Wakacje, które w Polsce z roku na rok są coraz bardziej „tropikalne”, już trwają. Jak chronić się przed upałami? Jak rozpoznać udar cieplny? Dla kogo wysokie temperatury są szczególnie niebezpieczne? O tym oraz o innych kwestiach opowiada dr Grzegorz Kaliński, biometeorolog z IMGW w Warszawie.
Zwiększenie obciążenia cieplnego i rosnąca temperatura wnętrza ciała mogą prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych. Poziom ryzyka wystąpienia poważnych zagrożeń dla zdrowia może być istotnie modyfikowany przez szereg czynników, które określają wrażliwość cieplną poszczególnych osób.
Udar cieplny: o czym należy pamiętać?
- Pogoda oddziaływa na nas przez cały czas.
- Jaka temperatura powinna budzić alarm? Zależy to przede wszystkim od cech osobniczych.
- W grupie ryzyka znajdują się dzieci, osoby starsze, jak również osoby przewlekle chore.
- Dodatkowo szczególną opieką należy otoczyć osoby niepełnosprawne intelektualnie, ponieważ nie potrafią oni komunikować swoich potrzeb.
- Całą rozmowę wideo znajdą Państwo w bezpłatnej aplikacji Ann Asystent Zdrowia.
Udar cieplny: promieniowanie w dużych dawkach jest zabójcze
Piotr Kaszuwara, Ann Asystent Zdrowia: Ostatnie lata w Polsce widzimy rzeczywiście częste fale upałów, które mogą prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych. Jak warunki atmosferyczne wpływają na nasze samopoczucie? I czym może grozić zbyt długie przebywanie na słońcu?
Dr Grzegorz Kaliński, Zespół prognoz specjalistycznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie: Zbyt długie przebywanie na słońcu może grozić przede wszystkim udarami cieplnymi i uszkodzeniem wzroku. Promieniowanie może prowadzić również do oparzeń słonecznych, przedwczesnego starzenia się skóry, rozwoju nowotworu skóry, takich jak czerniak. Grozi to też odwodnieniem. Nie chodzi tylko o lekkie oparzenia. Promieniowanie w dużych dawkach jest zabójcze dosłownie i w przenośni. Warto pamiętać, że UV jest wykorzystywane do zabijania zarazków czy czyszczenia urządzeń medycznych.
Pogoda działa na nas kompleksowo
W ostatnich latach ciągle słyszymy o znaczącym wzroście temperatury powietrza. Jaka temperatura powinna budzić alarm?
Bardzo ciężko jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Zależy to od kilku czynników: cech osobniczych, stanu zdrowia, tolerancji na ciepło, a także przebytych lub obecnych schorzeń. Pogoda działa na nas kompleksowo. W przyrodzie zachodzi synergia, co oznacza, że małe poszczególne elementy o małej intensywności mogą wywołać niewspółmiernie dużą reakcję. Jeśli mamy temperaturę 30 stopni, ale jest sucho, wtedy będziemy inaczej ją odbierać niż w przypadku wysokiej wilgotności powietrza przy tej samej temperaturze. Wtedy nasz organizm może sobie nie poradzić odprowadzaniem ciepła. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie.
A jak na nasze zdrowie wpływa ciśnienie atmosferyczne?
Jak już wspomniałem, pogoda wpływa na nas kompleksowo. Jak ktoś gra na fortepianie i używa kilka klawisz na raz, tak samo jest z pogodą. Nie może odseparować jednego elementu od reszty. Za każdym razem może to być coś innego – nagła zmiana temperatury czy ciśnienia czy wilgotność powietrza. Kiedy zsumujemy poszczególne elementy o małej sile, które wyzwolą większą siłę i nadmierną reakcję naszego organizmu. Wtedy może nas np. boleć głowa.
Udar cieplny: reakcja nasila się z wiekiem!
Udar cieplny dotyczy każdego z nas i może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Kto jest bardziej narażony na udar? Czy wiek ma znaczenie?
Wiek oczywiście ma znaczenie, jednakże każdy musi obserwować swój organizm. Wszyscy jesteśmy zagrożeni, tylko niektórzy są zagrożeni w większym stopniu.
Reakcja nasila się z wiekiem, bo zależy to też od wytrzymałości naszego organizmu. Szczególnie na udar cieplny i są narażone małe dzieci i osoby znajdujące się w grupie ryzyka: osoby starsze czy przewlekle chore. Jeśli chodzi o dzieciach, to nie mają one jeszcze w pełni wykształconego układu termoregulacji. Może jeszcze nie działać tak, jak powinien. Ponadto można zaobserwować duży stosunek powierzchni ciała do jego masy, a tym samym do ilości wody zawartej w organizmie. Ze względu na dużą powierzchnię w stosunku do masy ciała szybciej następuje wyparowanie, dlatego szybciej mogą się odwodnić i są bardziej narażone na udar.
W grupie ryzyka znajdują się również osoby starsze. Ich termoreceptory mogą już nie być w pełni sprawne. A więc mogą oni nie odczuwać niskiej ani wysokiej temperatury, ale także pragnienia odpowiednio wcześniej, a dopiero w kolejnej fazie udaru, kiedy to pragnienie jest bardzo silne. Dlatego trzeba je otoczyć szczególną troską i zadbać o ich kondycję
Do kolejnej grupy osób szczególnie podatnych na udary zaliczamy osoby przewlekle chore, zwłaszcza zmagające się z chorobami układu krążenia. Układ termoregulacyjny składa się między innymi z układu krążenia. Jeśli osoba cierpi na choroby układu krążenia, jej układ termoregulacyjny nie funkcjonuje prawidłowo. Dlatego jeśli to możliwe, powinna unikać bardzo wysokiej temperatury. Substancje psychoaktywne również mogą zaburzyć termoregulację. Leki, które powodują wzmożone wydzielanie moczu sprzyjają odwodnieniu. Wówczas trzeba odpowiednio często uzupełniać utracone płyny.
Dodatkowo trzeba otoczyć kompleksową opieką osoby niemobilne i niepełnosprawne intelektualnie. Często nie potrafią komunikować swoich potrzeb. Mogą przebywać na słońcu i być narażone na działanie intensywnego promieniowania, ale nie powiedzą o dyskomforcie. Wtedy taką osobę musimy przewieźć do pomieszczenia klimatyzowanego albo w zacienione miejsce.
Opracowała: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia, na podst. Klubu Dyskusyjnego Ann: Jak pogoda wpływa na zdrowie?