Ospa wietrzna, choć często uznawana za łagodną chorobę dziecięcą, może nieść w sobie potencjalnie groźne powikłania. Dla najmłodszych pacjentów, konsekwencje mogą być znacznie poważniejsze niż jedynie swędzące krostki. Jakie są objawy ospy wietrznej i kiedy należy zwrócić się do lekarza?
Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego w 2022 r. w Polsce zarejestrowano 171706 przypadków zachorowań na ospę wietrzną.
Ospa wietrzna: co to za choroba?
Ospa to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Chociaż pierwotnie dotyka głównie dzieci, obecnie obserwuje się wzrost zachorowań wśród młodzieży i osób dorosłych, u których przebieg choroby może być bardziej intensywny, a ryzyko powikłań większe.
Charakterystyczną cechą ospy jest jej wysoki stopień zakaźności, a głównym źródłem zakażenia jest chory człowiek. Ospa u niemowlęcia karmionego piersią występuje rzadko, z uwagi na naturalną ochronę zapewnianą przez przeciwciała dostarczane w mleku matki.
Ryzyko zakażenia wzrasta, zwłaszcza gdy matka nie miała wcześniej ospy i nie przekazała swemu dziecku przeciwciał zapewniających odporność na tę chorobę.
Choroba przenosi się głównie drogą kropelkową, ale wirus może także przemieszczać się drogą powietrzną na odległość do kilkudziesięciu metrów – stąd nazwa ospa wietrzna. Innym popularnym określeniem tej choroby jest również „wiatrówka”.
Objawy ospy wietrznej
Objawy ospy wietrznej u dziecka zazwyczaj ujawniają się w ciągu dwóch tygodni od kontaktu z zakażoną osobą. Zanim pojawi się charakterystyczna wysypka, dziecko może mieć złe samopoczucie przez kilka dni, manifestujące się podobnie do objawów przeziębienia. W tym okresie mogą wystąpić gorączka (37°C-40°C), marudzenie, ból głowy oraz katar.
Początkowo wysypka przy ospie wietrznej zazwyczaj pojawia się na tułowiu, by następnie rozprzestrzenić się na pozostałe obszary ciała, włączając w to nos i usta. Na początku manifestuje się jako czerwone, rozlane plamy, które szybko przekształcają się w wypukłe krostki wypełnione płynem surowiczym. Wysypka ma tendencję do rozprzestrzeniania się stopniowo, tworząc charakterystyczny obraz obfitości zmian skórnych.
Ile trwa ospa?
Od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów, czyli tzw. okresu inkubacji, zwykle mija od 10 do 21 dni.
Początkową fazę choroby często zwiastują ogólne symptomy grypopodobne takie jak gorączka, utrata apetytu, zmęczenie i bóle mięśni. Następnie na ciele dziecka pojawia się charakterystyczna wysypka, początkowo w postaci czerwonych plamek, które przekształcają się w pęcherzyki wypełnione płynem. Po kilku dniach pęcherze zaczynają wysychać, tworząc strupy, które ostatecznie odpadają.
W przypadku przebiegu ospy wietrznej pełny cykl rozwoju jednego pokolenia wysypki trwa od 1 do 2 dni, jednak nowe fale pokoleń pęcherzyków mogą pojawiać się przez kilka dni, co wydłuża czas trwania choroby. Łącznie faza aktywnych wysypek zwykle trwa około 5 do 10 dni.
Po ustąpieniu gorączki i przyschnięciu wszystkich pęcherzyków uważa się, że dziecko przestaje być zakaźne i można je powoli wprowadzać do kontaktu z innymi ludźmi, o ile jego stan zdrowia na to pozwala. Strupy zazwyczaj całkowicie znikają w ciągu 1 do 2 tygodni po tym jak pęcherzyki zaschną.
Jednakże, okres w którym wirus może być obecny i zakażać innych rozciąga się od 1 do 2 dni przed pojawieniem się wysypki aż do momentu, gdy wszystkie pęcherzyki pokryją się strupami.
Łącznie, całkowity okres, przez który przebieg ospy wietrznej jest zauważalny, może trwać od 2 do 4 tygodni, od momentu zarażenia do całkowitego zagojenia skóry.
Ospa jest zaraźliwa nawet przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki, a chory przestaje być zakaźny po przyschnięciu pęcherzyków i odpadnięciu strupków. Zwykle okres zakaźności trwa przez około tydzień. Okres wylęgania choroby, czyli czas między zakażeniem a pojawieniem się pierwszych objawów, wynosi od 10 do 21 dni, średnio 14 dni. W przypadku osób o obniżonej odporności, ten okres może się wydłużyć nawet do 28 dni.
Ospa wietrzna u kobiet w ciąży
Ospa stanowi zagrożenie zarówno dla zdrowia kobiety w ciąży, jak i dla dziecka. Zachorowanie na ospę w trakcie ciąży niesie ze sobą podwyższone ryzyko poronienia lub wystąpienia wrodzonej ospy u dziecka. Objawy ospy wrodzonej obejmują niską masę urodzeniową, zmiany skórne, problemy neurologiczne, wady kończyn, oka oraz upośledzenie umysłowe.
W przypadku, gdy kobieta zachoruje na ospę w okresie okołoporodowym, istnieje ryzyko przeniesienia objawów choroby na noworodka. Dlatego szczepienie ochronne przed ciążą może stanowić ważne środki zapobiegawcze.
Szczepienie przeciwko ospie
Dziecko może zostać zaszczepione przeciwko ospie wietrznej. Pierwszą dawkę szczepionki można podać przed ukończeniem 9. miesiąca życia (do 12 roku życia), natomiast po osiągnięciu 13 lat zaleca się podanie dwóch dawek szczepionki w odstępie minimum 6 tygodni. Chociaż szczepionka przeciw ospie wykazuje bardzo wysoką skuteczność, nie jest jednak obowiązkowym elementem kalendarza szczepień.
Jeśli szczepienie zostanie podane w ciągu 72 godzin od kontaktu z zakażoną osobą, istnieje szansa na ochronę przed zachorowaniem lub złagodzenie przebiegu choroby.
Mimo że zdaniem wielu lekarzy szczepienie przeciw ospie jest korzystne, niektórzy eksperci podkreślają, że naturalne przejście choroby w dzieciństwie może dostarczyć organizmowi całkowitej odporności na ten wirus. To sprawia, że decyzja o szczepieniu może być indywidualna i zależna od oceny ryzyka oraz korzyści z perspektywy zdrowia danego dziecka.
Ospa wietrzna: jak wygląda leczenie?
Leczenie ospy wietrznej zazwyczaj ma charakter objawowy, a samo przechorowanie choroby zwykle prowadzi do trwałej odporności. Ospa u większości osób przebiega łagodnie, zwłaszcza u dzieci. W przypadku dorosłych lub osób z obniżoną odpornością, choroba może być bardziej uciążliwa, a także istnieje większe ryzyko powikłań.
Ogólne zasady leczenia obejmują stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz chłodzących żeli. Należy unikać rozdrapywania pęcherzyków przez dziecko, ponieważ może to prowadzić do zakażenia bakteryjnego oraz potencjalnego powstawania blizn. Wskazane jest krótkie obcinanie paznokci maluszka, a na noc warto założyć mu rękawiczki, aby minimalizować ryzyko przypadkowego zadrapania skóry.
W przypadku powikłań konieczna może być intensywniejsza opieka medyczna, a leczenie dostosowuje się do indywidualnych potrzeb pacjenta. Warto skonsultować się z lekarzem w przypadku ospy wietrznej. Zwłaszcza gdy dotyczy to niemowląt, seniorów czy osób z osłabionym układem odpornościowym.
Powikłania po ospie u dzieci
Powikłania po ospie wietrznej u dzieci zdarzają się rzadko, jednak mogą być bardzo groźne. Jeśli po przejściu ospy dziecko ponownie wykazuje objawy, takie jak gorączka, wymioty i sztywność karku, konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Te symptomy mogą wskazywać na możliwe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Dlatego szybka reakcja i profesjonalna ocena są kluczowe dla bezpieczeństwa maluszka. Do powikłań po chorobie zalicza się także zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, a także zapalenie mięśnia sercowego.
Noworodki z wrodzoną ospą (co występuje rzadko) mogą mieć różnorodne powikłania, m.in. takie jak opóźnienia w rozwoju, niska masa ciała przy urodzeniu, a także symptomy neurologiczne (takie jak małogłowie, wodogłowie, zapalenie mózgu).
Ponadto mogą pojawić się problemy z rozwojem ruchowym i umysłowym, jak również wady oczu (takie jak małoocze, zaćma, zanik nerwów wzrokowych prowadzący do ślepoty, zapalenie siatkówki). Dodatkowo, mogą wystąpić bliznowate zmiany skórne oraz niedorozwój kończyn.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść dostarcza się jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.