Udar mózgu znajduje się na wysokim, trzecim miejscu wśród najczęstszych przyczyn zgonów w Polsce. Choroba ta polega na zablokowaniu dopływu krwi do mózgu, przez co niektóre jego fragmenty zostają trwale uszkodzone. Udar mózgu jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności ruchowej u osób w podeszłym wieku. Po jakich objawach można rozpoznać udar mózgu? Jakie postępowanie w udarze mózgu zwiększa szansę na powrót do sprawności? Kiedy należy zacząć rehabilitację? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w Poradniku Ann!
Udar mózgu – liczy się czas
Choć wiedza na temat objawów udaru mózgu staje się coraz powszechniejsza, niestety wielu chorych wciąż otrzymuje diagnozę zbyt późno. Trzeba natomiast wiedzieć, że im wcześniej chory z udarem mózgu trafi do szpitala, tym większa szansa na skuteczne leczenie. Obszar uszkodzenia mózgu powiększa się z każdą minutą, dlatego w razie podejrzenia udaru mózgu nie należy zwlekać z telefonem po pomoc. Pamiętajmy, by dzwonić bezpośrednio na pogotowie ratunkowe. Leczenie udaru mózgu musi odbywać się w szpitalu; lekarz rodzinny nie posiada narzędzi i leków niezbędnych do leczenia tej choroby.
Udar mózgu – nie przegap tych objawów!
Po czym rozpoznać, że ktoś w naszym otoczeniu doznał udaru mózgu? Najbardziej charakterystycznym objawem jest niedowład (potocznie paraliż) części ciała. Niedowład może obejmować niewielki obszar (np. kilka palców dłoni), ale też całą kończynę, a nawet połowę ciała. W ostatnim przypadku mówimy o niedowładzie połowiczym. Zasięg niedowładu zależy od tego, jak duży fragment mózgu został uszkodzony. Oprócz problemów z poruszaniem częściami ciała, udar mózgu często powoduje upośledzenie mowy. Gdy mowa nagle staje się niewyraźna lub bełkotliwa, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że przyczyną tego stanu jest udar mózgu. Gdy podejrzewamy udar mózgu, warto również dokładnie przyjrzeć się twarzy chorego. Jednym z najwcześniejszych objawów bywa opadający kącik ust po jednej stronie.
Rehabilitacja po udarze mózgu – od czego zacząć?
Chorzy z udarem mózgu wymagają leczenia w oddziałach udarowych. Są to oddziały specjalizujące się w prowadzeniu pacjentów z tą chorobą. Oprócz podaży odpowiednich leków, chory w oddziale udarowym jest również otoczony profesjonalną opieką personelu, który pomaga w powrocie do sprawności. Warto wiedzieć, że według najnowszych wytycznych, pacjent po udarze mózgu powinien rozpocząć rehabilitację w ciągu 24 godzin od zachorowania. Badania naukowe wskazują, że wcześnie wdrożona rehabilitacja wiąże się z lepszymi efektami końcowymi i nie stanowi dodatkowego zagrożenia dla zdrowia chorego. W oddziałach udarowych pracują rehabilitanci i fizjoterapeuci, którzy od pierwszych godzin pracują z każdym pacjentem.
Plan rehabilitacji po udarze mózgu
Przebieg rehabilitacji po udarze mózgu powinien być dopasowany indywidualnie do chorego. Nie istnieje jeden, uniwersalny schemat rehabilitacji z prostej przyczyny: niesprawność powodowana udarem może mieć różne oblicza. Plan rehabilitacji zostaje ustalony po dokładnym zbadaniu chorego i określeniu stopnia uszkodzeń, do których doprowadził udar.
Najbardziej rozległe udary mogą całkowicie wykluczyć możliwość poruszania się. U takich pacjentów prowadzone są ćwiczenia bierne, które mają zapobiec powstawaniu przykurczów mięśniowych. Chorzy mają również zmienianą pozycję (tzw. rehabilitacja ułożeniowa), co zmniejsza ryzyko powstawania odleżyn. Im mniejszy zasięg niedowładów, tym większa szansa na aktywny udział chorego w rehabilitacji. Niektórzy pacjenci już pierwszego dnia po udarze są w stanie wykonywać proste ćwiczenia ruchowe. Kinezyterapia, czyli terapia za pomocą ruchu, zmniejsza ryzyko wystąpienia ponownego udaru, a także zapobiega dalszym powikłaniom (m.in. powstawaniu zakrzepów wskutek długiego unieruchomienia). Pacjentów po udarze mózgu należy zachęcać do ruchu i aktywności, w zakresie dostosowanym do stopnia sprawności.
Współpraca z logopedą
Jednym z ważniejszych aspektów rehabilitacji poudarowej jest praca z logopedą. Logopeda odwiedza każdego pacjenta oddziału udarowego, ponieważ ośrodek mowy często ulega uszkodzeniu wskutek udaru. Tak zwana afazja poudarowa może obejmować zarówno problemy z mówieniem, jak i brak zrozumienia słyszanej mowy. Logopeda bada również chorego pod kątem wystąpienia zaburzeń połykania. Ćwiczenia logopedyczne są niezbędne do przywrócenia mimiki twarzy, poprawy jakości mowy , a także ułatwienia komunikacji z otoczeniem. W przypadku nasilonej afazji, edukacji na temat komunikacji wymagają również bliscy pacjenta.
Rehabilitacja po udarze – ile trwa?
Powrót do zdrowia po udarze mózgu to proces, wymagający cierpliwej i systematycznej pracy. Trzeba jednak wiedzieć, że efekty rehabilitacji są tym lepsze, im wcześniej uda się ją rozpocząć. Z tego powodu, należy maksymalnie skupić się na wykorzystaniu pierwszych miesięcy po udarze na powrót do sprawności. Uważa się, że pierwsze pół roku jest decydujące dla późniejszego rokowania pacjenta. Tryb prowadzenia rehabilitacji zależy od stanu zdrowia chorego. Pacjenci samodzielni powinni wracać do zdrowia w środowisku domowym, a rehabilitacja może odbywać się w trybie ambulatoryjnym. Chorzy, u których udar doprowadził do poważnej niepełnosprawności, mogą wymagać dłuższego pobytu w odpowiednich ośrodkach lub centrach rehabilitacji poudarowej.
Autorka: Krzysztofa Białożyt-Stwora, Ann Asystent Zdrowia
