Rany stanowią powszechny problem zdrowotny, który może pojawić się w różnych kontekstach, od urazów codziennego życia po operacje chirurgiczne. Niewłaściwa pielęgnacja może prowadzić do przykrych konsekwencji. Jakie powikłania w trakcie gojenia ran są najczęstsze? Jakie objawy powinny nas zaniepokoić, czyli kiedy zgłosić się do lekarza, gdy pojawią się komplikacje w gojeniu?
Rany przewlekłe stwarzają poważne wyzwania zarówno dla lekarzy, jak i dla osób cierpiących na nie. Problem trudno gojących się ran ma globalny zasięg i dotyka około 20 milionów ludzi.
Rany i skaleczenia: czym są?
Rana to przerwanie ciągłości skóry lub skóry wraz z położonymi pod nią tkankami. Powstaje zazwyczaj w wyniku urazu mechanicznego, choć także oparzenie może stanowić rodzaj rany wywołanej przez uraz termiczny. Urazy mogą mieć charakter mechaniczny, termiczny lub chemiczny. W zależności od sposobu, w jaki rana powstała, wyróżniamy różne rodzaje ran, takie jak rany tłuczone, szarpane, cięte czy kąsane.
Rany przewlekłe mają różnorodne przyczyny, z których najczęstszymi są powikłania związane z przewlekłą niewydolnością żylną (stanowiące około 80% przypadków), obecność cukrzycy i długotrwałe unieruchomienie w pozycji leżącej – co może prowadzić do powstania odleżyn. Jak również przewlekła niewydolność tętnicza, choroby związane z układem limfatycznym, a także zaburzenia metaboliczne, hematologiczne, nowotworowe oraz powikłania pooperacyjne.
Rany: proces gojenia się
Proces gojenia się ran to złożony i dynamiczny mechanizm zachodzący w organizmie w odpowiedzi na uszkodzenie tkanek. Dzieli się na kilka faz, które zachodzą sekwencyjnie, jednak czasami mogą się nakładać.
Faza zapalna to początkowa reakcja organizmu na uszkodzenie. Charakteryzuje się zwiększonym przepływem krwi i napływem komórek zapalnych do rany. Te komórki usuwają martwe tkanki i drobnoustroje, zapoczątkowując proces oczyszczania. Następnie, w fazie naprawczej, organizm aktywuje procesy naprawy tkanek. Fibroblasty, komórki odpowiedzialne za produkcję kolagenu, przemieszczają się do rany, tworząc nową tkankę łączną. Tworzą się też naczynia krwionośne, a obszar rany zaczyna się skurczać.
Ostatnią fazą jest remodelowanie. Podczas tej fazy nadmiar kolagenu jest usuwany, a tkanka bliznowata ulega modyfikacjom w celu poprawienia jej wytrzymałości i elastyczności. Proces gojenia się zazwyczaj nie jest idealny, a ostateczny wygląd i funkcjonalność blizny mogą różnić się w zależności od wielu czynników. M.in. takich jak wielkość rany, lokalizacja, wiek pacjenta czy obecność chorób przewlekłych.
Czytaj też: Poradnik Ann: Potas i jego znaczenie w organizmie. Jak regulować jego poziom?
Rany: jak przyspieszyć gojenie?
Decydujące znaczenie dla procesu gojenia ma prawidłowe oczyszczenie urażonego miejsca. Po powstaniu skaleczenia pierwszym krokiem powinno być przemywanie rany pod bieżącą, chłodną wodą lub za pomocą soli fizjologicznej. Nie zaleca się korzystania ze środków zawierających alkohol lub jodynę. Mogą one podrażniać ranę oraz opóźniać proces gojenia przez nadmierne wysuszenie.
Warto również pamiętać o odpowiednim nawilżaniu ran, ponieważ wilgotne środowisko sprzyja procesowi gojenia poprzez hamowanie tworzenia się strupa i stymulację tworzenia nowego naskórka. W przypadku ran istnieje ryzyko zakażenia. Mogą one być narażone na bakterie z powierzchni skóry oraz z otoczenia. Z tego powodu stosowanie preparatów o właściwościach przeciwbakteryjnych może okazać się korzystne.
Najczęstszym błędem dotyczącym pielęgnacji skóry i utrudniającym gojenie się ran jest zbyt częsta zmiana opatrunku. Może to działać drażniąco na delikatne tkanki w trakcie procesu gojenia, a także zakłócać procesy naprawcze. Dlatego istotne jest, aby częstotliwość zmiany opatrunku oraz stan ran były monitorowane i ustalane przez lekarza.
Co może pójść nie tak w trakcie gojenia się ran?
Największe ryzyko komplikacji dotyczy tzw. ran trudnych, takich jak:
- silnie zanieczyszczone rany,
- rany o nieregularnych brzegach (np. szarpane, kąsane, tłuczone),
- rany postrzałowe,
- kłute
- oraz poważne oparzenia.
W tego typu ranach często obecne jest znaczne zanieczyszczenie. Najpoważniejsze komplikacje z tym związane to zakażenie rany bakteriami beztlenowymi, zakażenia sięgające głębszych struktur oraz ogólne zakażenia bakteryjne, takie jak sepsa, które wymagają podania antybiotyków.
Innym zagrożeniem jest powstawanie ropni wewnątrz ran. Nieprawidłowa pielęgnacja rany jest także czynnikiem utrudniającym naturalny proces gojenia, np. nadmierne wysuszanie może opóźnić gojenie, podobnie jak nadmierny wysięk lub niedostateczne ukrwienie w obrębie rany. Dodatkowo, istnieją także czynniki zewnętrzne, które mogą prowadzić do powikłań. W tym takie jak wtórne urazy mechaniczne, które uszkadzają już powstające tkanki, przyczyniając się do wydłużenia procesu gojenia i zwiększając ryzyko infekcji.
Rana, która nie goi się w odpowiednim tempie lub wykazuje nieprawidłowości w procesie gojenia, wymaga oceny ze strony lekarza. Może istnieć ryzyko powikłań, które utrudniają gojenie i zabliźnianie się rany. Sygnałami, które powinny zaniepokoić i skłonić do wizyty u specjalisty, są:
- gorączka powyżej 38 st. C,
- zaczerwienie i ból rany,
- nadmierny wysięk, ropna wydzielina sącząca się z rany,
- krwawienie z rany.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.