Osłabienie, nietolerancja wysiłku i duszność? Może to być anemia, czyli jedna z częstszych chorób hematologicznych, która dotyczy dzieci, dorosłych i osoby starsze. Z czego wynika anemia? Czy palenie papierosów może przyczynić się do rozwoju choroby? Do czego może prowadzić niedokrwistość, a także jak ją leczyć? Na pytania odpowiada dr hab. Monika Podhorecka, hematolog z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Anemia: co to za choroba?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Co to jest niedokrwistość, popularnie nazywana anemią? Jakie są przyczyny jej występowania?
dr hab. Monika Podhorecka, hematolog: Niedokrwistość definiowana jest jako obniżenie stężenia hemoglobiny we krwi obwodowej poniżej dolnej granicy normy odpowiedniej dla płci pacjenta, tj. poniżej 12 g/dl w populacji kobiet i 13g/dl w populacji mężczyzn. Zmniejszeniu ilości hemoglobiny w organizmie może towarzyszyć zmniejszenie liczby krwinek czerwonych i wartości hematokrytu. Krwinki czerwone, czyli erytrocyty są składnikiem krwi obwodowej produkowanym w szpiku kostnym i zawierają hemoglobinę, która odpowiada za transport tlenu. Wystąpienie niedokrwistości prowadzi więc do zmniejszonego dostarczania tlenu do komórek organizmu.
Anemia może wynikać z różnorodnych przyczyn i chorób. U jej podłoża leżą choroby układu krwiotwórczego, ale również cały szereg schorzeń nie hematologicznych. Ze względu na różnorodność przyczyn prowadzących do niedokrwistości, powinna być ona w zasadzie traktowana jako objaw, a nie choroba, a podstawowym celem postępowania z pacjentem powinno być ustalenie jej bezpośredniej przyczyny.
Czy palenie papierosów może przyczyniać się do rozwoju anemii?
Palenie papierosów może nasilać objawy wynikające z niedokrwistości i nie jest zalecane u pacjentów z anemią. Palenie jest ponadto czynnikiem ryzyka chorób proliferacyjnych układu krwiotwórczego, które są jedną z przyczyn występowania niedokrwistości.
Anemia może pojawić się w każdym wieku
A u kogo najczęściej występuje niedokrwistość?
Niedokrwistość to częsta nieprawidłowość stwierdzana w powszechnie wykonywanym badaniu morfologii krwi. Może pojawić się w każdym wieku. Występuje zarówno u dzieci, w tym u noworodków i niemowląt, jak również u osób dorosłych we wszystkich grupach wiekowych. U dzieci najczęściej diagnozowana jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. Na ten typ niedokrwistości narażone są również kobiety w wieku rozrodczym, zwłaszcza w okresie ciąży. U osób starszych częstość występowania niedokrwistości wzrasta, jakkolwiek nie jest ona związana bezpośrednio z zawansowanym wiekiem pacjentów. Przyczyną w tej grupie chorych mogą być niedobory składników potrzebnych do tworzenia hemoglobiny i erytrocytów, jak również choroby układu krwiotwórczego.
Niedokrwistość: rodzaje
Wyróżnia się kilka rodzajów anemii. Jakie istnieją podziały?
Anemia może mieć różne nasilenie. Wyróżniamy postać łagodną z hemoglobiną powyżej 10 g/dl, umiarkowaną ze stężeniem hemoglobiny 8–9,9 g/dl, jak równiez ciężką – gdy wartości hemoglobiny wynoszą 6,5–7,9 g/dl oraz zagrażającą życiu z hemoglobiną poniżej 6,5 g/dl.
W zależności od mechanizmu powstawania anemii wyróżniamy:
- niedokrwistość spowodowaną utratą krwi;
- niedokrwistość spowodowaną niszczeniem erytrocytów;
- niedokrwistość będącą wynikiem upośledzonego wytwarzania krwinek czerwonych.
Zaburzona produkcja erytrocytów ma miejsce w przypadku niedoborów składników, takich jak żelazo, kwas foliowy, witamina B12 lub też w przypadku chorób szpiku. Często spotykanym w praktyce klinicznej typem niedokrwistości jest tzw. niedokrwistość chorób przewlekłych. Towarzyszy ona różnym chorobom, takim jak infekcje, nowotwory oraz choroby autoimmunologiczne. Zwykle ujawnia się kilka miesięcy po wystąpieniu schorzenia podstawowego, a jego skuteczne leczenie powoduje ustąpienie niedokrwistości.
Anemia: jak się objawia?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Często możemy usłyszeć od znajomych „mam zawsze zimne ręce, bo mam anemię”. Czy uczucie zimnych stóp i dłoni jest objawem tej choroby? Jakie jeszcze są objawy?
dr hab. Monika Podhorecka, hematolog: W obrazie klinicznym dominują niespecyficzne objawy, których nasilenie zależy od stopnia zaawansowania niedokrwistości. Należą do nich osłabienie, nietolerancja wysiłku, duszność, nasilenie objawów towarzyszących chorobom układu krążenia. Jak również bóle, zawroty głowy, bladość skóry i błon śluzowych. Uczucie zimna, zimne stopy i dłonie również mogą towarzyszyć anemii. Jest jednak cały szereg innych przyczyn, np. choroby naczyń, które również w takiej sytuacji należy brać pod uwagę w postępowaniu diagnostycznym. Dodatkowo w obrazie klinicznym niedokrwistości mogą pojawiać się objawy charakterystyczne dla określnego typu niedokrwistości.
Diagnostyka i leczenie
Czy w przypadku podejrzenia anemii sama morfologia wystarczy, by potwierdzić chorobę? Jak wygląda diagnostyka?
Morfologia krwi obwodowej jest pierwszym i najważniejszym badaniem na podstawie którego stwierdzamy, że pacjent ma niedokrwistość. Dokładna ocena parametrów morfologii pozwala na wyodrębnienie grupy najbardziej prawdopodobnych przyczyn anemii. Jednak w każdym wypadku konieczne jest wykonanie dodatkowych badań, które pozwolą na potwierdzenie ostatecznego rozpoznania. W większości przypadków są to dodatkowe badania z krwi obwodowej, czasami jednak konieczne jest poszerzanie diagnostyki o badanie szpiku kostnego.
Jak możemy leczyć niedokrwistość? Czy leczenie jest uzależnione od rodzaju anemii?
Prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny anemii jest kluczowe dla jej skutecznego leczenia. Inną terapię zastosujemy w niedokrwistości niedoborowej, a inną u pacjenta z chorobą szpiku. Oprócz zdiagnozowania przyczyny niedokrwistości, np. niedoboru żelaza, należy również poszukać dodatkowych stanów czy chorób, które do takiego niedoboru doprowadziły. W terapii anemii dąży się do usunięcia przyczyny jej wystąpienia oraz w razie potrzeby podaje się odpowiednie leki, a w ciężkich niedokrwistościach przetacza koncentrat krwinek czerwonych.
Już tak podsumuwując – do czego może prowadzić nieleczona anemia?
Sytuacja, w której ma miejsce niedobór hemoglobiny lub krwinek czerwonych pogarsza funkcjonowanie organizmu i prowadzi do różnych, często poważnych, objawów klinicznych. Bardzo nasilona niedokrwistość jest stanem zagrożenia życia pacjenta.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia