Zaczyna się niewinnie. To po prostu chęć zdrowego odżywiania, unikanie niektórych produktów, przywiązywanie większej uwagi do zawartości talerza. Jednak w pewnym momencie granica się zaciera i ta troska przestaje być zdrowym odżywianiem, a zaczyna być zaburzeniem. Przegapiona, zlekceważona ortoreksja doprowadza do niedoborów składników odżywczych, osłabienia, zaburzeń hormonalnych, a nawet rozpadu relacji towarzyskich. O ortoreksji opowiedziała dla Ann dietetyczka i psycholożka, Aleksandra Ulatowska.
Ortoreksja objawia się jako fiksacja na punkcie zdrowego odżywiania się. Obok anoreksji, bulimii i kompulsywnego objadania się, stanowi jedno z zaburzeń odżywiania. Osoby z ortoreksją często przeżywają niepokój związany z jedzeniem, planowaniem posiłków i kontrolowaniem jakości jedzenia. Wykluczają ze swojej diety co raz więcej produktów, które uważają za niezdrowe. Przestają jadać z bliskimi i wychodzić do restauracji.
Zjawisko jest niepokojące i coraz częściej dotyczy także młodzieży. Jak podaje Ogólnopolskie Centrum Zaburzeń Odżywiania, 72% polskich dziewcząt przejawia zachowania typowe dla zaburzeń odżywiania, w tym m.in.: jedzenie w ukryciu i doświadczanie wstydu i nienawiści z powodu nadmiernego apetytu.
Granica między zdrowym stylem życia a ortoreksją jest bardzo cienka
Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia: W dzisiejszych czasach wielu z nas zależy, aby zdrowo się odżywiać. Interesujemy się nowinkami ze świata dietetyki i porównujemy produkty na sklepowych półkach. Okazuje się jednak, że można przesadzić…No właśnie, gdzie jest ta granica między jeszcze zdrowym stylem życia, a ortoreksją?
Aleksandra Ulatowska, dietetyczka i psycholożka: Granica między zdrowym stylem życia a ortoreksją jest bardzo cienka i często ciężko ją zauważyć. Przecież nie ma nic złego w tym, że zwracamy uwagę na to, jak się odżywiamy, jakie produkty wybieramy czy jak przygotowujemy nasze posiłki. Ale kiedy nasz sposób odżywiania się negatywnie wpływa na nasze zdrowie, relacje rodzinne, towarzyskie czy pracę, możemy mówić o przekroczeniu tej granicy i ortoreksji.
Jakie jeszcze objawy są charakterystyczne dla ortoreksji?
Zaczyna się niewinnie – od wyeliminowania z diety produktów uważanych za niezdrowe – słodyczy, tłustego mięsa, sosów czy fast-foodów. Do diety wprowadza się więcej warzyw, owoców, kasz, zwraca się uwagę na sposób przygotowania oraz jakość posiłków. Ważne stają się inne zasady zdrowego odżywiania, np. regularne spożywanie posiłków, picie zalecanej ilości wody, czytanie etykiet produktów. Kolejnymi objawami charakterystycznymi dla ortoreksji jest kupowanie żywności w specjalistycznych, ekologicznych sklepach, na co pacjent może wydawać dużo pieniędzy.
Szczególnie alarmujący jest etap, w którym osoba zaczyna zaniedbywać swoje obowiązki – pracę, szkołę, wycofuje się z życia rodzinnego i towarzyskiego, ponieważ spotkania często wiążą się z jedzeniem (niezgodnym z założeniami chorego). Tak kompulsywne i sztywne pilnowanie własnych reguł dietetycznych może przełożyć się na pogorszenie stanu zdrowia danej osoby.
W jaki sposób można rozpoznać, czy cierpimy na ortoreksję?
Główną różnicą pomiędzy ortoreksją a zdrowym odżywianiem się jest eliminowanie produktów i bardzo restrykcyjne ograniczanie diety. Osoba zdrowo się odżywiająca będzie czerpała z jedzenia przyjemność, zdrowe odżywianie będzie jednym z wielu obszarów codzienności, ale nie najważniejszym. Osoba cierpiąca na ortoreksję całe swoje codzienne funkcjonowanie podporządkowuje pod jedzenie, które charakteryzuje się bardzo restrykcyjnymi regułami i niewielką liczbą produktów.
Ortoreksja zabiera zdrowie i radość z życia
Jakie mogą być skutki ortoreksji, jeśli ją zlekceważymy?
Jak już wspominałam, najniebezpieczniejszym skutkiem ortoreksji jest pogorszenie stanu zdrowia. Ograniczenie diety do kilku wybranych produktów grozi poważnymi niedoborami składników odżywczych, witamin oraz minerałów, co skutkuje bólem głowy, osłabieniem, problemem z koncentracją, zaburzeniami hormonalnymi (u kobiet może wystąpić zanik miesiączki). Pogarsza się także stan psychiczny pacjenta, obniża się nastrój, pacjent zaniedbuje swoje obowiązki, wycofuje się z życia towarzyskiego. To wszystko składa się na znaczne pogorszenie jakości życia osoby, a przecież zdrowe odżywianie powinno nas wzmacniać.
Sprawdź także: Zaburzenia odżywiania. „Powiedz komuś, bo dostaniesz wsparcie, nie będziesz sama” [WEBINAR ANN]
Jak wygląda terapia ortoreksji?
Terapia ortoreksji powinna zostać przeprowadzona w sposób kompleksowy. Ponieważ mówimy o pewnego rodzaju lęku przed „niezdrową” żywnością oraz potencjalnych zaburzeniach nastroju, wskazana może być konsultacja u psychiatry. Może on także zlecić badania, które pozwolą określić stan zdrowia pacjenta. Niezbędna jest także wizyta u psychodietetyka, który pomoże osobie dotkniętej ortoreksją pozbyć się błędnych przekonań dotyczących diety, a także racjonalnie dopasować dietę do jego zapotrzebowania. Przydatna może się okazać terapia indywidualna czy grupowa. I nie możemy zapominać o roli najbliższych – rodziny, przyjaciół, których obecność i wsparcie może okazać się bezcenne w wychodzeniu z ortoreksji.
O ekspertce: mgr Aleksandra Ulatowska– dietetyczka, psycholożka, psychodietetyka. Współautorka książki dla dzieci „Bułka i Spółka, rzecz o zdrowym jedzeniu”. Doświadczenie zawodowe nabywała prowadząc indywidualne konsultacje, grupy warsztatowe, pracując w szpitalu pediatrycznym oraz wykładając psychodietetykę na uczelniach wyższych. Pracuje z młodzieżą i dorosłymi z zaburzeniami odżywiania, edukuje pacjentów w zakresie zdrowego odżywiania się.
Rozmawiała: Sara Gawrońska, Ann Asystent Zdrowia
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej wartościowych treści na temat zdrowia i odżywiania, które znajdziesz w Ann: