Wysypka u małego dziecka najczęściej kojarzona jest ze skazą białkową. Okazuje się jednak, że przyczyną dolegliwości mogą być również inne alergie, np. na roztocze kurzu. Jak rozpoznać skazę białkową u dziecka i dlaczego właściwym określeniem choroby jest atopowe zapalenie skóry? Jakie są czynniki predysponujące i w jaki sposób leczy się schorzenie? O tym rozmawiamy z lek. med. Anną Nowicką, alergologiem i pediatrą, dyrektorem Warszawskiego Centrum Alergologii.
Atopowe zapalenie skóry
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest skaza białkowa?
lek. med. Anna Nowicka: Skaza białkowa jest określeniem, które funkcjonowało w przeszłości jako objawy wysypkowe związane z alergią na mleko w potocznym rozumieniu. W nomenklaturze medycznej schorzenie to nazywamy atopowym zapaleniem skóry albo wypryskiem atopowym.
Jakie są objawy choroby?
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba skóry, która przebiega z okresami remisji i zaostrzeń. Może trwać wiele lat. Zaczyna się na ogół we wczesnym dzieciństwie, w pierwszym półroczu życia i charakteryzuje się typową, w zależności od wieku, lokalizacją. U małych dzieci są to najczęściej policzki, kończyny górne, dolne. U dzieci starszych – w wieku przedszkolnym i szkolnym – są to wykwity w zgięciach kolan, łokci, a u dzieci nastoletnich i osób dorosłych są to nadgarstki, okolice powiek na twarzy.
Choroba charakteryzuje się suchością skóry i silnym świądem, nasilającym się w nocy. Jest to choroba przewlekła, która najczęściej dotyczy dzieci. W większości przypadków choroba ustępuje samoistnie przed ukończeniem 5 r.ż.
Predyspozycje genetyczne
Jakie są przyczyny atopowego zapalenia skóry?
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą o podłożu wieloczynnikowym. Biorą tu udział przyczyny genetyczne, alergiczne, immunologiczne i neurologiczne.
Atopowe zapalenie skóry rozwija się u osób predysponowanych genetycznie. W przypadku gdy oboje rodzice mieli alergię w wywiadzie, to ryzyko choroby alergicznej wynosi ok. 60-70 procent. Poza alergią jest to genetycznie uwarunkowany defekt bariery naskórkowej, czyli defekt budowy skóry, która przepuszcza większą ilość wody. Organizm traci więcej wody parowaniem niewyczuwalnym, powiększają się odstępy między komórkami i dochodzi do suchości skóry. Objaw ten wywołuje świąd. Natomiast świąd wiąże się z drapaniem i nadkażeniami bakteryjnymi, wirusowymi. Wówczas pojawiają się różne zmiany wypryskowe takie jak rumienie, grudki, nadkażenia, zliszejowacenia, które znowu wywołują świąd.
Należy pamiętać, że przyczyną zaostrzeń objawów atopowego zapalenia skóry lub wystąpienia nowych objawów jest wiele czynników dodatkowych. Są to np. sytuacje stresowe, infekcje, szczepienia ochronne, stosowanie niektórych przypraw, barwników sztucznych, noszenie ubrań z wełny.
Reasumując – atopowe zapalenie skóry pojawi się u osób, które mają alergie w wywiadzie rodzinnym i u osób, u których występuje defekt bariery naskórkowej, czyli zaburzona funkcja skóry. Istnieją też podłoża zaburzeń immunologicznych u osób, które są bardziej podatne na stres. W wieku dziecięcym jednak najczęstszym powodem jest alergia na białka mleka krowiego.
Rodzice nie powinni postępować samodzielnie
Co zrobić, jeśli zauważymy u dziecka opisane objawy?
W przypadku objawów nietypowej wysypki należy udać się do pediatry, który określi jej charakter. Jeżeli stwierdzi łagodną postać atopowego zapalenia skóry, to należy we wstępnym okresie choroby zastosować preparaty nawilżające, zwane emolientami i odpowiednią pielęgnację skóry.
Jeżeli to postępowanie nie wystarczy, należy pacjenta skierować do alergologa, który dobierze odpowiednie badania. W gabinecie alergologicznym wykonujemy u najmłodszych dzieci możemy badania krwi w kierunku alergii, gdyż najczęstszą przyczyną w tej grupie dzieci są alergeny pokarmowe, białka mleka krowiego, jaja kurzego. W grupie dzieci starszych częstą przyczyną są powietrznopochodne np. roztocze kurzu domowego, pyłki roślin, sierść zwierząt. Rodzice nie powinni postępować samodzielnie i od razu eliminować mleka czy białka jaja, ponieważ eliminacja tych podstawowych pokarmów z diety może skutkować niedoborami pokarmowymi.
Często nie stwierdzimy podłoża alergicznego choroby. Wówczas zaleca się odpowiednią pielęgnację skóry, leki przeciwzapalne. Pacjent powinien pozostawać pod stałą opieką dermatologa.
Atopowe zapalenie skóry – leczenie dwutorowe
W jaki sposób leczy się atopowe zapalenie skóry?
Postępowanie zależy od przyczyny choroby. Jeżeli lekarz alergolog potwierdzi uczulenie na alergeny pokarmowe, wówczas wskazana jest ich eliminacja z diety. Jeśli dziecko jest karmione piersią, pokarmy musi również wyeliminować z diety matka karmiąca. W przypadku karmienia produktami mlecznymi, wskazane są preparaty mlekozastępcze, które są dostępne wyłącznie na receptę od lekarza leczącego. W zależności od ciężkości przebiegu choroby mamy do dyspozycji preparaty aminokwasowe czy hydrolizaty białek mleka krowiego, hydrolizaty kazeinowe, serwatkowe. Preparat powinien być stosowany minimum do końca pierwszego r.ż. dziecka. Potem pod kierunkiem lekarza, w odpowiednich odstępach czasu, stosuje się próby prowokacji, by ocenić stopień tolerancji na mleko i ewentualnie wprowadzić produkty mleczne na nowo.
Pielęgnacja skóry atopowej
Nie można zapominać o podstawowym leczeniu polegającym na nawilżaniu i natłuszczaniu skóry. Skóra atopowa dziecka jest sucha, pacjent odczuwa silny świąd, ma liczne zmiany wypryskowe, dlatego należy ją systematycznie pielęgnować. Sama dieta nie wystarcza. Dziecko należy kąpać w płynach emolientowych czy z domieszką płynów, krótko w letniej wodzie. Zaraz po kąpieli dziecko należy delikatnie osuszyć, a następnie wklepać dobrze doprany emolient. Preparat powinien być stosowany nie tylko po kąpieli, ale 2-3 razy na dobę. Przy klinikach dermatologii czy oddziałach alergologicznych są nawet tworzone szkoły atopii, które uczą pielęgnacji skóry i sposobu postępowania z chorym dzieckiem.
Czy pielęgnacja skóry jest potrzebna przez cały czas, nawet w okresie remisji choroby?
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, która niezależnie od okresu remisji i zaostrzeń, wymaga leczenia. Skóra musi być cały czas objęta pielęgnacją.
Autorka: Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Czytaj więcej w Ann: