Godzina do przodu, godzina do tyłu. Nic wielkiego. To tylko zmiana czasu. Nic bardziej mylnego! Okazuje się, że ta zmiana nie pozostaje bez wpływu na nasz organizm. Szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy zaczynamy dzień po ciemku i kończymy w ciemności. Dlaczego światło dzienne odgrywa tak znaczącą rolę w naszym życiu? Jak na zmianę czasu reaguje mózg? I czy zmiana czasu ma jakieś pozytywne strony? O relacji pomiędzy psychiką a zmianą czasu mówi psycholog Maciej Jonek z Uniwersytetu Dolnośląskiego DSW we Wrocławiu.
Z tych trzech informacji: kąta padania światła, ze zmęczenia organizmu i z ilości wykonanych zadań orientujemy się w czasie. Do tego dochodzi zewnętrzny przyrząd do mierzenia czasu. Zegarek. Jeżeli nagle ten zegarek zaczyna pokazywać coś innego niż się spodziewaliśmy, cały nasz system musi się przestawić. Musi się na nowo nauczyć, która jest godzina.
— Maciej Jonek, psycholog.
Zmiana czasu – jak reaguje nasz mózg?
Według specjalisty mózg reaguje na zmianę czasu tak, jak na każdą zmianę. Adaptuje się. Wykorzystuje swoją plastyczność do tego, żeby dopasować się do zmieniających się sytuacji.
Centralne układy nerwowe są różne, jak różni są ludzie. Jedni z nas lubią wstawać o tej samej porze, wykonywać mniej więcej te same czynności w bardzo podobnych okolicznościach. Inni wolą sytuacje, które są spontaniczne. Czyli takie, które się nie powtarzają.
Dla tych, którzy wolą rytmiczne, regularne życie, rytmiczne, regularne bodźce, zmiana czasu jest dotkliwa. Natomiast osoby, które lubią działać spontanicznie, czasem nawet chaotycznie – zmiana czasu może być nawet niezauważalna. Jednak niezależnie od tego, jakie preferencje mają nasze mózgi, czas poznajemy przy pomocy trzech sygnałów odbieranych przez centralny układ nerwowy.
Pierwszym z nich jest kąt padania światła i to, ile tego światła faktycznie jest. Patrząc dookoła siebie jesteśmy w stanie mniej więcej określić, jaka jest pora dnia.
Pora dnia a zmęczenie
Dodatkowo istnieje taki system, który sprawdza co się dzieje w naszym organizmie. Jest w stanie określić:
- jak bardzo jesteśmy zmęczeni,
- na ile mięśnie pracowały,
- ile napracowały się ścięgna,
- jak pracował się nasz organizm.
Te informacje rosną w ciągu dnia. Przy pomocy tego zmęczenia też jesteśmy w stanie odkryć mniej więcej, jaka pora dnia powinna być.
Trzecim źródłem informacji na temat tego, co się dzieje w czasie, jest informacja o tym, ile wykonaliśmy czynności. Niektórzy są przyzwyczajeni do tego, że do południa wykonują 5-6 zadań. Inni jedno, ale duże. A jeszcze inni jedno małe zadanie.
Z tych trzech informacji: kąta padania światła, ze zmęczenia organizmu i z ilości wykonanych zadań orientujemy się w czasie.
Do tego wszystkiego dochodzi przyrząd do mierzenia czasu z którego często korzystamy. Jeżeli nagle ten zegarek zaczyna pokazywać coś innego niż się spodziewaliśmy, cały nasz naturalny system musi się przestawić. Musi się na nowo nauczyć, która jest godzina. Kiedy słońce pada pod takim kątem, kiedy moje ciało jest tak zmęczone i kiedy wykonałem tyle zadań. To spore wyzwanie.
Zmiana czasu – czy ma pozytywne strony?
Z psychologicznego punktu widzenia trudno powiedzieć, żeby coś dobrego wynikało ze zmiany czasu. Może poza tym, że wtedy, kiedy stajemy przed koniecznością adaptacji do zmiany, nasz układ poznawczy staje przed nowym zadaniem. A im więcej zadań wykonuje, tym bardziej jest sprawny. Uczy się pewnego rodzaju giętkości. Natomiast im bardziej jest giętki, elastyczny – tym dłużej nam służy.
W okresie jesienno – zimowym mamy poczucie, że zaczynamy gdy dzień, jest ciemno. Kończymy dzień i też jest ciemno. To może być sygnał do tego, żeby więcej czasu spędzić na spaniu. Niestety światło sztuczne nie wpływa na nas zbyt dobrze, a trzeba go użyć i rano, żeby się przygotować do dnia i wieczorem, żeby się z tym dniem rozstać.
Oglądanie seriali po nocach, czytanie książek przy sztucznym świetle nie wpływa dobrze na nasz aparat wzroku. A to ważne narzędzie, którym posługujemy się, żeby widzieć, co się dzieje na zewnątrz. Natomiast dla niektórych czas jesienny i czas zimowy to czas nadrabiania lektur.
Zmiana czasu – jak dbać o dobrostan psychiczny?
Ważne jest to, aby angażując się w różnego rodzaju rozrywki, nie zaniedbywać snu i odpoczynku. Takiego odpoczynku, który jest inny od tego, co robimy na co dzień w pracy. Jeżeli na co dzień w pracy patrzymy na świetlisty prostokąt, którym jest nasz komputer, a potem wracamy do domu i w ramach odpoczynku patrzymy na inny świetlisty prostokąt, którym jest np. naszym telewizorem, to de facto nic się nie zmieniło. Nie odpoczywamy. Nasz układ poznawczy nie odpoczywa, bo robi ciągle to samo.
Zatem warto znaleźć czas na to, żeby popatrzeć na zachód słońca w trakcie spaceru. Chodzi o to, aby wykonać jak najwięcej czynności w świetle dziennym. Dopiero po zachodzie słońca skupić się na tym, żeby odpocząć. Najlepiej przy czymś innym niż świetlisty prostokąt i porządnie się wyspać.
Zmiana czasu z letniego na zimowy 2023
Już w sobotę, 28 października 2023 roku, przechodzimy na czas zimowy. To oznacza, że w nocy z soboty na niedzielę wskazówki zegarków cofamy o godzinę: z 3:00 na 2:00. Pośpimy dłużej, nie spóźnimy się w poniedziałek do pracy. Za radą specjalistów, zadbajmy również o swój dobrostan, aby jak najmniej odczuć skutki zmiany czasu.
Opracowała: Agnieszka Kryszpin, na podstawie materiałów prasowych Uniwersytetu Dolnośląskiego DSW we Wrocławiu.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej ciekawych materiałów w Ann: