Psychoterapia zajmuje się nie tylko leczeniem chorób psychicznych, ale także pomocą w radzeniu sobie z trudnościami. Traktowanie wagi zdrowia psychicznego na równi z fizycznym jest zjawiskiem powszechnym. Specjaliści podkreślają, że to właśnie dzięki takiemu podejściu możliwe jest podniesienie jakości życia i osiągnięcie celu wszelkich dążeń człowieka – szczęścia. Kiedy warto skorzystać z psychoterapii? Na czym ona polega, a także na co zwrócić uwagę, wybierając się na pierwszą wizytę? Na te i inne pytania odpowiada Wioletta Klimczak – psycholog, psychoterapeuta i pedagog z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie znajduje się około 10-15% osób spośród całego społeczeństwa kwalifikujących się do psychoterapii. Niemniej wiele z tych osób nie decyduje się na nią.
Psychoterapia: korzeni sięgają XX wieku
Korzeni psychoterapii upatruje się w początkach XX wieku. Wywodzi się ona z psychoanalizy, a za jej twórcę uznawany jest Zygmunt Freud. Psychoterapia jest metodą leczenia zaburzeń, schorzeń i dysfunkcji występujących w obrębie ludzkiej psychiki. Służy ona także do modyfikacji struktur psychicznych i wyzwalania potencjału jaki tkwi w ludzkiej osobowości. Psychoterapia na dalszych etapach zajmuje się wprowadzeniem rozumienia w proces zmian oraz znaczenie innej perspektywy niż ta dotychczas przyjmowana przez pacjenta.
Istenieje wiele nurtów oraz form psychoterapii. Do najpopularniejszych nurtów należą: podejście poznawczo-behawioralne, psychodynamiczne i Gestalt. Jak również egzystencjalne oraz humanistyczne. Każde z tych podejść opiera się na odmiennych założeniach teoretycznych i nieco inaczej interpretuje pojęcie zdrowia, choroby i zaburzeń psychicznych oraz procesu zdrowienia, a tym samym korzysta z innych metod terapeutycznych. Natomiast formy w jakich psychoterapia jest uprawiana to: psychoterapia indywidualna, psychoterapia grupowa, terapia rodziny, a także terapia kompleksowa.
Czy psychoterapia jest dla każdego?
Jak pokazuje praktyka, z psychoterapii najczęściej korzystają osoby po rozpoznaniu depresji i zaburzeń lękowych, a także osoby z obniżoną umiejętnością radzenia sobie z własnymi emocjami. Warto jednak podkreślić, że korzystanie z psychoterapii nie jest warunkowane jedynie występowaniem zaburzeń lub chorób psychicznych. Może z niej skorzystać każdy, kto jest zainteresowany poprawą jakości własnego funkcjonowania psychicznego.
Psychoterapia jest dla każdego, kto chciałby zwiększyć swoją motywację do podejmowania życiowych aktywności, lepiej korzystać z własnego potencjału, jak również zwiększyć pewność siebie i swoją samoocenę. Ponadto psychoterapia może pomóc w radzeniu sobie z trudnościami, a także w sytuacji doznania trudnego przeżycia, takiego jak np. rozwód, wypadek, czy utrata pracy.
Kiedy zgłaszać się do psychoterapeuty?
Decyzja o psychoterapii nie jest łatwa. Cierpienie jest równocześnie czynnikiem decydującym, a jednocześnie dość często hamującym. Do skorzystania z pomocy psychoterapeuty powinny skłonić nas objawy m.in. takie jak odczuwanie bezradności i smutku, długotrwałe zaburzenia snu, trudności z koncentracji w codziennych obowiązkach i utrzymujące się obniżenie nastroju. Jak również poczucie ciągłego bycia na krawędzi, brak poprawy samopoczucia psychicznego mimo wysiłków i pomocy ze strony bliskich osób, działania autodestrukcyjne, a także myśli samobójcze.
Ponadto powodem do wizyty mogą być zaburzenia odżywiania, ataki paniki, problemy w relacjami z innymi ludźmi. Jeżeli powyższe objawy utrzymują się przez dłuższy okres, wówczas mogą prowadzić do tragicznych konsekwencji i skutkować nawet samobójstwem, dlatego w sytuacji ich występowania, warto rozważyć udanie się do psychoterapeuty.
Jakie korzyści przynosi psychoterapia?
Powody podjęcia psychoterapii mogą być różne, a to właśnie od nich będzie zależało to, w jakim obszarze funkcjonowania psychoterapia może okazać się pomocna. Psychoterapia oddziałuje na zmianę myślenia i postaw, pomaga w lepszym rozumieniu emocji, a w konsekwencji ułatwia radzenie sobie z nimi. Oprócz czynnika leczniczego, pomaga w lepszym korzystaniu z indywidualnych zasobów, które posiada człowiek.
Jej podstawowym celem jest niwelowanie cierpienia, co w rezultacie ma prowadzić do poprawy jakości życia człowieka korzystającego z tej formy pomocy. Poprawa w jego funkcjonowaniu jest najczęściej efektem zmian jakie zachodzą w procesie terapeutycznym w jego myśleniu o sobie i innych ludziach. Jak również w postrzeganiu przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Istotą psychoterapii jest wyzwalanie w psychice pacjenta mechanizmów sprzyjających niwelowaniu zaburzeń i eliminowaniu symptomów choroby. M.in. takich jak brak motywacji, trudności ze snem, odczuwanie nadmiernego pobudzenia, przygnębienia czy lęku i wiele innych. Psychoterapia umożliwia rozwinięcie umiejętności radzenia sobie z problemami. Sprzyja też lepszemu rozumieniu siebie, co zwykle przekłada się także na realną poprawę funkcjonowania społecznego.
Pierwsza wizyta do psychoterapeuty
Wybierając psychoterapeutę na pewno warto zwrócić uwagę czy posiada on certyfikat uznawany przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, bądź jedno z towarzystw należących do Polskiej Rady Psychoterapii. Dobrym sposobem weryfikacji specjalisty jest zasięgnięcie opinii od osób, które korzystały z jego pomocy wcześniej. Pierwsza wizyta zawsze ma charakter konsultacyjny. Dookreśla ona potencjalny zakres terapii i oczekiwania pacjenta, ale co ważniejsze jest próbką przyszłego procesu i pokazuje metodę pracy danego psychoterapeuty. Narzędziem w psychoterapii jest również konstrukt osobowości psychoterapeuty – u każdego z psychoterapeutów jest on inny.
Jak wygląda psychoterapia?
Psychoterapia zwykle obejmuje cykl regularnych, najczęściej cotygodniowych blisko godzinnych spotkań z terapeutą. Czasem zdarza się, że istnieje potrzeba częstszych lub rzadszych spotkań. W zależności od zdiagnozowanego problemu i rodzaju terapii może odbywać się w formie indywidualnej lub grupowej. To, ile potrwa psychoterapia zależy od wielu czynników takich jak: powód zgłoszenia się na terapię, współwystępowanie zaburzeń (np. uzależnień, chorób somatycznych, zaburzeń osobowości), czas trwania objawów i ich nasilenia, zasoby jakimi dysponuje pacjent/klient oraz przede wszystkim jego motywacja do zmiany. W przypadku leczenia zaburzeń osobowości czy zaburzeń psychosomatycznych, jeśli liczymy na długoterminowe efekty, kilka sesji z pewnością nie wystarczy i terapia potrwa dłużej.
Najogólniej można jednak stwierdzić, iż niezależnie od podejścia terapeutycznego, jest to proces przebiegający w pięciu etapach. Pierwszy z nich polega na diagnozie opartej o wywiad psychologiczny. Drugi zmierza do wyzwalania lub wzmacniania motywacji pacjenta do zmiany. Trzeci obejmuje pracę nad zmianą. Z kolei etap czwarty koncentruje się nad umacnianiem dokonanej zmiany. Ostatnia faza procesu psychoterapii polega na podsumowaniu i zapobieganiu nawrotom szkodliwych schematów. Relacja terapeutyczna przede wszystkim opiera się na bezpośrednim kontakcie i rozmowach terapeuty z pacjentem. Jednak w zależności od nurtu i tematu terapii w psychoterapii stosuje się różne techniki i narzędzia. Do najpopularniejszych zalicza się: metody wyobrażeniowe (wizualizacja), projekcyjne (np. rysunki), pisanie listów. A także ustawienia przestrzenne, hipnozę, czy analizę symboli.
Zainteresowanie psychoterapią a Covid-19
Pandemia niewątpliwie przyczyniła się do wzrostu zapotrzebowania na pomoc terapeutyczną. Długotrwała izolacja zmusiła ludzi do ograniczenia wielu aktywności i ograniczeń w kontaktach społecznych. W wyniku dużej nieprzewidywalności odnośnie tego, co przyniesie przyszłość, wiele osób odczuwało napięcie, niepewność i lęk, którym zwykle towarzyszy poczucie bezradności i obniżony nastrój. Przedłużające się w czasie oddziaływanie czynnika stresującego, jakim jest pandemia, przekroczyło zasoby psychiczne wielu osób borykających się z jej skutkami, doprowadzając do licznych dysfunkcji i problemów natury psychicznej.
Jak donoszą badania, w wyniku pandemii odnotowano wzrost problemu uzależnień od substancji psychoaktywnych. Odnotowano także wzrost zaburzeń depresyjnych i lękowych, a także zgłoszeń dotyczących problemów natury egzystencjalnej. Psycholodzy i psychoterapeuci wciąż alarmują, że zapotrzebowanie na korzystanie z ich pomocy znacząco wzrosło już w czasie pandemii. Obecnie tendencja ta się nie zmienia i osoby decydujące na się na skorzystanie z pomocy często muszą oczekiwać wiele dni, tygodni lub nawet miesięcy aby dostać się na wizytę do wybranego specjalisty.
Źródło: Mat. Prasowe Dolnośląska Szkoła Wyższa / Opracowała: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia