Złamanie szyjki kości udowej jest powszechnym problemem wśród osób starszych. Charakteryzuje się intensywnym bólem w okolicy pachwiny, który nasila się podczas próby chodzenia, oraz widocznym skróceniem kończyny dotkniętej urazem. Jak się leczy złamanie szyjki kości udowej oraz jak długo trwa rehabilitacja? Jaką rolę w profilaktyce odgrywają ćwiczenia?
Złamanie szyjki kości udowej jest powszechnym urazem wśród osób starszych, z średnim wiekiem chorych wynoszącym około 72 lata.
Czym jest złamanie szyjki kości udowej?
Szyjka kości udowej to odcinek kości udowej znajdujący się tuż poniżej jej bliższego zakończenia, czyli głowy kości udowej, która stanowi dwie trzecie wycinka kuli. Głowa kości udowej łączy się z miednicą, tworząc staw biodrowy. W związku z tym, złamanie szyjki kości udowej dotyczy obszaru blisko stawu biodrowego.
Przyczyny złamania szyjki kości udowej
Złamanie szyjki kości udowej, znane również jako złamanie uda, najczęściej występuje u osób starszych, niepełnosprawnych oraz tych, które nie mają stałej opieki. Może być spowodowane urazem, takim jak upadek na staw, ale może również wystąpić samoistnie, na przykład w wyniku zmian zwyrodnieniowych w stawie biodrowym. U osób młodszych złamanie szyjki kości udowej jest rzadkością, ponieważ kość jest na ogół wystarczająco mocna. Jednak w przypadku poważnych wypadków komunikacyjnych, gdzie działają ogromne siły, takie złamania mogą również wystąpić.
U osób starszych, zwłaszcza kobiet po 60. roku życia, złamanie kości udowej (zwane również złamaniem kości biodrowej) jest bardziej powszechne. Jest to często związane z osteoporozą i osteopenią, które pogłębiają się w wyniku zmian hormonalnych występujących w okresie menopauzy. Z tego powodu, nawet niewielki upadek z krzesła czy łóżka może prowadzić do poważnych konsekwencji. Osteoporoza powoduje demineralizację kości, a w połączeniu z innymi czynnikami ryzyka, może doprowadzić nawet do samoistnego złamania szyjki kości udowej.
Jakie są objawy złamania szyjki kości udowej?
Złamanie szyjki kości udowej charakteryzuje się intensywnym bólem w okolicy pachwiny oraz ograniczeniem ruchomości w stawie biodrowym. Osoba z takim urazem nie jest w stanie stanąć na nodze po kontuzji, a wszelkie próby ruchu tylko pogarszają ból. Po złamaniu często dochodzi również do zauważalnego skrócenia kończyny, która doznała urazu, w porównaniu do zdrowej nogi.
Złamanie szyjki kości udowej: klasyfikacja złamań szyjki kości udowej wg Gardena
Złamania szyjki kości udowej można klasyfikować na różne sposoby, z czego jedna z najczęściej używanych to klasyfikacja wg Gardena. Ta metoda ocenia rodzaj uszkodzenia oraz stopień przemieszczenia odłamków kości.
– I – złamanie bez przemieszczenia, bez pełnego uszkodzenia warstwy korowej,
– II – złamanie bez przemieszczenia lub z minimalnym przemieszczeniem, z pełnym uszkodzeniem warstwy korowej,
– III – złamanie całkowite z częściowym przemieszczeniem odłamków,
– IV – całkowite przemieszczenie odłamków kości.
Złamanie szyjki kości udowej: diagnostyka
Ortopeda, przyjmując pacjenta z podejrzeniem złamania szyjki kości udowej, przede wszystkim przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący okoliczności urazu, rozmawiając zarówno z pacjentem, jak i z jego rodziną. Następnie wykonuje dokładne badanie kliniczne. Aby potwierdzić diagnozę, niezbędne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (RTG). W rzadkich przypadkach, szczególnie gdy diagnoza jest niepewna lub gdy zdjęcie RTG pokazuje znaczne przemieszczenie odłamków, może być konieczne przeprowadzenie dodatkowo tomografii komputerowej (TK).
Leczenie złamań szyjki kości udowej – wszczepienie endoprotezy
Leczenie złamania szyjki kości udowej zależy od kilku czynników, w tym wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia, stopnia zaawansowania zmian zwyrodnieniowych oraz tego, czy głowa kości udowej uległa przemieszczeniu.
W zależności od tych czynników, lekarz może zalecić różne podejścia. Opcje obejmują leczenie operacyjne, takie jak stabilizacja złamania za pomocą śrub oraz endoprotezoplastykę stawu biodrowego, w której wymienia się część lub cały staw na sztuczny element. W przypadku, gdy operacja nie jest możliwa, lekarz może zdecydować się na leczenie zachowawcze, które polega na unieruchomieniu pacjenta w pozycji leżącej oraz stosowaniu gipsowego buza derotacyjnego.
Leczenie zachowawcze wiąże się z ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym śmierci. Kluczowe w tej metodzie jest odpowiednie dbanie o pacjenta, aby zapobiec powstawaniu odleżyn i innych problemów zdrowotnych.
Najczęściej stosowaną metodą leczenia są zabiegi operacyjne, które umożliwiają zespolenie odłamów kości udowej i naprawę uszkodzonych naczyń krwionośnych. Alternatywnie, w ramach endoprotezoplastyki stawu biodrowego, możliwa jest wymiana części stawu (endoprotezoplastyka częściowa) lub całego stawu (endoprotezoplastyka całkowita) na sztuczny element.
Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego
Rehabilitacja pacjenta po złamaniu szyjki kości udowej zaczyna się jeszcze przed planowaną operacją. Jej głównym celem jest wzmocnienie mięśni prostujących i odwodzących staw biodrowy, rozciągnięcie otaczających tkanek oraz złagodzenie lokalnego bólu. Kluczowe jest również poprawienie ogólnej kondycji pacjenta i wzmocnienie mięśni kończyn górnych, co przygotowuje do chodzenia o kulach.
Dodatkowo pacjent jest szkolony w zakresie samodzielnej rehabilitacji, która obejmuje ćwiczenia przeciwzakrzepowe i oddechowe, mające na celu zapobieganie powikłaniom po operacji.
Proces rehabilitacji pooperacyjnej dzieli się na trzy etapy:
1. Wczesna faza szpitalna – odbywa się na oddziale ortopedii bezpośrednio po operacji. W tym etapie stosuje się farmakoterapię, zabiegi fizykoterapeutyczne skupione na działaniu przeciwbólowym i przeciwobrzękowym oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie czworogłowe i pośladkowe. Wprowadza się również pierwsze zmiany pozycji, takie jak przejście z leżenia do siedzenia i z siedzenia do wstania.
2. Późna faza szpitalna – realizowana na oddziale rehabilitacyjnym. Jej celem jest przygotowanie pacjenta do samodzielnego opuszczenia szpitala oraz radzenia sobie z codziennymi czynnościami. Program rehabilitacyjny obejmuje ćwiczenia wszystkich grup mięśniowych, fizykoterapię przeciwbólową skoncentrowaną na operowanym stawie biodrowym oraz naukę chodzenia z użyciem kul lub balkonika.
3. Faza ambulatoryjna – realizowana w sanatorium lub w warunkach domowych. Skupia się na dalszym usprawnianiu pacjenta i kontynuowaniu ogólnej rehabilitacji.
Złamanie szyjki kości udowej: profilaktyka
Dla osób starszych kluczowe jest zapobieganie upadkom, które mogą prowadzić do poważnych urazów, takich jak złamanie szyjki kości udowej. Ważne jest stworzenie bezpiecznego i komfortowego środowiska, wolnego od przeszkód takich jak schody, dywaniki czy śliskie powierzchnie, które mogą sprzyjać utracie równowagi.
Seniorzy powinni także zwracać uwagę na odpowiednie nawodnienie i zrównoważoną dietę, aby zapobiegać niedoborom żywieniowym, które mogą pogorszyć ich ogólny stan zdrowia i sprawność. Regularna suplementacja witaminy D jest zalecana, a w niektórych przypadkach również wapnia. Należy unikać palenia papierosów oraz nadmiernego spożycia alkoholu, które mogą negatywnie wpływać na zdrowie kości.
Kość jest żywą tkanką, która dostosowuje się do obciążeń. Brak aktywności fizycznej prowadzi do jej osłabienia i zwiększa ryzyko złamań. Dlatego zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną, taką jak chodzenie czy pływanie, co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut, aby utrzymać sprawność ruchową i zmniejszyć ryzyko upadków.
Kobiety, które są bardziej narażone na złamania szyjki kości udowej z powodu spadku poziomu estrogenów po menopauzie, mogą w indywidualnych przypadkach skonsultować się z ginekologiem na temat hormonalnej terapii zastępczej, aby złagodzić efekty niedoboru estrogenów.
Rola ćwiczeń w zapobieganiu złamania szyjki kości udowej
Złamanie szyjki kości udowej jest poważnym urazem, który może znacząco obniżyć jakość życia osób starszych. Badania pokazują, że osoby aktywne fizycznie, zwłaszcza kobiety, mają mniejsze ryzyko złamań kości udowej w porównaniu do osób prowadzących siedzący tryb życia. Regularna aktywność fizyczna, obejmująca 120–300 minut wysiłku o umiarkowanej intensywności tygodniowo, znacząco redukuje ryzyko takich urazów.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie są kluczowe dla zwiększenia i utrzymania siły oraz masy mięśniowej. Regularne wykonywanie takich ćwiczeń przyczynia się do lepszej funkcji mięśni, co jest korzystne zarówno dla młodszych, jak i starszych dorosłych. Zwiększona częstotliwość wysiłku lub większe obciążenia mogą jeszcze bardziej poprawić te efekty. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie mogą również przynieść korzyści osobom z różnymi schorzeniami, takimi jak udar mózgu, stwardnienie rozsiane, porażenie mózgowe, urazy rdzenia kręgowego czy zaburzenia poznawcze.
Choć ćwiczenia aerobowe nie są tak efektywne w budowaniu masy mięśniowej jak ćwiczenia wzmacniające, mogą pomóc spowolnić utratę masy mięśniowej związanej ze starzeniem się. Włączenie obu rodzajów aktywności do rutyny treningowej może więc przynieść wszechstronne korzyści zdrowotne i poprawić ogólną sprawność fizyczną.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść dostarcza się jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.