Rak pęcherza moczowego to choroba, która choć jest rzadko omawiana, dotyka coraz większej liczby osób. Najczęściej diagnozowany jest przypadkowo, ponieważ większość przypadków rozwija się bezobjawowo. Jednak, gdy objawy się pojawiają, często jest już za późno na zachowanie pęcherza. Czy usunięcie pęcherza to jedyna skuteczna metoda leczenia tego nowotworu? Jakie są czynniki raka pęcherza moczowego? M.in. o tym rozmawiamy z urologiem dr n. med. Patrikiem Forszt.
Statystyki pokazują, że rocznie odnotowywanych jest 330 00 nowych przypadków raka pęcherza moczowego na świecie.
Rak pęcherza moczowego: częściej chorują mężczyźni
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Rak pęcherza moczowego to jeden z mniej omawianych nowotworów, a jednak występuje dość często. Kto najczęściej choruje na rak pęcherza?
dr n. med. Patrik Forszt, urolog: Mamy dwa rodzaje guzów w pęcherzu moczowym: wysoko złośliwe i nisko złośliwe. Nisko złośliwe guzy są powierzchowne, czyli znajdują się na śluzówce pęcherza i nigdy nie doprowadzają do konieczności usunięcia pęcherza. Leczenie tych guzów jest mniej inwazyjne i zazwyczaj skuteczne.
Wysoko złośliwe guzy niestety w połowie przypadków kończą się usunięciem pęcherza moczowego. Walczymy o to, żeby pacjentowi zachować pęcherz, ale jest to trudne. Te guzy najczęściej występują u mężczyzn, szczególnie tych, którzy palą papierosy.
Kolejny podział to guzy inwazyjne i nieinwazyjne. Guzy nieinwazyjne mogą być zarówno nisko złośliwe, jak i wysoko złośliwe. Z kolei guzy inwazyjne są tylko wysoko złośliwe.
Statystyki pokazują, że guzy pęcherza moczowego występują częściej u mężczyzn niż u kobiet. Na 100 tysięcy osób, choruje 9,5 mężczyzn i 2,4 kobiety. Śmiertelność u mężczyzn wynosi 3,3 na 100.000, a u kobiet 0,86.
Rak pęcherza moczowego: palenie jest głównym czynnikiem ryzyka
Jakie są czynniki ryzyka? Który z czynników ryzyka tej choroby jest najważniejszy?
Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów, które odpowiada za połowę przypadków. Kolejnym czynnikiem ryzyka są związki chemiczne, na przykład praca przy produkcji paliw i farb, co odpowiada za około 10% przypadków.
Warto zaznaczyć, że papierosy elektroniczne mają podobny wpływ co zwykłe. Wynika to z tego, że związki aromatyczne są wydalane z moczem.
Rak pęcherza moczowego: choroba zwykle przebiega bezobjawowo
Jakie objawy mogą wskazywać na rak pęcherza? Czy jednorazowe pojawienie się krwi w moczu jest powodem do wykonania cystoskopii?
Wiele przypadków raka pęcherza jest bezobjawowych i wykrywa się je przypadkowo. Często zdarza się, że pacjent przychodzi do urologa lub lekarza rodzinnego z innym problemem, a podczas badania, okazuje się, że coś jest nie tak.
Krwiomocz jest jednym z podstawowych symptomów raka pęcherza, ale nie zawsze występuje. Krwiomocz może być sygnałem, że coś się dzieje, szczególnie u pacjentów, którzy biorą leki przeciwzakrzepowe lub mają ogólnie obniżone krzepnięcie krwi. Masa nowotworowa jest krucha, co sprawia, że łatwo dochodzi do pęknięć i krwawienia.
Nie zawsze jednak krwiomocz jest spowodowany przez guz. Często jest to wynik zapalenia pęcherza, zwłaszcza u mężczyzn, może to być też krwawienie z górnych dróg moczowych. Niemniej jednak, krwiomoczu nie można lekceważyć. Jeśli ktoś zauważy krew w moczu, powinien zgłosić się do lekarza, choćby rodzinnego.
Innym objawem może być częste zapalenie pęcherza, szczególnie u młodych kobiet. Warto jednak podkreślić, że guzy pęcherza dotyczą głównie osób w starszym wieku, a u młodych osób są rzadkością.
Rak pęcherza moczowego: czasem wystarczy samo badanie USG
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Co opóźnia diagnostykę tej choroby?
dr n. med. Patrik Forszt: Wiele przypadków raka pęcherza moczowego jest bezobjawowych, co sprawia, że pacjenci często nie są świadomi, że mają guza. Jak wspominałem, często odkrywa się go przypadkowo podczas rutynowych badań. Pacjent może nie odczuwać bólu ani innych dolegliwości, co utrudnia wczesne wykrycie choroby.
Jak wygląda proces diagnostyczny w raku pęcherza?
Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest cystoskopia, która pozwala na bezpośrednie obejrzenie wnętrza pęcherza moczowego. Jednak pierwszym, prostym i nieinwazyjnym badaniem jest ultrasonografia (USG). Badanie to jest szybkie i nie powoduje stresu, ale jest skuteczne tylko wtedy, gdy pęcherz jest dobrze wypełniony. Jeśli pacjent ma słabo wypełniony pęcherz, wynik może być niejednoznaczny, ponieważ ściany pęcherza mogą być niewidoczne.
Jeśli USG nie wykazuje żadnych nieprawidłowości, ale pacjent ma krwiomocz, można wykonać cytologię moczu. Cytologia moczu polega na ocenie komórek obecnych w moczu, co pozwala na wykrycie komórek nowotworowych, szczególnie w przypadkach wysoko złośliwych guzów.
Kolejnym badaniem jest cystoskopia. Cystoskopia pozwala na bezpośrednie obejrzenie śluzówki pęcherza i identyfikację wszelkich nieprawidłowości. Istnieją także techniki cystoskopii z użyciem światła fluorescencyjnego i specjalnego płynu, które zwiększają wykrywalność płaskich guzów, które są trudniejsze do zauważenia.
Jeśli USG wykazuje obecność guza, nie ma sensu opóźniać diagnozy, kierując pacjenta na cystoskopię, która potwierdzi to, co już wiadomo. W takich przypadkach pacjenta należy od razu skierować na usunięcie guza. Czas jest kluczowy, więc szybkie podjęcie odpowiednich kroków diagnostycznych i terapeutycznych jest niezwykle ważne.
Metody leczenia raka pęcherza moczowego zależą od typu guza
Czy ten rak jest trudny do leczenia?
Metody leczenia raka pęcherza moczowego zależą od typu guza, jego złośliwości oraz inwazyjności. Na początku, kiedy pacjent ma zdiagnozowanego guza pęcherza, nie wiadomo, jaki to jest typ guza – czy jest wysoko złośliwy, nisko złośliwy, inwazyjny czy nieinwazyjny. Te informacje uzyskuje się dopiero po usunięciu guza i przeprowadzeniu badania histopatologicznego.
W przypadku guzów wysoko złośliwych i inwazyjnych pacjentów kieruje się na usunięcie pęcherza moczowego. Jest to niestety często jedyna skuteczna metoda leczenia w takich przypadkach. Guzy nieinwazyjne i nisko złośliwe mają najlepsze rokowania dla pacjentów. Usunięcie guza jest zazwyczaj wystarczające, a dalsze leczenie polega na regularnej obserwacji. Natomiast guzy wysoko złośliwe, ale nieinwazyjne, są leczone terapią BCG, która polega na wlewkach prątków gruźlicy do pęcherza.
Terapia BCG ma na celu zniszczenie komórek nowotworowych i jest stosowana przez 5 tygodni, po czym przeprowadza się cystoskopię w celu oceny skuteczności leczenia. Jeśli pacjent dobrze toleruje terapię, może być ona kontynuowana w kolejnych cyklach. Terapia BCG może powodować zapalenie pęcherza moczowego, a w rzadkich przypadkach gruźlicę. Dlatego ważne jest monitorowanie pacjenta i dostosowywanie leczenia w zależności od tolerancji.
Pacjenci z nisko złośliwymi, nieinwazyjnymi guzami są obserwowani poprzez regularne cystoskopie co 3 miesiące przez pierwszy rok, potem co roku przez kolejne 5 lat.
Rak pęcherza moczowego: życie po usunięciu pęcherza
Jak wygląda życie pacjenta po usunięciu pęcherza moczowego?
Jeśli mamy guza inwazyjnego, to najczęściej oznacza, że jest on również wysoko złośliwy. W takich przypadkach konieczne jest usunięcie pęcherza, ponieważ nowotwór jest już głęboko zakorzeniony w jego ścianie i nie można go usunąć innymi metodami. Istnieje kilka technik operacyjnych, które są stosowane w zależności od stanu pacjenta.
Jedną z najlepszych metod jest wytworzenie nowego pęcherza z fragmentu jelita cienkiego. Należy jednak podkreślić, że nie każdy pacjent może być poddany takiej operacji, ponieważ nowy pęcherz jelitowy nie funkcjonuje tak jak naturalny pęcherz. Pacjent nie odczuwa naturalnego parcia na mocz, ponieważ nowy pęcherz jest tylko zbiornikiem. W początkowym okresie po operacji jelita produkują śluz, co dodatkowo utrudnia adaptację.
W pierwszych tygodniach po operacji pacjenci muszą regularnie opróżniać nowy pęcherz, budząc się co dwie godziny, aby uniknąć przepełnienia. Z czasem organizm pacjenta adaptuje się. Pacjenci sami uczą się rozpoznawać, kiedy pęcherz jest pełny.
Inną metodą jest wstawka jelitowa Bricker’a. Polega ona na usunięciu fragmentu jelita cienkiego o długości 15-20 centymetrów, który z jednej strony łączy się z moczowodami, a z drugiej strony wyprowadza na skórę jako urostomia. To jest jedna z najczęściej stosowanych metod.
Istnieją również inne, mniej powszechne metody, takie jak połączenie moczowodów z jelitem grubym, ale są one stosowane rzadziej i uznawane są raczej za historyczne.
Rak pęcherza moczowego: nawroty i rokowanie
Jak często występują nawroty raka pęcherza moczowego i jak powinna wyglądać kontrola pacjenta po zakończeniu leczenia?
Nawroty nowotworu pęcherza występują głównie u pacjentów, którzy zachowali pęcherz. Częstość nawrotów zależy od rodzaju i złośliwości guza. Pacjenci z wysoko złośliwymi i inwazyjnymi guzami mają większą tendencję do nawrotów, nawet mimo leczenia, w tym terapii BCG. Nawroty mogą być liczne i pojawiać się wielokrotnie. Z kolei pacjenci z nisko złośliwymi guzami, zwłaszcza pojedynczymi, mają znacznie mniejsze ryzyko nawrotów.
Pacjenci, którzy kontynuują palenie po leczeniu, mają wyraźnie większe ryzyko nawrotów. Regularne kontrole i zmiana stylu życia, w tym rzucenie palenia, mogą znacząco wpłynąć na rokowania i zmniejszyć ryzyko nawrotów.
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Od czego zależą rokowania w raku pęcherza moczowego?
dr n. med. Patrik Forszt: Rokowania zależą przede wszystkim od momentu wykrycia nowotworu i jego typu. W przypadku nisko złośliwych guzów rokowania są stosunkowo dobre. Natomiast wysoko złośliwe nowotwory mają gorsze rokowania, często prowadząc do konieczności usunięcia pęcherza. Niestety, nawet po usunięciu pęcherza około połowa pacjentów nie przeżywa pięciu lat.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.