Toczeń jest autoimmunologiczną chorobą zapalną, która rozwija się na skutek nieprawidłowego działania układu immunologicznego, a także błędnego rozpoznania własnych komórek organizmu jako obcych. Dość często jego objawy są nieswoiste. Mogą one występować również w przebiegu wielu innych chorób. O tym jak rozpoznać toczeń, skąd bierze się choroba, a również jak ją leczyć wyjaśnia Lek. Med. Anna Techmańska, specjalista chorób wewnętrznych i reumatologii z Oddziału Wewnętrznego w Szpitalu Wojewódzkim w Koszalinie.
Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) jest przewlekła choroba autoimmunologiczna. Może on objawiać się różnymi objawami, dlatego jego rozpoznanie nie zawsze okazuje się proste.
Toczeń: skąd się bierze zagadkowa choroba?
- Toczeń to choroba autoimmunologiczna, która rozwija się wskutek złożonych zaburzeń układu odpornościowego, prowadzących do przewlekłego procesu zapalnego w wielu tkankach i narządach.
- Dokładna przyczyna tocznia nie jest nam znana. Wiadomo jednak, że toczeń rozwija się u osób genetycznie podatnych na zachorowanie po zadziałaniu dodatkowych bodźców.
- Objawy tocznia możemy podzielić na: „objawy ogólne” oraz takie, które wynikają z zajęcia poszczególnych narządów.
- Do objawów ogólnych zaliczamy: uczucie przewlekłego zmęczenia, brak apetytu oraz spadek masy ciała. Jak również stany podgorączkowe i gorączkę. Są to objawy nieswoiste, które mogą występować również w przebiegu wielu innych chorób.
- Zajęcie narządów wewnętrznych, takich jak serce, płuca, czy nerki, znacznie pogarsza rokowanie i jakość życia.
- Głównym celem leczenia tocznia jest przede wszystkim jak najszybsze osiągnięcie trwałej remisji choroby, zapobiegnięcie uszkodzeniom narządów oraz poprawa jakości życia.
- Czytaj więcej w bezpłatnej aplikacji Ann.
Toczeń, czyli choroba autoimmunologiczna
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Toczeń zaliczamy do chorób autoimmunologicznych. Na czym polega ta choroba?
Lek. Med. Anna Techmańska, specjalista chorób wewnętrznych i reumatologii: Toczeń to choroba autoimmunologiczna, która rozwija się wskutek złożonych zaburzeń układu odpornościowego, prowadzących do przewlekłego procesu zapalnego w wielu tkankach i narządach. Oznacza to, że w jego rozwoju dużą rolę odgrywa układ odpornościowy. Nie wiadomo, dlaczego układ ten zamiast zwalczać bakterie, czy wirusy, produkuje przeciwciała, które zaczynają atakować zupełnie zdrowe narządy.
Dokładna przyczyna tocznia nie jest nam znana
Toczeń nie jest chorobą zakaźną i nie można się nim zarazić. A więc skąd bierze się toczeń?
Dokładna przyczyna tocznia nie jest nam znana. Wiadomo jednak, że toczeń rozwija się u osób genetycznie podatnych na zachorowanie po zadziałaniu dodatkowych bodźców. Tymi dodatkowymi bodźcami mogą być m.in. ekspozycja na światło słoneczne, czynniki hormonalne, a także zakażenie bakteryjne lub wirusowe, np. wirus Epsteina-Barr. Znacznie częściej chorują kobiety, co ma związek z wpływem hormonów płciowych, takich jak estrogeny i prolaktyna. Większe ryzyko rozwoju tocznia podejrzewa się również u kobiet przyjmujących hormonalną terapię zastępczą lub doustne środki antykoncepcyjne.
Do innych czynników zwiększających ryzyko rozwoju tocznia możemy zaliczyć niektóre leki. M.in. takie jak prokainamid, metyldopa. Wówczas mówimy wtedy o tzw. toczniu polekowym. Poza tym na zachorowanie może mieć wpływ dieta wysokotłuszczowa oraz palenie papierosów, które mogą stymulować rozwój chorób autoimmunologicznych.
Kiedy ujawnia się toczeń?
Toczeń dotyczy osób w bardzo różnym wieku. Najczęściej jednak wykrywany jest u kobiet między 16. a 55. rokiem życia. Statystyki pokazują, że nawet 6-10 razy częściej niż mężczyźni. Zdarzają się również zachorowania u małych dzieci. Wówczas mówimy o młodzieńczym toczniu rumieniowatym układowym.
Toczeń: jakie są jego objawy?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Występujące u chorych na toczeń objawy dotyczą z reguły zmian skórnych o różnym charakterze. Jakie jeszcze są objawy choroby?
Lek. Med. Anna Techmańska, specjalista chorób wewnętrznych i reumatologii: Objawy tocznia możemy podzielić na: „objawy ogólne” , a także takie, które wynikają z zajęcia poszczególnych narządów. Należy podkreślić, że choroba przebiega bardzo różnie w zależności od tego, które narządy są zaatakowane i w jakim stopniu.
Do objawów ogólnych zaliczamy: uczucie przewlekłego zmęczenia, brak apetytu oraz spadek masy ciała. Jak również stany podgorączkowe i gorączkę. Są to objawy nieswoiste, które mogą występować również w przebiegu wielu innych chorób. Jeśli chodzi o objawy dotyczące zajęcia poszczególnych układów i narządów, to niemal u wszystkich chorych toczeń atakuje stawy. Najczęściej są to stawy nadgarstkowe, stawy palców rąk, kolanowe oraz stawy stóp. Występuje przede wszystkim ból tych stawów. Czasem stwierdza się ich obrzęk, czasem dochodzi też do ich deformacji. Ból jest wędrujący. Chorzy na toczeń często skarżą się na ból mięśni, ich osłabienie, zanik. Powoduje to obniżenie sprawności fizycznej.
Toczeń: charakterystycznym objawem jest rumień na twarzy
Kolejnym charakterystycznym objawem jest rumień na twarzy w kształcie motyla, który pojawia się po ekspozycji na słońce. Ma on formę płaskiego lub lekko wypukłego zaczerwienienia skóry na policzkach i grzbiecie nosa. Może też wystąpić na czole, w okolicy oczu oraz dekolcie. Wśród innych zmian skórnych możemy wymienić pokrzywkę, objaw Raynauda. W chorobie tej często występuje nasilone wypadanie włosów, ich przerzedzenie.
W aktywnej chorobie często pojawiają się nadżerki błony śluzowej jamy ustnej i nosa, które najczęściej są niebolesne. Jeśli mówimy o układzie oddechowym, mogą wystąpić duszność, zapalenie płuc. Jeśli dojdzie do zajęcia serca, mogą to być zaburzenia rytmu serca, a także zapalenie mięśnia sercowego. Ponadto toczeń może zająć również nerki. Powodując tym samym zapalenie nerek, ich niewydolność, obrzęki. U pacjentów z SLE mogą wystąpić również objawy neurologiczne i psychiczne. M.in. takie jak: zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe oraz depresja. A także drgawki, bóle i zawroty głowy. Często u pacjentów dochodzi do udarów mózgu. W przebiegu choroby mogą wystąpić objawy ze strony przewodu pokarmowego pod postacią bólów brzucha, zgagi, zapalenia wątroby, zapalenia trzustki. Innymi narządami zajętymi przez tę chorobę może być narząd wzroku i układ krwiotwórczy.
Obecne leki znacząco wydłużyły okres przeżycia
Dawniej osoby chore na toczeń musiały liczyć się z wysoką śmiertelnością już w kilku pierwszych latach choroby. Jak sytuacja wygląda teraz? Czy toczeń jest chorobą śmiertelną?
Na przestrzeni ostatnich lat medycyna mocno się rozwijała. Głównie za sprawą postępu w diagnostyce i terapii znacznej poprawie uległo rokowanie u chorych na SLE. Trzeba nadal jednak pamiętać, że jest to choroba przewlekła i nieuleczalna. Przebiega ona z okresami remisji i zaostrzeń i zwiększa ryzyko zgonu w stosunku do populacji osób zdrowych. Zajęcie narządów wewnętrznych, takich jak serce, płuca, czy nerki, znacznie pogarsza rokowanie i jakość życia. Jednak obecne leki znacząco wydłużyły okres przeżycia, jak również poprawiły jakość życia pacjentów.
Toczeń: głównym celem leczenia jest osiągnięcie trwałej remisji
Zmiany skórne występujące w przebiegu tocznia można zazwyczaj skutecznie leczyć. Jak wygląda leczenie tocznia?
Głównym celem leczenia tocznia jest przede wszystkim jak najszybsze osiągnięcie trwałej remisji choroby, a także zapobiegnięcie uszkodzeniom narządów oraz poprawa jakości życia. Podjęte leczenie farmakologiczne musi być dostosowane indywidualnie do każdego pacjenta. Innego postępowania będzie wymagał pacjent, u którego głównymi dolegliwościami jest ból stawów i mięśni, a innego pacjent z zajęciem płuc, nerek czy serca. Zasadniczymi lekami w leczeniu SLE są leki przeciwmalaryczne – chlorochina, hydroksychlorochina. W przypadku zaostrzeń choroby stosujemy glikokortykosteroidy. Jeśli mamy do czynienia z częstymi zaostrzeniami i ciężkim przebiegiem, mamy do dyspozycji leki biologiczne.
W przypadku zmian skórnych, oprócz unikania ekspozycji na słońce, mamy do dyspozycji stosowane miejscowo kremy i maści z GKS. W przypadku bólów stawów i mięśni wystarczy przyjmowanie NLPZ-ów. Niekiedy w przypadku bardzo nasilonych objawów stosujemy leki przeciwmalaryczne lub Metotreksat. Zajęcie narządów wewnętrznych wymaga leczenia immunosupresyjnego. Ogólnymi zasadami zalecanymi u wszystkich pacjentów jest ochrona przed słońcem, regularna aktywność fizyczna, jak również szczepienia ochronne i zdrowe odżywianie.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia