Zaburzenia odżywiania dotykają ok. 7 proc. nastolatków i prawie 5 proc. osób dorosłych. – Mam pacjentkę, której objawy zaburzeń odżywiania nasilają się wiosną i latem, gdy mama mówi do niej: zobacz, jak wyglądasz. Zaraz kostium kąpielowy założysz, jak ty będziesz w nim wyglądać? Mama obsesyjnie dba o wygląd i o wagę – mówi w rozmowie z Ann, psychoterapeutka Joanna Godecka.
Zaburzenia odżywiania. Psychoterapeutka odpowiada w aplikacji Ann
- Osoba z zaburzeniami odżywiania tj. anoreksją lub bulimią, unika wspólnego jedzenia z innymi domownikami.
- Dojrzałe osoby najczęściej zaburzenia odżywiania miały już wcześniej.
- Mężczyźni częściej mają zaburzenia dysmorfobiczne czyli np. obsesyjnie ćwiczą. Częściej niż w dążenie do szczupłości, wpadają w obsesję budowania masy.
- Dowiedz się więcej o zaburzeniach odżywiania w aplikacji Ann Asystent Zdrowia. Do pobrania za darmo w Google Play i App Store. Link poniżej.
Aneta Malinowska, www.ann-zdrowie.pl: Jakie są pierwsze objawy przy zaburzeniach odżywiania typu anoreksja, bulimia? Co powinno zaniepokoić rodziców nastoletnich dziewcząt?
Joanna Godecka, psychoterapeutka: Przede wszystkim zaniepokoić powinna zmiana stosunku dziewczynki, czy nastolatki do odżywiania. Trzeba wiedzieć, że osoba z zaburzeniami odżywiania tj. anoreksją lub bulimią, unika wspólnego jedzenia z innymi domownikami. Np. bierze talerz i wynosi albo odmawia wspólnego jedzenia, bo twierdzi, że zje coś na mieście albo później i robi to notorycznie. Osobom za zaburzeniami chodzi o to, żeby przy anoreksji móc jedzenie wyrzucać – nie zjeść. Przy bulimii natomiast można zauważyć, że dziecko po zjedzeniu posiłku od razu gdzieś znika, albo w toalecie albo wychodzi. Wymiotów prowokowanych nikt nie robi ostentacyjnie.
Zaburzenia odżywiania. Objawy
Co jeszcze powinno niepokoić?
Przy zaburzeniach odżywiania w pewnym momencie zauważalny jest znaczący spadek wagi. Natomiast osoba, której to dotyczy zaprzecza stosowaniu diety i często uważa, że nadal wygląda źle, bo grubo. Widać, że liczy kalorie, odmierza porcje, koncentruje się w niezdrowy sposób na tym co je i je wybiórczo. Uwaga takiej osoby skupia się głównie na tym.
Poza tym osoby z zaburzeniami odżywiania, manifestują niezadowolenie ze swojego wyglądu. Często mówią np. jestem za gruba. Szybko też następuje pogorszenie wyglądu np. cery, włosów, zębów – gdyż dość szybko pojawiają się braki odpowiednich składników odżywczych.
Często też jest wzmożone zainteresowanie aktywnością fizyczną. Czyli osoba, która dotychczas lubiła sobie poleżeć i poczytać książkę lub pogooglować w sieci, teraz biega np. na zajęcia fitness. Uprawia różne aktywności w permanentny i nadmiarowy sposób.
Na świecie na zaburzenia odżywiania cierpi ponad 70 mln ludzi. Prawie 90 proc. z nich to młode kobiety, a nawet dziewczynki.
Tak, to wśród młodych kobiet najczęściej występują przypadki takich zaburzeń.
Dlaczego?
Po pierwsze dlatego, że w wieku nastoletnim pojawia się burza hormonalna i odczuwanie różnych emocji się pogłębia. Po drugie nastolatki przywiązują wielką uwagę do swojego wyglądu. Koncentrują się na nim, porównują się z rówieśnikami itp. Wymóg ładnego wyglądania jest wtedy bardzo ważny i łączy się z samoakceptacją i akceptacją w grupie. W związku z tym osoby, które mają obniżone poczucie własnej wartości i zastrzeżenia do swojego wyglądu, często wpadają w zaburzenia odżywiania. Motywem jest spełnianie oczekiwań otoczenia.
Co jeszcze może wpływać na występowanie anoreksji lub bulimii?
Bardzo duży wpływ ma kontrola ze strony opiekunów. Jeżeli rodzice bardzo wcześnie mówią dziecku, uważaj: nie jedz, bo będziesz gruba, a trzeba być ładnym, szczupłym, trzeba się ładnie prezentować, albo ojej nie jedz tyle uczą je osądzania siebie.
Mam pacjentkę, której objawy zaburzeń odżywiania nasilają się wiosną i latem, gdy mama mówi do niej: zobacz jak wyglądasz, zaraz kostium kąpielowy założysz, jak ty będziesz w nim wyglądać? Mama obsesyjnie dba o wygląd i o wagę. Córka ma inna budowę i nigdy szczupłej matce nie dorówna. Przez takie wychowanie czuje się niedoskonała, próbuje się głodzić aby spełnić oczekiwania.
Zaburzenia odżywiania. Przyczyny
Mówisz, że matka tamtej pacjentki obsesyjnie dba o wagę. Czy to znaczy, że osoby dojrzałe również cierpią na zaburzenia odżywiania?
Dojrzałe osoby również. Przy bliższym poznaniu sytuacji często okazuje się, że zaburzenia odżywiania pojawiały się już wcześniej. Bywa, że zanikają na jakiś czas, po czym powracają. Zazwyczaj łączą się z depresją i stanami lękowymi, a to jest powodem dla, którego te zaburzenia są niebezpieczne. Bo trzeba wiedzieć, że nieleczone, często kończą się śmiercią. Wyniszczenie organizmu to po pierwsze. Jednak też nieleczona depresja i stany lękowe, zbierają swoje żniwo, skłaniając osoby z zaburzeniami do samobójstw.
A mężczyźni? Czy oni też chorują na zaburzenia odżywiania na anorekcję albo bulimię?
Mężczyźni częściej mają zaburzenia dysmorfobiczne czyli np. obsesyjnie ćwiczą. Częściej niż w dążenie do szczupłości, wpadają w obsesję budowania masy.
Jakie są przyczyny zaburzeń odżywiania?
Niektóre badania mówią, że winna jest genetyka. Jednak ja nie do końca upatrywałabym przyczyny zaburzeń odżywiania w samej genetyce. Szukałabym ich również we wzorcach rodzinnych i społecznych. Okazuje się, że kiedy w rodzinie ktoś miał skłonność do anoreksji lub bulimii to dziecko też może mieć skłonność do nich. Ale może chodzić o wzorzec. Na pewno przyczyniają się do tego kompleksy, czyli brak akceptacji dla swojego ciała, wyglądu, zaburzone poczucie własnej wartości. To może doprowadzić do nadmiernej kontroli, a w efekcie skończyć się bulimią albo anoreksją.
Kolejną przyczyną są kwestie społeczne, czyli próba dorównania standardom narzuconym np. przez media. A to wszystko wciąż opiera się o niska samoocenę, ponieważ przy jej deficycie jesteśmy podatni na presję z zewnątrz.
Jeśli mamy adekwatne poczucie własnej wartości, nie mamy większych zastrzeżeń do własnej figury czy ciała to nie dotykają nas komentarze – w związku z tym nie podejmujemy desperackich działań, które miałyby nas przybliżać do ideału.
Mówiłaś, że zaburzenia odżywiania często współwystępują z lękami i depresją.
Osoby z bulimią czy anoreksją często cierpią równolegle na zaburzenia lękowe i depresję. Osobowość podatna na stany lękowe cechuje się zwykle brakiem akceptacji dla siebie czyli potrzebą akceptacji z zewnątrz, następnie perfekcjonizmem czyli dążeniem do pseudo doskonałości. Osoby takie również nie czytają prawidłowo sygnałów, które wysyła im ciało. Nie czują zmęczenia, bólu, dolegliwości, a to również sprzyja rozwojowi zaburzeń odżywiania bo potrafią ignorować uczucie głodu.
Jak wyjść z zaburzeń i zacząć normalnie funkcjonować?
Przy zaburzeniach odżywiania występujących w połączeniu z zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi niezbędne jest leczenie farmakologiczne. Natomiast samą bulimię czy anoreksję leczy się terapeutycznie. Na przykład wskazana jest terapia behawioralna czy psychodynamiczna. Bardzo często w przypadku młodych osób konieczna jest terapia rodzinna. Bo jeśli młody człowiek podejmie leczenie sam, a rodzice nadal będą mówili np. nie jedz bo będziesz gruba – to terapia nie będzie skuteczna. Natomiast trzeba mieć świadomość, że bez zrozumienia problemu zaburzeń odżywiania, sama farmakologia nie pomoże.
Oczywiście w skrajnych przypadkach anoreksję i bulimię leczy się w szpitalach, tam trafiają wycieńczone osoby z zagrożeniem życia.
Zaburzenia odżywiania. Leczenie
Samodzielnie, bez leków i terapii ciężko jest wyjść z zaburzeń odżywiania? Czy jest to w ogóle możliwe?
Przede wszystkim choremu potrzebne jest uświadomienie sobie problemu i wsparcie. Na początku pomaga przyznanie się najbliższym do kłopotu. Nie zawsze od razu trzeba iść do terapeuty, zwłaszcza jeżeli to zaburzenie nie jest jeszcze wyniszczające dla organizmu. Wiele osób z anoreksją lub bulimią bardzo się wstydzi. Dlatego ważne jest to ujawnienie się np. przed najbliższymi.
Dla osób które zdają sobie sprawę z problemu ważne jest poczucie, że nie są z tym same. Faktem jest, że w niektórych rodzinach parcie na świetność jest tak wielkie, że niezbędne jest wdrożenie terapii dla całej rodziny. Bo np. rodzice nie widzą problemu w tym, aby ich córka ładnie i szczupło wyglądała, nie mając świadomości jak bardzo krzywdzą i niszczą takim podejściem własne dziecko.
Czym grozi nieleczenie zaburzeń odżywiania?
W szczególnych przypadkach śmiercią. Anoreksja jest zaburzeniem psychicznym najczęściej kończącym się śmiercią. Przede wszystkim dlatego, że przez lata wyniszcza organizm. Poza tym strasznie obniża jakość życia. Kontrola wagi staje się obsesją. Osoby chore przestają normalnie funkcjonować w społeczeństwie np. nie spotykają się ze znajomymi, nie jedzą publicznie, nie można ich zaprosić na kawę czy ciastko. Jednak to wyniszczenie organizmu i śmierć jest największym zagrożeniem. I niestety często do tego dochodzi.
Joanna Godecka, psychoterapeutka, autorka wielu książek psychologicznych, w tym książki pt.: Nigdy nie wstydź się siebie, która premierę będzie miała 18 maja 2022 roku.
Autor: Aneta Malinowska, Ann Asystent Zdrowia.