Chrypka, duszności, uczucie zawadzania w gardle, a nawet krwioplucie – to najczęstsze symptomy raka krtani. Mimo charakterystycznych objawów nowotwór bardzo często wykrywany jest zbyt późno. Jakie są przyczyny choroby? Kto jest na nią najbardziej narażony? Na czym polega leczenie raka krtani? Między innymi o tym rozmawiamy z dr n. med. Mariuszem Kozłowskim, Kierownikiem Oddziału Otorynolaryngologicznego Zagłębiowskiego Centrum Onkologii w Dąbrowie Górniczej.
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest rak krtani?
dr n. med. Mariusz Kozłowski: Rak krtani jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym regionu głowy i szyi, szczególnie u mężczyzn. Stanowi on spory problem epidemiologiczny ze względu na dużo szkodliwości kancerogennych w otoczeniu. Ostatnio odnotowuje się zmniejszenie liczby przypadków raka krtani w odniesieniu do np. raka gardła dolnego i struktur, które znajdują się w rejonie krtani. Wciąż jest to jednak duży problem kliniczny. Rocznie odnotowuje się prawie 2000 nowo rozpoznanych przypadków raka krtani u mężczyzn i około 300 u kobiet w Polsce.
Palenie papierosów główną przyczyną nowotworu
Jakie są przyczyny raka krtani, a także czynniki predysponujące?
Zwykle występuje multiplikacja kilku czynników. Najważniejszym z nich jest palenie tytoniu, do tego jednoczesne picie alkoholu i problem brodawczaka ludzkiego – wirusa HPV. Dochodzą jeszcze czynniki zewnętrzne związane z powietrzem, którym oddychamy – smogowe cząsteczki 2,5 pm czy 10 pm. Bardzo istotny jest również czynnik genetyczny. Zawsze podczas wykładów powtarzam studentom, że pacjentów, którzy są genetycznie obciążeni, czy są wystawieni na wszystkie wspomniane wyżej czynniki, należy dożywotnie traktować z dużą dozą ostrożności.
Zobacz też: Przepis na zdrowie Ann: Męskie nowotwory: rak jądra, prostaty, prącia i pęcherza [ROZMOWA WIDEO]
Czasem wymienia się także wpływ czynników, które mogą wywołać przewlekły stan zapalny gardła i krtani. Są to np. choroba refluksowa przełyku czy niedobory żywieniowe. Wtórnie wpływają one na złą kondycję błony śluzowej, niemającej dostatecznej siły, żeby się bronić przed powstaniem stanów przednowotworowych, a w konsekwencji zmiany nowotworowej. Dominującym czynnikiem sprawczym jest jednak palenie tytoniu i jednoczesne picie alkoholu.
Rak krtani – chorują coraz młodsi ludzie
Jakie są objawy raka krtani? Czy można samodzielnie go rozpoznać w początkowym stadium?
Należy pamiętać, że w krtani znajduje się najwęższe miejsce w zakresie dróg oddechowych, czyli głośnia. Intensywność i charakter objawów zależy od tego, gdzie nowotwór rozwija się pierwotnie. Im bliżej strun głosowych, tym szybciej doprowadza to do ich unieruchomienia i częściej pojawia się tzw. chrypka, która już powinna zwrócić naszą uwagę. Szybciej pojawią się także duszność oraz kaszel. Może pojawić się krwioplucie.
Głównie musimy zwrócić uwagę na zaburzenia głosu, np. chrypkę, która jest dosyć patognomiczna, a także na objawy zaburzenia połykania, zawadzania w gardle. Duszność jest objawem zaawansowanego raka i zwykle pojawia się później, co może wiązać się z nagłą interwencją ze strony ośrodków laryngologicznych, które często muszą wykonać zabieg tracheotomii lub w inny sposób udrożnić drogi oddechowe pacjenta.
Często w Polsce prowadzone są programy onkologiczne szybkiej diagnostyki nowotworów, aby rozpoznawać je we wczesnym stadium. Nowotwory różnicujemy między innymi według wielkości guza od T1 do T4 i oczywiście im stadium jest wcześniejsze, tym szanse na szybkie rozpoznanie i wyleczenie są większe, co daje pacjentowi znacznie wyższą przeżywalność. W Polsce niestety dominuje rozpoznawanie nowotworów raka krtani dopiero na etapie T3, czyli w zaawansowanym stadium, a nierzadko na pograniczu operacyjności T4.
Chciałbym podkreślić, że rak krtani jest nowotworem, który w większości przypadków wynika z „zawinienia” samego pacjenta i jego otoczenia. Rzadko zdarza się, żeby do oddziału trafiali pacjenci, którzy są niepalący, niepijący, mający niewielkie czynniki predysponujące. Niestety chorują coraz młodsi ludzie.
Rak krtani – diagnostyka
Jak dokładnie diagnozuje się raka krtani?
Pacjent, który wykazuje takie objawy jak chrypka, uczucie zawadzania w gardle, krwioplucie, duszność, guz na szyi, jest zaopatrzony w trybie pilnym, czasem w dniu zgłoszenia się do Poradni Laryngologicznej lub Oddziale Laryngologii. W części przypadków, mniej nasilonych objawów, do 2 tygodni. Po badaniu specjalistycznym laryngologicznym badamy podejrzaną zmianę histopatologicznie pod kątem raka krtani. Wymaga to różnych czynności diagnostycznych wstępnych, w tym zabiegowych. Do pełnego postawienia diagnozy upływa zwykle dość krótki czas.
Czasem istnieją pewne trudności diagnostyczne na każdym etapie tej diagnostyki – konieczność weryfikacji histopatologicznego pobranego materiału. Rzadko ponowne pobranie. Jeśli wynik jest pozytywny, wtedy umawiamy pacjenta na szybką ścieżkę DiLO, dzięki czemu pacjent otrzymuje bardzo szybką pomoc terapeutyczną. Część zabiegów wykonujemy sami, część wykonują ośrodki radiochemioterapii, część ośrodki kliniczne Laryngologii i Onkologii.
Rak krtani a tracheotomia
Czyli profilaktyka raka krtani polega głównie na zaprzestaniu palenia?
Między innymi tak, profilaktyka powinna polegać przede wszystkim na szeroko zakrojonej akcji antynikotynowej. Powinno być więcej programów edukacyjnych, pokazujących skutki takiego postępowania. Pamiętajmy o drugim czynniku sprawczym, alkoholu.
Czy tracheotomia, czyli wprowadzenie rurki do światła dróg oddechowych, jest zawsze konieczna w przypadku raka krtani?
Tracheotomię wykonujemy w przypadku krytycznej duszności krtaniowej, kiedy pacjent zwykle trafia na SOR, i wtedy jest to zabieg ratujący życie przed nieuchronnym uduszeniem się. Zdarzały się przypadki uduszenia się chorych, kiedy pacjenci nie zdążyli uzyskać pomocy.
Tracheotamia stanowi też wstępną procedurę przed ostateczną laryngektomią. W zaawansowanych przypadkach, kiedy leczenie operacyjne jest nieskuteczne, wykonujemy tracheotomię celem zabezpieczenia pacjenta przed radiochemioterapią, zwykle paliatywną. Nie jest to leczenie, które ma wyleczyć pacjenta, tylko poprawić komfort jego życia.
Metody leczenia nowotworu
Na czym dokładnie polega leczenie operacyjne raka krtani?
Na leczenie operacyjne składa się cała grupa zabiegów. Im mniejsza zmiana pierwotnie, tym zabieg jest mniej inwazyjny, mniej okaleczający. Od niedużych zabiegów endoskopii, poprzez tzw. zabiegi częściowe krtani, podczas których usuwamy np. część krtani w cięciach pionowych czy w cięciach poziomych, aż do przypadków, kiedy należy wykonać operację z usunięciem całej krtani, gardła i fragmentu przełyku z rekonstrukcją tej części. Krtań leży w okolicy górnego odcinka przewodu pokarmowego. W związku z tym ingerencja w ten rejon zaburza nam znacznie funkcjonowanie zarówno układu oddechowego, jak i pokarmowego.
Oprócz samej operacji krtani istotna jest jeszcze operacja węzłowa, czyli usunięcie węzłów chłonnych z podejrzeniem przerzutów. Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie na konsylium, gdzie specjaliści wspólnie podejmują decyzję odnośnie dodatkowej diagnostyki i dalszego leczenia. Należy podkreślić, że po operacji pacjent podlega rehabilitacji.
Dochodzi jeszcze aspekt depresyjny, ponieważ głos, który odbieramy mężczyznom podczas usuwania krtani, jest trzeciorzędową cechą płciową. Nawet jeśli zaoferujemy pacjentom protezę głosową czy mowę przełykową, to nigdy nie jest to samo. Pacjent po laryngektomii jest to pacjent mocno „okaleczony,” ale ratowanie życia jest sprawą nadrzędną. Dlatego tak ważne jest wykrywanie tego nowotworu we wstępnych fazach, żeby wykonać prosty zabieg endoskopowy, a nie robić rozległych operacji.
Autorka: Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej ciekawych materiałów w Ann: