu będziemy pamiętać o wizytach kontrolnych u stomatologa, jest bezpłatna aplikacja Ann Asystent Zdrowia. W panelu ZDROWIE zarejestrowani użytkownicy aplikacji bezpłatnie otrzymują pakiet narzędzi, ułatwiających kontrolę stanu zdrowia.
W KARCIE PACJENTA znajduje się m.in.:
- kalendarz przyjmowania leków oraz harmonogram wizyt u lekarza;
- narzędzie monitorujące: zawartość cukru w organizmie, ciśnienia krwi, wagę, tętno oraz temperaturę ciała.
Użytkownicy aplikacji mają również możliwość ustawienia automatycznej analizy ww. pomiarów. Dzięki takim rozwiązaniom zdecydowanie szybciej zauważymy poprawę lub odchylenia od normy. W razie potrzeby Ann Asystent Zdrowia doradzi konsultację medyczną.
Autorka: Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia
Czytaj więcej w Ann: