Świerzb to zakaźna i niezwykle uciążliwa choroba skóry, która może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy poziomu higieny osobistej. Charakteryzuje się pojawianiem się na powierzchni skóry ran, intensywnym świądem oraz potencjalnym ryzykiem wtórnych zakażeń. Jakie obszary ciała są najczęściej dotknięte świerzbem? Jak nie pomylić świerzb z alergią oraz jak wygląda leczenie? Na pytania odpowiada dr hab. n. med. Joanna Bartosińska, dermatolog z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Świerzb, czyli swędzenie skóry bez objawów skórnych?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Czym to jest świerzb i jakie są główne przyczyny jego występowania? Jakie są typowe objawy świerzbu?
Dr hab. n.med. Joanna Bartosińska: Świerzb, to choroba pasożytnicza skóry wywołana przez świerzba ludzkiego. Jest to mały pasożyt, który drąży kanaliki w warstwie rogowej naskórka. Samice składają jaja w tych kanalikach, a po wykluciu się larwy rozwijają się do postaci dorosłych, co prowadzi do dalszego rozprzestrzeniania choroby w skórze.
Głównym objawem świerzbu jest nieznośny świąd skóry, który jest spowodowany podrażnieniem skóry przez pasożyty oraz jego aktywnością. Świąd jest szczególnie uciążliwy w miejscach, gdzie skóra jest cieplejsza, co może być związane z podwyższoną temperaturą ciała. Dlatego też świerzb często nasila się w godzinach nocnych. To charakterystyczne zjawisko, które może pomóc w rozpoznaniu choroby.
Świerzb: zakażeniu sprzyja niski poziom higieny osobistej
Czy istnieją czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo zarażenia się świerzbem?
Czynniki ryzyka związane z zakażeniem świerzbowcem obejmują różne aspekty. Nieprawidłowa higiena jest jednym z czynników ryzyka. A więc zachowanie odpowiedniej higieny, takie jak regularne mycie rąk i ciała, może pomóc w zabezpieczeniu przed zakażeniem.
Innym czynnikiem ryzyka jest używanie wspólnych produktów, takich jak wspólna bielizna, ubrania czy ręczniki. Można także zarazić się, na przykład podczas przymierzania odzieży w sklepach.
Ponadto, miejsca publiczne, takie jak środki transportu publicznego, mogą być potencjalnym źródłem zakażenia. Pasożyt może przetrwać na materiałowych siedzeniach lub innych powierzchniach nawet do 3 dni. Szpitale, sanatoria i inne miejsca, gdzie występują duże skupiska ludzi, również mogą zwiększać ryzyko zakażenia.
Osoby o obniżonej odporności są bardziej narażone na cięższe przypadki świerzbu, włączając w to tzw. świerzb norweski, który zajmuje całą skórę i jest bardzo zakaźny.
Warto zaznaczyć, że świerzb nie jest chorobą związaną wyłącznie z brakiem higieny osobistej, i osoby z różnych środowisk i statusów społecznych mogą być podatne na to zakażenie przez kontakt z zakażonymi powierzchniami czy przedmiotami.
Przeczytaj też: Choroba od kleszcza może nawet zabić. Borelioza. Oto jej symptomy [PORADNIK ANN]
Jakie obszary ciała są najczęściej dotknięte świerzbem i dlaczego?
Świerzbowiec ma tendencję do zasiedlania określonych regionów skóry, które są cieplejsze i bardziej sprzyjające jego rozwojowi. Typowymi miejscami ataku są fałdy skóry, takie jak pod pachami u kobiet, okolice piersi, brzucha, podbrzusza oraz okolice narządów płciowych. W międzypalcowych fałdach skóry, zwłaszcza między palcami rąk, także często można zaobserwować zmiany skórne. Nie obserwuje się natomiast zmian na plecach ani na owłosionej skórze głowy.
Jednym wyjątkiem są niemowlęta i małe dzieci, szczególnie te, które jeszcze nie chodzą. U nich mogą pojawić się zmiany na dłoniach i podeszwach stóp, co jest rzadkie u osób dorosłych. Skóra w tych miejscach jest cieńsza, co ułatwia pasożytom przedostanie się do warstwy rogowej naskórka.
Świerzb: diagnoza
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Jak diagnozuje się świerzb? Czy istnieją jakieś specjalistyczne badania?
Prof. Joanna Bartosińska: W diagnostyce świerzbu używa się specjalistycznego badania, które nazywa się dermatoskopią. Jest to podobne do badania znamion skóry. Za pomocą dermatoskopu lekarz może zbadać skórę pacjenta i zobaczyć ślady drążone przez świerzbowca, nazywane „norkami świerzbowymi”. Na końcu tych norek jest widoczna obecność pasożyta, co jest nazywane objawem lotni. Wygląda to jak kanalik z daszkiem na końcu. Jest to dość charakterystyczny znak obecności pasożyta.
Dermatoskopia jest narzędziem, które pozwala potwierdzić infekcję świerzbowcem. Oprócz typowych zmian w postaci norek świerzbowych w warstwie rogowej skóry, mogą występować także grudki wynikające z reakcji alergicznej na obecność tego pasożyta. Pasożyt nie tylko drażni skórę swoim ruchem, ale także pozostawia swoje wydaliny, co może wywołać reakcję alergiczną. Dlatego u niektórych pacjentów, obok typowych norek świerzbowych, można zauważyć zmiany skórne o charakterze alergicznym. To może prowadzić do sytuacji, gdzie pacjent podejrzewa u siebie alergię, podczas gdy jest to właściwie reakcja na obecność świerzbowca.
Proces leczenia świerzbu jest teraz krótszy i bardziej skuteczny
Jakie są zalecane metody leczenia świerzbu i jak długo trwa typowy cykl terapeutyczny?
Dzięki nowoczesnym lekom proces leczenia świerzbu jest teraz krótszy i bardziej skuteczny. Stosuje się preparat dostępny na receptę, który nakłada się na skórę przez około 10 godzin, najlepiej na noc. Po tym czasie, rano należy go zmyć, a następnie wymienić pościel oraz wszystkie ubrania noszone w ostatnim czasie. Jest to ważne, aby zapobiec ponownemu zakażeniu.
Ubrania i pościel powinny być wyprane, a w miarę możliwości także wyprasowane. Ponieważ, jak już wspominałam, świerzb może przetrwać na tkaninach przez około 3 dni. Przez pierwszy tydzień po leczeniu zaleca się unikanie noszenia tych samych ubrań oraz korzystania z tych samych ręczników.
Jest istotne, aby w przypadku rozpoznania choroby u jednej osoby, poddać leczeniu wszystkich członków rodziny, najlepiej w tym samym czasie. Nawet jeśli nie wykazują oni objawów, mogą być nosicielami i przyczynić się do rozprzestrzeniania się choroby.
Jest również inna, starsza metoda leczenia, która polega na stosowaniu maści siarkowej. Ta metoda jest jednak bardziej uciążliwa, ponieważ wymaga codziennego smarowania przez 5 dni. Podczas tego okresu pacjent nie może brać kąpieli ani zmieniać ubrań.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.