Guz na szyi w połączeniu z osłabieniem, gorączką i kaszlem może sugerować promienicę. Zakażenie promienicą najczęściej występuje, gdy bakterie z rodzaju Actinomyces, które normalnie bytują w jamie ustnej, drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym, przedostaną się do głębszych tkanek na skutek przerwania ich ciągłości. Jak można się zarazić? Czy możliwe jest całkowite wyleczenie? Ann podpowiada!
Czym jest promienica?
Promienica to zakaźna choroba, charakteryzująca się powstawaniem ropnych zmian w różnych rejonach ciała. Chorobę wywołują beztlenowe bakterie z rodziny Actinomycetaceae, zwane promieniowcami. Najczęstszym patogenem odpowiedzialnym za promienicę u ludzi jest Actinomyces israelii.
Promieniowce te naturalnie występują w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym i drogach moczowo-płciowych człowieka, nie powodując zwykle problemów zdrowotnych. Do rozwoju choroby dochodzi jednak, gdy ciągłość tkanek zostanie przerwana, np. w wyniku urazu lub zabiegu stomatologicznego, co umożliwia bakteriom przeniknięcie głębiej w organizm i rozwinięcie infekcji.
Promienica: jakie są przyczyny promienicy?
Główną przyczyną rozwoju promienicy jest zakażenie bakteriami, które w przypadku przerwania ciągłości tkanek, np. w wyniku urazu lub zabiegu medycznego, mogą namnażać się i prowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Do najczęściej występujących czynników ryzyka sprzyjających zakażeniu zalicza się:
– próchnicę zębów oraz inne choroby jamy ustnej;
– urazy i zabiegi stomatologiczne;
– aspirację bakterii z jamy ustnej do dolnych dróg oddechowych;
– perforację przewodu pokarmowego lub dróg moczowo-płciowych.
Promienica występuje znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet, chociaż u kobiet może się rozwijać w związku ze stosowaniem wkładek domacicznych, które mogą prowadzić do promienicy miednicy. Z kolei osoby z padaczką oraz alkoholicy są bardziej narażeni na rozwój promienicy piersiowej.
Promienica brzuszna i promienica piersiowa, czyli rodzaje promienicy
Najczęstszą formą promienicy jest postać szyjno-twarzowa, która stanowi 50–70% wszystkich przypadków. W początkowej fazie choroby pojawia się obrzęk tkanek miękkich w okolicy twarzy, zwłaszcza w rejonie żuchwy, który z czasem może rozszerzać się na szyję, język, ślinianki i migdałki. W zmienionych chorobowo tkankach tworzą się ropnie i przetoki, zawierające charakterystyczne żółte ziarnistości. Pacjent często odczuwa ból związany z guzami i ropnymi zmianami, a także może mieć trudności z otwieraniem ust (szczękościsk) oraz przełykaniem. Skóra wokół przetok może być zaczerwieniona i bolesna. Nieleczona promienica szyjno-twarzowa może prowadzić do rozprzestrzenienia się zakażenia na sąsiednie tkanki, co w poważniejszych przypadkach skutkuje tworzeniem się ropni w kościach szczęki i twarzy (w tym w kościach oczodołowych), co może wymagać ich chirurgicznego usunięcia.
Drugą najczęściej występującą formą promienicy jest postać piersiowa, która odpowiada za 15–20% wszystkich przypadków. W tej odmianie choroby dochodzi do rozwoju nacieku zapalnego w płucach, a w zaawansowanych przypadkach może obejmować także opłucną i osierdzie. Objawy promienicy piersiowej to kaszel, duszność oraz ból w klatce piersiowej.
Ostatnią z odmian promienicy jest postać brzuszna i miednicy mniejszej. Guz zapalny w jamie brzusznej objawia się silnym bólem brzucha oraz zaburzeniami ze strony układu pokarmowego, takimi jak zmiana rytmu wypróżnień, nudności czy wymioty, które mogą prowadzić do utraty masy ciała.
Objawy: głównym objawem promienicy są twarde guzy
W promienicy początkowe zmiany objawiają się jako zapalny naciek o nieregularnej, pofałdowanej powierzchni. W kolejnych etapach choroby pojawiają się twarde guzki, które mogą stopniowo rozmiękać i przebijać się, tworząc przetoki. Z tych przetok wydobywa się charakterystyczna wydzielina zawierająca drobne, jasnożółte ziarenka, będące koloniami promieniowców. Charakterystyczne jest to, że proces chorobowy nie obejmuje węzłów chłonnych, a przetoki nie przekształcają się w owrzodzenia.
Promienica najczęściej lokalizuje się w tkankach miękkich w okolicy żuchwy i szyi, rzadziej w jamie ustnej i pobliskich strukturach, takich jak język, migdałki podniebienne, ślinianki czy ucho środkowe. Objawy obejmują twarde guzki o ograniczonym obszarze, które zwykle są mało bolesne i często mają ogniska ropne. Początkowo zmiany te mogą nie wpływać na wygląd skóry, ale z czasem guzki ulegają rozpadowi, co prowadzi do powstania przetok, z których wydobywa się surowiczo-krwista wydzielina zawierająca kolonie promieniowców.
W tkankach miękkich obserwuje się przewlekły proces zapalny z martwicą, prowadzący do powstania przetok i ziarniny, która z czasem bliznowacieje, tworząc twarde nacieczenia. Objawy zależą od lokalizacji zmian i mogą obejmować ból w okolicy nacieków, trudności w otwieraniu ust oraz przełykaniu. Naciek w obszarze skroniowo-twarzowym może prowadzić do szczękościsku. Mimo objawów, stan ogólny chorych na promienicę zazwyczaj pozostaje dobry, chociaż czasami może wystąpić niewielki wzrost temperatury ciała. Promienica rozprzestrzenia się w organizmie głównie przez ciągłość tkanek, a rzadziej przez krwiobieg. Ważne jest również to, że chorzy na promienicę nie stanowią zagrożenia zakażeniem dla innych osób w ich otoczeniu.
Promienica: diagnostyka
Diagnostyka promienicy zazwyczaj opiera się na ocenie obrazu klinicznego, uzupełnionego o badania histopatologiczne, takie jak biopsja lub – w przypadku promienicy piersiowej – diagnostyczna torakotomia. Dodatkowo, badania mikrobiologiczne, polegające na hodowli promieniowców z treści ropnych w warunkach beztlenowych, są kluczowe dla potwierdzenia diagnozy.
W przypadku promienicy miednicy mniejszej, zakażenie może być rozpoznane na podstawie cytologii, w której obserwuje się charakterystyczne ziarna siarkowe. Pomocne w diagnostyce są także badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz ultrasonografia (USG).
Czytaj także: Kwas foliowy – czy suplementacja zawsze jest niezbędna?
Leczenie promienicy
Podstawą leczenia promienicy jest długotrwała antybiotykoterapia. W niektórych sytuacjach niezbędne jest także leczenie chirurgiczne. Polega ono na nacięciu i drenażu ropni lub usunięciu zwłókniałych zmian oraz przetok.
Nieleczona promienica a powikłania
Nieleczona promienica może prowadzić do poważnych powikłań. M.in. takich jak rozprzestrzenianie się bakterii drogą krwionośną do odległych części ciała, na przykład do płuc. Może to skutkować tworzeniem się ropni w płucach, co stanowi poważne zagrożenie dla funkcji oddechowej i ogólnego zdrowia pacjenta.
Dodatkowo, brak leczenia promienicy może prowadzić do rozwoju skrobiawicy, czyli stanu, w którym w tkankach lub narządach dochodzi do odkładania się nieprawidłowych substancji, prowadzących do powstawania guzków lub twardych obszarów. W kontekście promienicy, skrobiawica może być wynikiem przewlekłego stanu zapalnego, który prowadzi do zaburzeń w strukturze tkankowej.
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.