Dna moczanowa to przewlekła choroba metaboliczna. Bywa nazywana potocznie artretyzmem lub dawniej podagrą. Zalicza się ją do najczęstszych postaci stanów zapalnych stawów. O tym jakie są przyczyny dny moczanowej oraz jak ją leczyć opowiada prof. dr hab. n. med. Maria Majdan, kierownik Katedry i Kliniki Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Dna moczanowa dotyka średnio około 3 proc. osób żyjących w krajach wysoko rozwiniętych. Zwykle pojawia się po 40. roku życia u mężczyzn i u kobiet, które weszły w okres menopauzy, ale spotyka się też u dzieci. Częstotliwość pojawiania się choroby rośnie wraz z wiekiem. Statystyki pokazują, że u osób po 80. roku życia wynosi nawet 10 proc.
Dna moczanowa: choroba osób starszych
- Jest się wiele definicji dny moczanowej, ale podstawą rozpoznania choroby jest potwierdzenie związku zapalenia stawów z obecnością kryształów kwasu moczowego.
- Dna moczanowa jest bezpośrednio związana z hiperurykemią – czyli przewlekle podwyższonym stężeniem kwasu moczowego we krwi i w płynach ustrojowych.
- Najczęściej pierwszym objawem dny jest ostre zapalenie pojedynczego stawu.
- Dna moczanowa jest jedną z najczęściej występujących u starszych mężczyzn chorób zapalnych stawów.
- Dna moczanowa jest chorobą uleczalną.
- Postepowanie niefarmakologiczne odgrywa bardzo dużą rolę w leczeniu dny.
- Przeczytaj cały artykuł w bezpłatnej aplikacji Ann.
Dna moczanowa, czyli zapalenie stawów
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: O artretyzmie najczęściej mówi się, że jest to „zapalenie stawów”, jednak to pojęcie jest zbyt ogólne. Artretyzm – co to za choroba? Czy dna moczanowa a podagra to są tożsame pojęcia?
Prof. dr hab. n. med. Maria Majdan: Artretyzm to nazwa stosowana potocznie do określenia dny moczanowej. W obowiązującej aktualnie nomenklaturze medycznej nie używa się tej nazwy. Dla określenia dny moczanowej stosuje się też czasem nazwy podagra. Jest to stara grecka nazwa dny moczanowej. Oznacza aktualnie zapalenie stawu śródstopno-palcowego pierwszego.
Dna moczanowa była też nazywana królową chorób i chorobą królów. Jest ona znana i opisywana od starożytności.
Jest wiele definicji dny moczanowej. Podstawą rozpoznania choroby jest jednak potwierdzenie związku zapalenia stawów z obecnością kryształów kwasu moczowego. Tak więc dna moczanowa to zapalenie stawów wywołane krystalizacją i fagocytozą kwasu moczowego w płynie stawowym.
Obecnie na podstawie badań obrazowych wiadomo, że złogi kwasu moczowego mogą odkładać się w wielu miejscach w organizmie. Przede wszystkim w stawach obwodowych, ale też mogą odkładać się wokół kręgosłupa oraz w narządach wewnętrznych. Ponadto odkładają się również w postaci guzków dnawych w różnych częściach ciała.
Kwas moczowy: kiedy powinna się zapalić lampka ostrzegawcza?
Jakie są przyczyny dny moczanowej?
Dna moczanowa jest bezpośrednio związana z hiperurykemią. Czyli przewlekle podwyższonym stężeniem kwasu moczowego we krwi i w płynach ustrojowych. U człowieka kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn. Puryny przez hipoksantynę i ksantynę przy udziale enzymu oksydazy ksantynowej ulegają przemianie do moczanu – związku stosunkowo słabo rozpuszczalnego w płynach ustrojowych.
Przy tym stężeniu i wyższych jego wartościach dochodzi do krystalizacji w płynach ustrojowych. Zdolność do krystalizacji kwasu moczowego w organizmie zależy nie tylko od jego stężenia w surowicy i tkankach, ale również od ich temperatury, pH, uwarunkowań miejscowych w tkankach. Czyli w częściach ciała mniej ocieplonych łatwiej dochodzi do wytrącania się kryształów kwasu moczowego.
Zwiększenie stężenia kwasu moczowego w organizmie będzie więc w dużym stopniu zależało od jego endogennej produkcji oraz od zdolności jego wydalania drogą nerek oraz przez przewód pokarmowy.
Dna moczanowa: główne objawy
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Objawy artretyzmu mogą pojawiać się i znikać, mogą też być łagodne, umiarkowane lub ciężkie. Co zaliczamy do głównych objawów dny moczanowej ?
Prof. dr hab. n. med. Maria Majdan: Do głównych objawów klinicznych dny moczanowej należą nawracające napady ostrego dnawego zapalenia stawów oraz guzki podskórne. Jak również przewlekłe dnawe zapalenie stawów, które prowadzi do nieodwracalnych ich uszkodzeń.
Najczęściej pierwszym objawem dny jest ostre zapalenie pojedynczego stawu. W przypadku podagry jest to staw śródstopno-palcowy pierwszy. Ostre zapalenie stawów u chorego na dnę mogą wywołać: niewielki uraz, obfity posiłek z alkoholem, odwodnienie, zmęczenie, infekcja. Pierwszym objawem jest silny ból jednego lub wielu stawów, często zaczynający się w nocy, narastający i trudny do zniesienia. Staw jest obrzęknięty, zaczerwieniony. Skóra nad nim jest napięta i ocieplona.
W okresie przewlekłego dnawego zapalenia stawów napady mogą występować w różnych stawach. Najczęściej zaś w stawie śródstopno-palcowym, skokowym, a także w stawie kolanowym. Jak również w stawach palców rąk, stawach barkowych oraz stawach nadgarstka i łokcia. Ostre dnawe zapalenie zwykle trwa od kilka dni do tygodnia. Objawy stopniowo ustępują. Warto jednak zaznaczyć, że czasem, gdy zajętych jest kilka stawów, mogą one się utrzymywać przez parę tygodni.
Dna moczanowa najczęściej dotyka starszych mężczyzn
Kto znajduje się w grupie ryzyka wystąpienia dny moczanowej?
Dna moczanowa jest jedną z najczęściej występujących u starszych mężczyzn chorób zapalnych stawów. Chorują też starsze kobiety i osoby przed 50 rokiem życia, jednakże znacznie rzadziej.
Chorzy na dnę moczanową często mają nadwagę, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, a także cukrzycę. Ponadto większość prowadzi zwykle mało aktywny, siedzący tryb życia.
Leczenie dny moczanowej przede wszystkim celowane jest w szybkie uśmierzanie bólu i zapobiegnięcie napadom dnawego zapalenia stawów w przyszłości. Jak leczyć dnę moczanową?
W ostrym napadzie dny bardzo skuteczna jest szybko podana kolchicyna. Dla opanowania bólu i zapalenia stosuje się również niesteroidowe leki przeciwzapalne.
U osób, u których występują przeciwskazania do kolchicyny i niesteroidowych leków przeciwzapalnych podaje się glikokortykosteroidy w szybko zmniejszanych dawkach.
W okresie międzynapadowym powinno się rozpocząć stosowanie leków obniżających stężenie kwasu moczowego. Należą do nich przede wszystkim leki z grupy inhibitorów oksydazy ksantynowej allopurinol i febuksostat. Mogą w tym celu być również stosowane leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego z moczem.
Złogi kwasu moczowego mogą się rozpuszczać przy trwałej normalizacji jego stężenia w surowicy. Całkowite rozpuszczenie złogów jest głównym celem leczenia. Dna moczanowa jest więc chorobą uleczalną, jeżeli prowadzi się terapię właściwie z dostosowaniem rodzaju i dawek leków indywidualnie do danego chorego.
Dna moczanowa a dieta
Czy zmiana trybu życia i odpowiednia dieta wpływają na leczenie choroby? Jak powinna wyglądać dieta?
Postepowanie niefarmakologiczne odgrywa bardzo dużą rolę w leczeniu dny. Należy zalecać choremu redukcję masy ciała, a także aktywność fizyczną. Osoby chore nie powinny pić alkoholi wysokoprocentowych i piwa. Ponieważ mogą one wywoływać napady dny. Wskazana jest także dieta warzywna, ubogopurynowa. Zaleca się ograniczanie potraw wysokobiałkowych oraz picie dużych ilości płynów w celu odpowiedniego nawodnienia organizmu.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia