Aktywny tryb życia, osiąganie sportowych celów, ambicja, pasja, jeszcze więcej treningów – czy to recepta na sukces, a może wręcz przeciwnie? Triada sportsmenek to problem coraz większej liczby trenujących kobiet. Czym jest i dlaczego jest tak niebezpieczna? Jak uchronić się przed zagrożeniem, jeśli prowadzimy aktywny tryb życia?
Czym jest triada sportsmenek?
Według Amercian College of Sports Medicine triada sportsmenek to jednostka kliniczna, która odnosi się do związku pomiędzy trzema składowymi: dostępnością energii, funkcjami menstruacyjnymi oraz zdrowiem tkanki kostnej.
Triada sportsmenek jest więc zespołem objawów obejmujących:
- niedobór energii związany z problemami żywieniowymi
- zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki
- utratę masy kostnej lub osteoporozę.
Zaburzenie cyklu menstruacyjnego obserwuje się u około 30% sportsmenek, natomiast tzw. anoreksja sportowców może dotyczyć co 5. kobiety. Osoba cierpiąca na triadę sportsmenek będzie borykać się z objawami takimi jak odwodnienie, spadek masy mięśniowej, problemy żołądkowo-jelitowe, problemy z zasypianiem, niepokój i problemy z koncentracją itd. Wszystko to przekłada się na pogorszenie regeneracji organizmu, co drastycznie zwiększa ryzyko wystąpienia kontuzji – dopowiada mgr Aleksandra Cieślak, fizjoterapeutka.
Problem najczęściej dotyczy głównie kobiet trenujących intensywnie przez wiele lat. Najbardziej narażone są te, które uprawiają dyscypliny wymagające szczupłej sylwetki (np. balet, łyżwiarstwo) oraz dyscypliny o wysokiej intensywności (biegi, lekkoatletyka). Jednak nie u wszystkich zawodniczek rozwija się triada. Podatność na zaburzenie zależy od predyspozycji genetycznych, składu ciała, prowadzonej diety, a nawet zdrowia psychicznego.
Objawy triady sportsmenek
Niedobór energii
Niedobór energii to główny powód triady. Wynika z zaburzenia równowagi pomiędzy ilością energii dostarczonej do organizmu wraz z pożywieniem, a ilością energii wydatkowanej w ciągu dnia na ruch. Dzieje się tak wtedy, gdy kobieta uprawiająca sport nie jest świadoma, ile powinna jeść w ciągu dnia lub nie przestrzega zaleceń dietetycznych. W niektórych przypadkach kobiety świadomie ograniczają ilość jedzenia, co wynika z presji otoczenia lub niezadowolenia ze swojego wyglądu. Konsekwencją zbyt niskiej kaloryczności diety jest nie tylko pogorszenie wydolności sportowej, ale też zmęczenie, złe samopoczucie fizyczne i psychiczne, a także brak miesiączki i niedobory pokarmowe.
Zaburzenia cyklu miesiączkowego
To często pierwszy zauważalny objaw triady. Zaburzenia, które obserwują aktywne kobiety to: nieregularne cykle, plamienia, cykle bezowulacyjne, bolesne miesiączkowanie, a nawet brak krwawienia miesiączkowego. Te zaburzenia mogą być przyczyną problemów z zajściem w ciążę lub nawet prowadzić do niepłodności. Co więcej, wpływają także na gospodarkę hormonalną, np. niedobór estrogenów.
Utrata masy kostnej
Utrata masy kostnej i osteoporoza są powiązane z zaburzeniami cyklu menstruacyjnego u sportsmenek. Brak miesiączki, a tym samym niedobór estrogenów, prowadzi do zaburzeń metabolizmu tkanki kostnej. Dodatkowo, przyczyną osteoporozy jest niedostateczna podaż wapnia oraz witaminy D w diecie aktywnych kobiet. Zazwyczaj objawy postępującej osteoporozy nie są zauważalne od razu i zostają potwierdzone dopiero w chwili złamania.
Diagnoza i leczenie triady sportsmenek
Badania w kierunku triady sportsmenek powinny przejść kobiety, które obserwują u siebie co najmniej jedno z charakterystycznych trzech zaburzeń.
Diagnostyka zazwyczaj obejmuje: ocenę jadłospisu, badanie biochemiczne krwi i moczu oraz badanie gęstości kości.
Diagnoza i leczenie powinny mieć charakter interdyscyplinarny i opierać się na współpracy kilku specjalistów: internisty, dietetyka, ginekologa, fizjoterapeuty oraz psychologa lub psychiatry.
Głównym celem leczenia jest przywrócenie równowagi energetycznej organizmu poprzez zwiększenie kaloryczności posiłków, ale również przeorganizowanie rutyny treningowej – wyjaśnia fizjoterapeutka.
Jak zapobiegać wystąpieniu objawów triady? Konieczna jest edukacja kobiet uprawiających sport, ale także ich trenerów i rodziny. Osoba prowadząca aktywny tryb życia powinna znać swoje zapotrzebowanie energetyczne i dbać o to, aby dieta była odpowiednio skomponowana. Warto, aby zarówno sportsmenki, jak ich otoczenie było wyczulone na wszelkie niepokojące objawy pojawiające się u aktywnych fizycznie kobiet.
Problem nie tylko wśród kobiet?
Co ciekawe, podobne zaburzenia odżywiania występują wśród mężczyzn dlatego w 2014 roku Międzynarodowy Komitet Olimpijski zaproponował zmianę nazwy zaburzenia z „triady sportsmenek” na RED-s (Relative Energy Deficiency in Sport), czyli „względny niedobór energii w sporcie”. Nazwa jest jednak długa i trudna do zapamiętania, dlatego w wielu źródłach nadal znajdziemy dawną nazwę – dodaje mgr Aleksandra Cieślak, fizjoterapeutka.
Autorka: Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia
Zaciekawił Cię ten artykuł? Sprawdź więcej w Ann: