Coraz częściej niedożywienie dotyka osoby starsze. Z wiekiem zapotrzebowanie na kalorie maleje. Senior potrzebuje nawet 40 proc. mniej energii do prawidłowego funkcjonowania niż 20-latek. Jednak zawsze należy dbać o jakość posiłków. W tym przypadku nie tylko ilość odgrywa bardzo ważną rolę. Jak o to zadbać?
Niedożywienie wśród seniorów. Co mówią liczby?
Według danych European Nutrition for Health Alliance niedożywionych jest ponad 30 proc. osób po 65-tym roku życia. Problem występuje zarówno wśród starszych ludzi mieszkających w domu, jak i przebywających w szpitalach oraz domach opieki.
Jakie są przyczyny niedożywienia?
Z czasem w ludzkim organizmie metabolizm zwalnia. Zmienia się także skład ciała. Rośnie udział tkanki tłuszczowej, maleje udział tkanki mięśniowej, spada zawartość składników mineralnych. Konieczna jest modyfikacja sposobu żywienia, by dostarczać organizmowi składników niezbędnych do walki z chorobami.
Niedożywienie seniora może wynikać z dwóch powodów:
- zbyt małej podaży energii pochodzącej z posiłków w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Mówimy wtedy o niedożywieniu ilościowym;
- niedoboru określonych składników mineralnych lub witamin. Nie są dostarczane w odpowiedniej ilości lub właściwie wchłaniane. Mogą być też w nadmiernym stopniu wydalane przez organizm. Mamy wtedy do czynienia z niedożywieniem jakościowym
Niedożywienie u seniora. Podejście indywidualne zawsze się sprawdza!
– Niezależnie od rodzaju, niedożywienie wpływa negatywnie na stan funkcjonalny i obniża jakość życia. Zmniejsza wydolność fizyczną i osłabia siłę mięśniową. Upośledza w ten sposób zdolność osoby starszej do samodzielnego jedzenia, korzystania z toalety czy utrzymania prawidłowej higieny. To z kolei pociąga za sobą skutki natury psychospołecznej. Zmniejsza zdolności adaptacyjne oraz chęć prowadzenia życia towarzyskiego. Prowadzi także do wielu zaburzeń, np. zaburzeń świadomości, funkcji układu pokarmowego, krążenia i układu oddechowego, zaburzeń wodno-elektrolitowych czy hipotonii ortostatycznej (nagły spadek ciśnienia przy pionizacji). Niedożywienie łączy się również ze skłonnością do częstszego występowania odleżyn i zakażeń. W przypadku osób przewlekle chorych, zwiększa natomiast liczbę możliwych powikłań i znacznie pogarsza rokowania – wymienia lek. n med. Iwona Cabaj-Wiater, dyrektor medyczny sieci domów opieki i klinik rehabilitacyjnych ORPEA Polska.
Jakie są przyczyny niedożywienia?
Nieprawidłowe odżywianie osób starszych może być spowodowane wieloma czynnikami. Niemal 70 proc. osób w wieku podeszłym to osoby samotne, często w żałobie, a wtedy tak podstawowa czynność jak jedzenie schodzi na dalszy plan.
– Niedożywienie to często efekt spadku aktywności życiowej, za który niemal w 50 proc. przypadków odpowiada depresja. Oznacza to brak motywacji do codziennego funkcjonowania. Wraz z nią pojawia się problem niedoborów żywieniowych wynikający z ubogiej diety – zauważa prof. Bolesław Samoliński, kierownik Zakładu Alergologii Immunologii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodniczący Koalicji na rzecz Zdrowego Starzenia.
Warto jednak podkreślić, że to zmiany zdrowotne, które zachodzą w organizmie utrudniają prawidłowe odżywianie seniora.
Potencjalnymi przyczynami zdrowotnymi mogą być:
- problemy związane z funkcjonowaniem jamy ustnej:
– suchość wynikająca z choroby Sjögrena, choroby Mikulicza, cukrzycy czy niedoboru żelaza,
– choroby zębów, tkanek przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej (kandydoza jamy ustnej, zapalenie kącików ust),
– brak protezy lub niewłaściwie dobrana proteza (złe przyleganie płyty protezy, nierówność, szorstkość części dośluzówkowej protezy), - obecność infekcji,
- choroby przewodu pokarmowego (uczucie zgagi, choroba wrzodowa, wzdęcia, zaparcia, zespoły złego wchłaniania),
- choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca),
- niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc),
- choroby układu oddechowego (POCHP),
- depresja, demencja, anoreksja,
- udary, choroba Parkinsona,
- nowotwory,
- farmakoterapia (politerapia, polipragmazja)
Niedożywienie w placówkach opieki. Czy to smutna reguła?
Szacuje się, że niedożywienie lub ryzyko niedożywienia dotyczy jednej czwartej, a w niektórych przypadkach nawet 85 proc. mieszkańców placówek opiekuńczych w Polsce. W wielu przypadkach problem pozostaje niezdiagnozowany. W celu zapobiegania niedożywieniu, odpowiednia dieta powinna być niezbędnym elementem indywidualnego planu życia mieszkańca domu opieki. Ustala ją zespół terapeutyczny. Oprócz lekarza, konsultacji powinny udzielić również wykwalifikowane pielęgniarki, fizjoterapeuci, dietetyk oraz psycholog. Zadaniem takiego zespołu jest zidentyfikowanie problemu i możliwych przyczyn niedożywienia. Dzięki temu mogą ustalić dalszy plan działania w przypadku wystąpienia zaburzeń połykania czy odżywiania.
– Jednak bardzo ważną rolę w procesie ustalenia właściwego planu żywieniowego osoby starszej odgrywa sam senior i jego rodzina. To oni dostarczają zespołowi terapeutycznemu informacje związane z dotychczasowymi nawykami żywieniowymi i przyzwyczajeniami (ulubione posiłki), informują o ewentualnych uczuleniach i występujących problemach z przyjmowaniem pokarmów takich jak brak apetytu, utrata smaku czy powonienia, zaburzenia połykania, niepełne uzębienie – mówi lek. n med. Iwona Cabaj-Wiater.
Jak uniknąć niedożywienia?
Posiłki powinny być atrakcyjne smakowo i wizualnie, aby zachęcały do jedzenia, nawet pomimo braku apetytu u seniora. Warto również przyprawiać potrawy ze względu na obniżone odczuwanie smaku i zapachu.
Pamiętajmy, że w przypadku osób starszych, niedożywienie ma bardzo duży wpływ na zdrowie. Zwiększa zachorowalność i wydłuża proces leczenia. Zwiększa to ryzyko śmiertelności wynikające z mniejszej odporności organizmu.
Dieta seniora powinna dostarczać:
– białka (minimum 1g/1 kg masy ciała/dzień),
– tłuszczy (w odpowiedniej ilości, ale z jednoczesnym zabezpieczeniem zapotrzebowania na niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3),
– węglowodanów (w tym 25-30 g błonnika na dzień),
– witamin (szczególnie o działaniu antyoksydacyjnym , czyli C,E i A, witaminę D, na które zapotrzebowanie wzrasta wraz z wiekiem oraz niektóre witaminy z grupy B),
– składników mineralnych,
– płynów (by zapobiec odwodnieniu),
– kilokalorii (tak, aby możliwe było utrzymanie prawidłowej masy ciała)
Czego nie może zabraknąć?
- warzyw i owoców, także w postaci soków (200-400 ml dziennie),
- produktów zbożowych, zwłaszcza pełnoziarnistych,
- mleka i jego przetworów – przynajmniej 3 szklanki mleka dziennie lub w zamian ser,
- ryb, jaj, chudego mięso (dostarczają białko),
- olejów roślinne (zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe),
- ziół (uatrakcyjniają smak i zapach potraw),
- 2 litrów płynów.
Czego unikać?
- czerwonego mięsa,
- przetworzonych produktów mięsnych,
- tłuszczów zwierzęcych,
- soli i alkoholu.
Autorka: Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl
Czytaj więcej w Ann:
- Senior za kierownicą: jak powinien o siebie zadbać?
- Czy seniorzy powinni się szczepić przeciw grypie?
- Sport dla seniora. Pływanie, rower, a może Tai Chi?
