Tętno oznacza liczbę uderzeń serca w ciągu minuty. Tętno bywa potocznie nazywane pulsem – obie z tych nazw są poprawne i określają ten sam parametr. Puls informuje nas nie tylko o tym, jak szybko bije serce. Akcja serca to jeden z najważniejszych wskaźników świadczących o stanie całego organizmu. Kiedy warto kontrolować tętno? Jakie są jego normy? W jakich sytuacjach tętno przyspiesza i zwalnia? Dowiedz się z Poradnika Ann!
Puls jak badać?
Pomiar pulsu wykonuje się na tętnicach, czyli naczyniach prowadzących krew od serca w kierunku tkanek. Najłatwiej dostępne do badania tętnice znajdują się na kończynach. Puls zwykle bada się na tętnicy promieniowej, którą można wyczuć w okolicy nadgarstka, nieco powyżej kciuka. Należy przyłożyć 2 palce (wskazujący i środkowy) do powierzchni skóry, uważając, by zbyt mocno nie zacisnąć naczynia. Po chwili powinniśmy wyczuć rytmiczne pulsowanie ściany tętnicy. Tętno powstaje na skutek uderzeń serca, które pompuje krew do naczyń. Przesuwająca się fala krwi powoduje regularne odkształcanie ściany tętnicy. Badając tętnicę promieniową, możemy wstępnie ocenić częstość pracy naszego serca.
Istnieją również inne, bardziej zaawansowane sposoby badania tętna. Można spróbować wyczuć je na pozostałych tętnicach – ramiennych, udowych czy podkolanowych. Tętnice promieniowe są jednak z reguły najlepiej wyczuwalne. W gabinecie lekarskim, pomiar tętna jest możliwy z pomocą stetoskopu. Do mierzenia pulsu można wykorzystać również urządzenia elektroniczne. Zarówno pulsoksymetry, jak i ciśnieniomierze (służące odpowiednio do pomiarów saturacji i ciśnienia tętniczego) mierzą tętno jako dodatkowy parametr.
Puls normy
Aby obliczyć częstość pulsu, powinniśmy mierzyć liczbę uderzeń fali tętna w ciągu 60 sekund. Możemy ułatwić sobie pomiar, licząc uderzenia w ciągu 15 sekund, a następnie mnożąc uzyskany wynik przez 4. U zdrowego, dorosłego człowieka, prawidłowa częstość akcji serca wynosi od 60 do 90 uderzeń na minutę. Zarówno za niski, jak i zbyt wysoki puls, mogą świadczyć o nieprawidłowościach układu krążenia. Warto jednak wiedzieć, że tętno zależy od wielu czynników. Wiek, poziom aktywności fizycznej, zażywane leki, choroby przewlekłe, a nawet nasz stan emocjonalny – wszystkie te zmienne mogą wpływać na częstość akcji serca. Z tego powodu, interpretację pomiarów tętna najlepiej przeprowadzić w trakcie wizyty u lekarza. Pomiar pulsu należy zawsze odnosić do całokształtu naszego stanu zdrowia.
Puls poniżej normy – przyczyny
Gdy częstotliwość akcji serca wynosi poniżej 60 uderzeń na minutę, mówimy o bradykardii. Taka sytuacja nie zawsze jest powodem do niepokoju. Wolniejsze bicie serca zdarza się każdemu człowiekowi, najczęściej w trakcie snu. Ponadto, zwolniony rytm serca może występować u sportowców. Dzięki wytrenowaniu i mocniejszej kurczliwości ścian serca, ich tętno spoczynkowe może wynosić około 50 uderzeń na minutę.
W jakiej sytuacji niski puls powinien nas zaniepokoić? Przede wszystkim wtedy, gdy towarzyszy mu gorsze samopoczucie. Osłabienie, zawroty głowy, czy stan przedomdleniowy w połączeniu z niskim pulsem mogą świadczyć o problemach z rytmem serca. Warto w takiej sytuacji zgłosić się do lekarza. Wykonanie EKG pozwoli ocenić, czy niski puls rzeczywiście jest powodem do niepokoju i wymaga leczenia.
Wysokie tętno – przyczyny
Przyspieszenie tętna może zostać sprowokowane przez wiele czynników. Chwilowy stres, infekcja, gorączka czy wysiłek fizyczny – wszystkie te sytuacje prowadzą do przyspieszenia akcji serca. Warto pamiętać, że wysokie tętno występuje fizjologicznie u dzieci. Akcja serca noworodka po urodzeniu osiąga nawet 180 uderzeń na minutę! U 5-letniego dziecka, prawidłowe tętno wynosi około 100/minutę. Z tego powodu, tętno należy zawsze interpretować w odniesieniu do wieku i stanu zdrowia pacjenta.
Wzrost częstości akcji serca może towarzyszyć wielu schorzeniom. Jedną z najczęstszych, pozornie błahych przyczyn wzrostu tętna, jest odwodnienie. Zmniejszenie objętości krwi krążącej w organizmie sprawia, że serce musi przyspieszyć, aby móc natlenić wszystkie tkanki. Podobnie dzieje się w sytuacji utraty krwi na skutek krwawienia. Szybsze tętno może pojawić się w przebiegu problemów z tarczycą oraz zaburzeń hormonalnych. Często spotykaną przyczyną trwałego wzrostu tętna jest anemia, czyli niedokrwistość.
Nieprawidłowe tętno – kiedy zgłosić się do lekarza?
Prawidłowy puls mieści się w granicach 60-90 uderzeń na minutę. Czy każde odchylenie od tej normy wymaga konsultacji lekarskiej? Zdecydowanie nie – warto najpierw przyjrzeć się swojemu samopoczuciu. Jeśli czujemy się normalnie, a tętno zostało zmierzone przypadkowo – dajmy sobie chwilę czasu i powtórzmy pomiar. Konsultacji warto zasięgnąć wtedy, gdy nieprawidłowo wysokie lub niskie tętno utrzymuje się przez dłuższy czas. Jeśli natomiast odchyleniom w pomiarze tętna towarzyszy gorsze samopoczucie lub inne niepokojące objawy, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza.
Puls normy i kontrola z aplikacją Ann
Bezpłatna aplikacja Ann Asystent Zdrowia to przydatne narzędzie, wspomagające kontrolę tętna i regularną analizę pomiarów. Dzięki aplikacji monitorowanie stanu zdrowia jest łatwiejsze niż kiedykolwiek wcześniej! W panelu ZDROWIE zarejestrowani użytkownicy aplikacji Ann Asystent Zdrowia bezpłatnie otrzymują pakiet narzędzi, ułatwiających kontrolę stanu zdrowia.
W KARCIE PACJENTA znajduje się m.in.:
- kalendarz przyjmowania leków oraz harmonogram wizyt u lekarza
- narzędzie monitorujące: tętno, zawartość cukru w organizmie, ciśnienia krwi, wagę oraz temperaturę ciała.
Użytkownicy aplikacji mają również możliwość ustawienia automatycznej analizy ww. pomiarów; Dzięki takim rozwiązaniom zdecydowanie szybciej zauważymy poprawę lub odchylenia od normy. W razie potrzeby Ann Asystent Zdrowia doradzi konsultację medyczną.
autorka: Krzysztofa Białożyt-Stwora, Ann Asystent Zdrowia
