Dla większości ludzi rodzicielstwo jest źródłem satysfakcji i rozwoju. Są jednak osoby, dla których rola mamy lub taty jest źródłem stresu, a nawet problemów psychicznych. Jak dużym obciążeniem jest posiadanie dzieci? Okazuje się, że w Polsce około 13% młodych rodziców żałuje tego, że w ogóle zdecydowało się na posiadanie dziecka. Oznacza to, że nawet jeden na ośmiu rodziców uważa, że ta rola nie jest dla niego. Tak przynajmniej wynika z badań dr Konrada Piotrowskiego z Uniwersytetu SWPS w Poznaniu.
Jak to jest być rodzicem?
W Stanach Zjednoczonych 95% osób twierdzi, że chciałoby mieć dzieci. W podobnym badaniu przeprowadzonym w Unii Europejskiej 93% mężczyzn i 95% kobiet stwierdziło podobnie. Jak wynika z niedawnego badania CBOS, także Polacy w ogromnej większości chcą mieć dzieci.
Dane te potwierdzają, że pomimo ogólnego spadku współczynnika dzietności w ciągu ostatnich kilku dekad, chęć posiadania dzieci jest wciąż powszechną potrzebą. Rzadko jednak myślimy o tym, że rodzicielstwo wiąże się również z pewnym ryzykiem. Jest to decyzja, której konsekwencje będą towarzyszyć nam do końca życia. Nawet rozwód z partnerem, zerwanie kontaktu z dzieckiem, przeprowadzka w odległe miejsce nie zmienią świadomości bycia rodzicem. Innym czynnikiem ryzyka jest, to że, jak jest być rodzicem, można przekonać się po urodzeniu dziecka. Zajmowanie się cudzymi dziećmi nie dadzą przecież pełnego obrazu tego, jak to jest być rodzicem.
Skąd żal do dzieci?
Badania przeprowadzone w USA i Niemczech sugerują, że odsetek rodziców, którzy żałują tego, że zdecydowali się na posiadanie dzieci wynosi około 7-8%. Z badań dr Konrada Piotrowskiego wynika, że w Polsce ten odsetek może być nawet o połowę wyższy i sięgać 13%. Jego badania to pierwsza na świecie próba kompleksowego opisania grupy rodziców żałujących tego, że mają dziecko. Dotychczasowe wyniki ujawniły, że rodzice żałujący posiadania dzieci częściej mają za sobą traumatyczne dzieciństwo. Naznaczeni przemocą i odrzuceniem, odznaczają się wyższym nasileniem symptomów depresyjnych i lękowych. Są bardziej wrażliwi na ocenę społeczną oraz doświadczają silnego wypalenia rodzicielskiego. Żałowanie rodzicielstwa jest również związane z sytuacją finansową i stanem cywilnym. Problemy finansowe i samotne rodzicielstwo znacząco zwiększają prawdopodobieństwo tego, że rodzic pożałuje swojej decyzji o posiadaniu dziecka.
Czy dzieci są dla każdego?
Orna Donath, w swojej przełomowej pracy poświęconej rodzicielstwu, sugeruje, że jedną z ważniejszych przyczyn żałowania decyzji o rodzicielstwie jest ulegnięcie kulturowej presji. Zgodnie z nią tylko posiadając dziecko, można być w pełni zaakceptowanym w społeczności dorosłych (według Donath dotyczy to głównie kobiet). Z tego powodu wiele osób decyduje się na założenie rodziny nawet wtedy, gdy nie są do końca przekonane o słuszności tej decyzji. Analiza rodzicielskich forów internetowych na portalach takich jak Mumsnet czy Reddit informuje że matki, które żałują posiadania dziecka, rzeczywiście często uważają, że nie pasują do tej roli. Uniemożliwia im ona samorealizację i prowadzi do utraty prawdziwej tożsamości.
Dodatkowo, mają tendencję do powracania myślami do czasów „sprzed dziecka”, które opisywane są jako czasy wolności i samorealizacji. Doktor Piotrowski zwraca uwagę, że chcąc zrozumieć przyczyny i pomóc rodzicom, musimy patrzeć szerzej. Uleganie kulturowym trendom wbrew własnym potrzebom to tylko jeden z ważnych czynników. Trzeba zwrócić uwagę nie tylko na gotowość do zostania rodzicem, ale także na kompetencje niezbędne do realizacji roli rodzica. Wychowywanie dzieci wymaga podejmowania tysięcy codziennych decyzji dotyczących niepewnych sytuacji. Wzięcie na siebie ogromnej odpowiedzialności za prawidłowy rozwój dziecka zmusza do ciągłego poszukiwania balansu między zaspokajaniem potrzeb dziecka i innych członków rodziny, a zaspokajaniem własnych potrzeb.
Dotychczasowa wiedza zgromadzona przez psychologów i psychiatrów pokazuje jednoznacznie, że nie każdy jest w stanie poradzić sobie z tymi zadaniami w taki sposób, aby rodzicielstwo było dla niego źródłem satysfakcji. Moje badania mają na celu odkryć, gdzie jest ten słaby punkt, tak abyśmy w przyszłości mogli z akceptacją i empatią, ale także z rzetelną wiedzą, pomagać rodzicom zmagającym się z tym problemem. Bo przecież rodzicem jest się już na zawsze.
Dzieci i rodzice w Polsce
W skali kraju tej wielkości co Polska odsetek żałujących rodziców może przekładać się na kilka milionów osób, które wychowują dzieci, wcale tego nie chcąc. W skali Unii Europejskiej (około 440 mln mieszkańców) czy Ameryki Północnej (około 580 mln mieszkańców) – na kolejne dziesiątki milionów. Żałowanie rodzicielstwa jest nie tylko obciążeniem dla samego rodzica. Zaburza także realizację roli opiekuna i wychowawcy, a dodatkowo najprawdopodobniej ma negatywny wpływ na relacje z dzieckiem i partnerem.
Żałowanie rodzicielstwa jest więc problemem o dużym znaczeniu społecznym. To szczególnie ważne w kontekście coraz intensywniejszego zachęcania młodych ludzi w krajach rozwiniętych do posiadania dzieci. Bez zwrócenia ich uwagi na skutki tej decyzji. Ponadto, żałowanie rodzicielstwa może być silnie uwarunkowane osobowościowo. Może dodatkowo nasilać psychopatologię wśród rodziców, jak też wzmacniać destrukcyjne postawy wobec dzieci. To sprawia, że celem państwa powinno stać się stworzenie kompleksowego systemu wsparcia dla rodziców, zwłaszcza wychowujących małe dzieci.
Badanie naukowca z SWPS
Badanie „Jak wielu rodziców żałuje posiadania dzieci i jaki ma to związek z ich osobowością i zdrowiem? Dwa badania na próbach ogólnopolskich” przeprowadził doktor Konrad Piotrowski, kierownik Centrum Badań nad Rozwojem Osobowości na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu.
W badaniach wzięła udział reprezentatywna próba Polaków w wieku 18-40 lat. Próba została dobrana losowo z ogólnopolskiego panelu badawczego. Badanie zostało zrealizowane online. Wylosowane osoby otrzymały link, który umożliwił im udział w badaniu opisanym jako projekt badawczy dotyczący dobrych i złych stron rodzicielstwa. Zaproszenie do udziału w badaniu zostało losowo wysłane do tych członków panelu badawczego, którzy spełniali kryteria wieku (od 18 do 40 lat). Byli zarejestrowani w panelu badawczym jako osoby posiadające co najmniej jedno dziecko. Te dwa kryteria były dodatkowo weryfikowane w trakcie badania pytaniami o wiek, posiadanie dzieci, liczbę dzieci itp. Uczestnicy zostali poinformowani o celu badania i wyrazili pisemną zgodę na udział w nim.
Badanie przeprowadził dr Konrad Piotrowski, psycholog, Uniwersytet SWPS Poznań.
Psychologia w Wirtualnym Klubie Medycznym:
- „Społeczni darwiniści”. Dlaczego nie wierzą w koronawirusa czy ewolucję?
- Tajemnice ludzkiego mózgu [WIDEO]
