Otyłość wśród dzieci i młodzieży to coraz większy problem społeczny. Z roku na rok liczba osób z nadwagą i otyłością wzrasta, co może prowadzić do wielu poważnych chorób, zarówno w młodym wieku, jak i w przyszłości. Kiedy mówimy o otyłości oraz przyczyną jakich chorób może być nadmiar tkanki tłuszczowej? Dowiedz się z Poradnika Ann!
Według raportu WHO, odsetek dzieci z nadwagą i otyłością w Polsce wynosi obecnie 32% w wieku między 7 a 9 rokiem życia, co plasuje nas na 8. miejscu w Europie.
Otyłość to poważny problem
Otyłość jest poważnym problemem. Przekonanie, że dziecko samo wyrasta z otyłości, jest nieprawdziwe. Otyłość jest chorobą, która wymaga leczenia i działań zmierzających do jej pokonania. Nie można stosować podejścia, zakładając, że problem zniknie wraz z rozwojem dziecka. Badania pokazują, że otyły przedszkolak ma czterokrotnie większe ryzyko otyłości w wieku dorosłym, a otyły nastolatek nawet osiemnasto krotnie większe. Otyłość nie zniknie samoistnie, a jej konsekwencje ciągną się za dzieckiem przez całe życie, co podkreśla wagę świadomości społecznej w tym zakresie.
Należy pamiętać, że organizm dziecięcy jest w wieku rozwojowym i zmienia się z roku na rok. Budowa ciała dziecka zależy od wielu różnych czynników. Klasyczny wskaźnik BMI, oblicza się przez podzielenie wagi w kilogramach przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Nie jest on jednak miarodajny dla dzieci, ponieważ organizm dziecka się rozwija i zmienia. Dlatego należy odnieść ten wskaźnik BMI do płci i wieku dziecka. Określenie, czy dziecko ma już nadwagę czy jest otyłe, nie jest do końca proste i wymaga dokładnej oceny lekarza pediatry podczas okresowych badań bilansowych. Wykorzystuje się do tego specjalne tabele, tzw. siatki centylowe. Przedstawiają one statystyki dotyczące wzrostu i wagi w odniesieniu do płci i wieku dla polskiej populacji.
Otyłość: jak ją zdiagnozować?
Klasyczna definicja nadwagi mówi, że można ją rozpoznać, gdy wskaźnik masy ciała (BMI) dziecka przekracza 90 centyl dla jego płci i wieku. To oznacza, że jeśli BMI dziecka jest wyższe niż dla 90% jego rówieśników o takim samym wieku i płci, to mamy do czynienia z nadwagą. Definicja otyłości jest podobna, ale określa się ją, gdy BMI dziecka przekracza 97 percentyl dla jego wieku i płci. Oznacza to, że wartość ta jest wyższa niż dla 97% dzieci o takim samym wieku i płci. Należy podkreślić, że dla rodziców może być trudne odczytanie siatek centylowych. Jednakże lekarze, pielęgniarki i nauczyciele korzystają z tych narzędzi podczas wizyt i pomagają rodzicom zinterpretować wyniki.
Należy jednak pamiętać, że u niektórych dzieci, zwłaszcza u tych, którzy trenują intensywnie i mają większą masę mięśniową, siatki centylowe mogą nie być najlepszym narzędziem. W takich przypadkach stosuje się dodatkowe narzędzia, takie jak pomiar obwodu talii lub grubości fałdów skórnych.
Otyłość: jakie mogą być powikłania?
Wartyo podkreślić, że otyłość to nie tylko defekt kosmetyczny. Wygląd ma drugorzędne znaczenie, chociaż niestety wpływa na stan emocjonalny i poczucie własnej wartości u dzieci. Niemniej jednak, medycznie otyłość ma wiele poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dzieci, a następnie nastolatki i dorośli, muszą mierzyć się z nimi przez całe życie, jeśli nie podejmie się odpowiednich działań w celu normalizacji masy ciała. Powikłania otyłości można podzielić na 4 grupy: metaboliczne, dotyczące układu kostno-stawowego, emocjonalne i powikłania w dorosłym życiu.
Po pierwsze, powikłania metaboliczne. Warto wiedzieć, że tkanka tłuszczowa i nadmiar tkanki tłuszczowej, z którym mamy do czynienia w otyłości, to nie tylko zbiór dodatkowych komórek w organizmie. To jest tkanka o bardzo wysokiej aktywności metabolicznej. W bardzo dużym stopniu wpływa na nasz metabolizm. Ponieważ produkuje różne białka przekaźnikowe, hormony i cząsteczki, które regulują i wpływają na pracę innych narządów.
Tkanka tłuszczowa niestety sprzyja wszelkiego rodzaju procesom zapalnym w organizmie i przyczynia się do zaburzeń gospodarki hormonalnej. Szczególnie u dziewcząt nadmiar tkanki tłuszczowej może wywoływać hiperandrogenizm, czyli nadmiar męskich hormonów płciowych w organizmie dziewczynki. Może to przyczyniać się do powstania zespołu policystycznych jajników (PCOS).
Cukrzyca a otyłość: czy istnieje zależność?
Insulinooporność to kolejny problem, który może pojawić się u osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej. W dużym stopniu obniża ona wrażliwość komórek na insulinę, prowadząc do rozwoju insulinooporności, a w dalszej konsekwencji cukrzycy. To niestety jest cukrzyca typu 2, a nie cukrzyca typu 1, którą zwykle mamy do czynienia u dzieci.
W przypadku otyłości istnieje zdecydowanie większe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, która związana jest z nieprawidłowym stylem życia. Ponadto, otyłość wiąże się z konsekwencjami występującymi również u dorosłych. M.in. takimi jak nadciśnienie tętnicze, zaburzenia przemian lipidów, wysoki poziom cholesterolu, miażdżyca czy stłuszczenie wątroby. Choroby te były kiedyś rzadkie, jednak teraz stanowią epidemie XXI wieku i coraz częściej diagnozuje się je u dzieci i młodzieży przed ukończeniem 18. roku życia. Skutkuje to występowaniem chorób takich jak: nadciśnienie tętnicze czy zwiększone ryzyko zawałów serca. Jak również zaburzeń rytmu serca i problemów z naczyniami wywołanych miażdżycą.
Nadmiar tkanki tłuszczowej może prowadzić do rozwoju chorób nowotworowych
Do kolejnych powikłań otyłości zaliczamy problemy z układem kostno-stawowym. Nadmiar tkanki tłuszczowej może prowadzić do wad postawy, m.in. skoliozy czy płaskostopiu. Jak również do zwiększonego ryzyka przewlekłych zespołów bólowych kręgosłupa i kończyn. Często dzieje się tak, że dzieci skarżą się na bóle kości i kręgosłupa, co zniechęca je do podejmowania aktywności fizycznej. W konsekwencji prowadzi to do dalszego nasilenia dolegliwości bólowych. Dlatego też regularna aktywność fizyczna jest niezwykle ważna w profilaktyce i leczeniu otyłości.
Zachęcenie dziecka do aktywności fizycznej oraz poszukiwania takich rodzajów aktywności, które będą chciały regularnie uprawiać jest ważnym elementem terapii. Jest to duże wyzwanie, ponieważ niektóre dzieci mogą mieć problemy emocjonalne, które nie zawsze dotyczą zachęcenia do ruchu.
Niestety, otyłość może przyczynić się do zaburzeń akceptacji własnej osoby, postrzegania siebie i funkcjonowania w grupie rówieśniczej. Często prowadzi to do wycofania i doświadczania różnych problemów emocjonalnych, takich jak depresja, lęki i trudności z koncentracją. Dzieci otyłe są bardziej narażone na choroby, takie jak obturacyjny bezdech senny, który wpływa na układ oddechowy i powoduje chroniczne zmęczenie oraz trudności w skupieniu się. To prowadzi do problemów w szkole, a także do obniżenia zdolności poznawczych, takich jak pamięć i myślenie logiczne, które mogą być związane z upośledzeniem regeneracji układu nerwowego.
W wieku dorosłym nadwaga i otyłość stanowią czynniki ryzyka dla wielu chorób, zarówno tych już wymienionych, jaki na przykład chorób nowotworowych. Istnieje kilka rodzajów nowotworów, które na szczęście bardzo rzadko lub prawie wcale nie występują u dzieci, ponieważ proces ich powstawania związany jest ze stylem życia i wymaga wielu lat działania niekorzystnych czynników. Jednak ryzyko zachorowania na takie choroby jak rak jelita grubego czy rak endometrium u kobiet rośnie u osób otyłych. Niestety, te choroby są już rozpoznawane u otyłych dorosłych.
Otyłość: lepiej zapobiegać niż leczyć
Jednakże, jeśli otyłość już została zdiagnozowana, to konieczne są konkretne zalecenia dotyczące diety i aktywności fizycznej. W przypadku braku skuteczności takiego postępowania, konieczne jest zastosowanie leczenia farmakologicznego. W przyszłości, gdy choroba osiągnie duży stopień zaawansowania, istnieje możliwość zastosowania chirurgicznych metod leczenia. Chodzi o operacje bariatryczne. Chociaż tego typu operacje nie wykonuje się u dzieci z różnych powodów, u dorosłych osób z długoletnią historią nieskutecznego leczenia otyłości są one całkowicie uzasadnione. Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, że istnieją różne ścieżki terapii i konieczne jest podjęcie działań mających na celu leczenie otyłości.
Autorka: Krzysztofa Białożyt-Stwora, Ann Asystent Zdrowia
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Zainteresował Cię nasz tekst? Więcej poradników znajdziesz w bezpłatnej aplikacji Ann Asystent Zdrowia:
– Fitness Ann: Trening na brazylijskie pośladki [WIDEO WORKOUT]
– Edukacja Ann: Masaż dla seniora to nie tylko relaks [AUDIO]
– Edukacja Ann: Zakwaszenie organizmu a dieta – jakie fakty warto poznać? [PODCAST]