Lipodemię łatwo pomylić z otyłością. Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w obrębie nóg dotyka kobiety w różnym wieku i często jest powodem ich kompleksów. Nierzadko winą za niepożądany wygląd obarczają siebie – swoją nieodpowiednią dietę lub niewystarczającą aktywność fizyczną. Tymczasem „choroba grubych nóg” wymaga specjalistycznej opieki lekarskiej i wielokierunkowej terapii. Nieleczona może doprowadzić nawet do deformacji kończyn i zwyrodnienia stawów.
– W ostatnich latach świadomość na temat lipoedemii jest coraz większa. Jednak wciąż w wielu przypadkach zaburzenie to jest nierozpoznawane lub błędnie diagnozowane. Najczęściej bywa mylone z otyłością lub obrzękiem limfatycznym. Co za tym idzie, zdarza się, że pacjenci otrzymują nieprawidłowe lub niepełne informacje dotyczące możliwości terapeutycznych – mówi lek. Judyta Samul-Jastrzębska z Doppler Instytut, Warszawskiego Instytutu Naczyniowego.
Czym jest lipodemia?
Lipodemia to potocznie choroba grubych nóg lub obrzęk tłuszczowy. Objawy obejmują obrzęk, ból, uczucie ciężkości nóg, obcieranie się i odparzenia kończyn, nadwrażliwość na dotyk w tej okolicy oraz trudności w ruchu. Charakterystyczne dla lipodemii jest utrzymywanie się obrzęku nóg pomimo prób odchudzania. Dodatkowo w obrębie zgromadzonej na nogach tkanki tłuszczowej widoczne i wyczuwalne są grudki tłuszczu.
– Obrzęk tłuszczowy, mimo swojej nazwy, nie jest typowym obrzękiem. To nieproporcjonalny i nadmierny przyrost tkanki tłuszczowej głównie w nogach i pośladkach. Czasem obejmuje również ramiona. Do charakterystycznych cech lipodemii należy dysproporcja między górną i dolna częścią ciała. Zmiany mają charakter obustronny i są symetryczne. Co warto podkreślić w przypadku braku innych współistniejących patologii, np. obrzęku limfatycznego czy otyłości, stopy i kostki pozostają prawidłowe.
W swojej praktyce często obserwuję „objaw mankietu”, czyli nagromadzenie tkanki tłuszczowej powyżej kostki oraz fałdy/nawisy skórno-tłuszczowe w okolicy kolan – dodaje specjalistka.
Przyczyny lipodemii
Przyczyna lipodemii nie jest znana, jednak uważa się, że wpływ na rozwój tej choroby ma przede wszystkim genetyka. Dlatego osoby, których bliscy zmagają się z obrzękiem tłuszczowym, są znacznie bardziej narażone na jej wystąpienie.
Pierwsze symptomy pojawiają się zazwyczaj w okresie dojrzewania. Nasilenie objawów ma często miejsce w okresie ciąży i okresie okołomenopauzalnym, co sugeruje powiązanie lipodemii z hormonalnymi zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety.
– Kolejną możliwą przyczyną lipodemii jest dysfunkcja naczyń mikrokrążenia. Uszkodzenie naczyń włosowatych może być też przyczyną obserwowanej u większości pacjentek zwiększonej tendencji do powstawania siniaków – uzupełnia lek. Judyta Samul-Jastrzębska.
Jak zdiagnozować lipodemię?
Do jakiego lekarza się udać w przypadku lipodemii? Osoby, które podejrzewają, że cierpią na obrzęk tłuszczowy, powinny skonsultować się z lekarzem specjalizującym się w diagnostyce i leczeniu chorób naczyń krwionośnych. Dlatego najlepiej zwrócić się do angiologa lub flebologa. W przypadku braku specjalisty w danym regionie, warto udać się do lekarza rodzinnego lub internisty, którzy pokierują dalszą diagnostyką i leczeniem.
Podstawą dla postawienia diagnozy jest zebranie od pacjentki bardzo szczegółowego wywiadu dotyczącego m.in. historii objawów, czynników nasilających lub zmniejszających obrzęk oraz chorób współistniejących.
Zazwyczaj, dla postawienia właściwej diagnozy, lekarzowi wystarcza zebranie wywiadu i przeprowadzenie badania fizykalnego w gabinecie. Czasami w celu wykluczenia innych przyczyn dolegliwości, wykorzystuje się badania pomocnicze takie jak USG lub tomografię komputerową. Zdarza się, że lekarz zaleca również wykonanie badań laboratoryjnych, np. morfologii krwi oraz badań hormonalnych, aby upewnić się, że inne zaburzenia nie odpowiadają za niepokojące objawy.
– U części pacjentek stwierdzam współistniejącą niewydolność żylną mogącą nasilać objawy, dlatego w ramach diagnostyki warto wykonać także badanie dopplerowskie układu żylnego – dodaje specjalistka.
Powikłania nieleczonej lipodemii
– Należy podkreślić, że lipodemia to nie tylko defekt kosmetyczny. W zaawansowanych stadiach, chora tkanka jest twarda, bolesna, przyczynia się do ograniczenia mobilności, deformacji kończyn, zwyrodnienia stawów czy powstawania bolesnych otarć na skórze.
Przewlekłe zmiany towarzyszące lipodemii, mogą prowadzić do wtórnego powikłania w postaci obrzęku limfatycznego. Mówimy wówczas o tzw. obrzęku lipo-limfatycznym. Obrzęk tłuszczowy jest wyczerpujący zarówno fizycznie jak i psychicznie. Nieproporcjonalna budowa ciała, niereagująca lub słabo reagująca na zmianę nawyków żywieniowych czy aktywność fizyczną, niejednokrotnie wywołuje poczucie wstydu, powoduje ograniczenie kontaktów społecznych czy nawet depresję. Zdarza się, że pacjentki dotknięte lipodemią wymagają profesjonalnej pomocy psychologa lub psychiatry.
Dlatego ważna jest popularyzacja wiedzy na temat lipodemii. Wczesna diagnostyka i leczenie pozwala spowolnić progresję oraz poprawia jakość życia osób dotkniętych tym schorzeniem – tłumaczy lek. Judyta Samul-Jastrzębska.
Choroba grubych nóg – czy da się ją wyleczyć?
Niestety, nie jest znana metoda leczenia pozwalająca na całkowite wyleczenie lipodemii. Jednak istnieją metody leczenia objawowego, których celem jest zmniejszenie przykrych dolegliwości i poprawa stanu zdrowia oraz samopoczucia.
– W zespole, w którym mam przyjemność pracować, zawsze staramy się przedstawić pacjentkom wszystkie możliwości terapeutyczne, zaczynając od tych mniej inwazyjnych. W skład zespołu wchodzą lekarze interniści, flebolodzy, fizjoterapeuci, pielęgniarki oraz dietetyk. Aby nasze postępowanie było skuteczne, pacjentka powinna rozumieć istotę schorzenia, wiedzieć jakie są realne efekty możliwe do osiągnięcia oraz stać się niejako częścią zespołu terapeutycznego – podkreśla ekspertka.
Opieka nad pacjentem z lipodemią powinna być wielokierunkowa. Specjalistka podkreśla, że ważna jest normalizacja masy ciała w przypadku współistniejącej nadwagi lub otyłości, leczenie schorzeń współistniejących, mogących wpływać na przebieg lipodemii, dobór odpowiedniego modelu odżywiania oraz aktywności fizycznej.
– Niezwykle istotną rolę odgrywa fizjoterapia – terapia manualna/drenaże limfatyczne oraz odpowiednio dobrana odzież kompresyjna. Odpowiednio dobrana, szyta na miarę i regularnie stosowana odzież działa przeciwzapalnie, poprawia krążenie oraz zmniejsza ból. Spowalnia również progresję choroby, która towarzyszy pacjentowi do końca życia. W przypadku współistnienia komponenty limfatycznej, pacjentki mogą liczyć na częściową refundację kosztów ze środków publicznych (NFZ). Ważne, aby wyroby kompresyjne były dobrane przez specjalistę z doświadczeniem w zakresie leczenia obrzęków. Nieprawidłowo stosowana kompresja może być nieskuteczna lub nawet niebezpieczna dla pacjenta. Ważne jest, aby w miarę możliwości z odzieży kompresyjnej korzystać również podczas ćwiczeń.
Jeśli pacjent nie jest zadowolony z efektów leczenia zachowawczego i nie ma przeciwskazań, może podjąć decyzję o poddaniu się zabiegowi liposukcji. Liposukcja w obrzęku tłuszczowym różni się od zabiegów wykonywanych z przyczyn estetycznych, inne są też cele leczenia. Podczas zabiegu zasadnicze znaczenia ma zachowanie naczyń limfatycznych. Obecnie rekomendowaną metodą liposukcji w przypadku lipodemy jest liposukcja wspomagana strumieniem wody (WAL – water assisted liposuction) – przedstawia lek. Judyta Samul-Jastrzębska.
Należy pamiętać, że zawsze rodzaj leczenia ustala specjalista.
Dieta i ruch w leczeniu choroby grubych nóg
Dieta w leczeniu lipodemii ma na celu zmniejszenie nagromadzenia tkanki tłuszczowej oraz poprawę stanu naczyniowego. W diecie powinno się ograniczyć spożycie soli, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cukru, a zwiększyć ilość błonnika oraz produktów bogatych w przeciwutleniacze (np. warzyw i owoców jagodowych). Warto również zwiększyć ilość wypijanej wody.
Także aktywność fizyczna jest bardzo ważna w leczeniu choroby grubych nóg. Ćwiczenia powinny być regularne, ale niezbyt intensywne, ponieważ zbyt duże obciążenie może pogorszyć stan zdrowia. Pacjentkom z lipodemią, szczególnie na początku leczenia, nie zaleca się wykonywania ćwiczeń oporowych. Wynika to z faktu, że zbyt intensywny przyrost masy mięśni kończyn przyczynia się dodatkowego zwiększenia ich obwodów. Ponadto zbyt intensywne ćwiczenia oporowe są niekorzystne dla stawów. Rekomendowane są ćwiczenia w wodzie, aqua-aerobic, pływanie, nordic-walking czy jazda na rowerze. Pożądane są też ćwiczenia rozciągające. Ważne jest aby w miarę możliwości podczas ćwiczeń używać specjalistycznej odzieży kompresyjnej, która wspomaga krążenie krwi i limfy.
Autorka: Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej artykułów, wideo i podcastów w Ann: