Genetyka, infekcje, czynniki środowiskowe oraz stres – to według naukowców czynniki mogą mieć wpływ na rozwój chorób autoimmunologicznych. Czyli takich, w których układ odpornościowy atakuje swoje własne komórki i tkanki, uznając je za obce i szkodliwe dla organizmu. Choroby autoimmunologiczne dotykają coraz większej liczby ludzi na całym świecie, a ich przyczyny wciąż nie są do końca poznane. Jakie są najczęstsze choroby z tej grupy? Jak powstają choroby autoimmunologiczne oraz jakie dają objawy? Dowiedz się z Poradnika Ann!
W Polsce choroby autoimmunologiczne stanowią poważny problem zdrowotny. Szacunkowo dotykają około 1,5 miliona osób.
Choroby autoimmunologiczne: czym są?
Choroby autoimmunologiczne to schorzenia, które powstają w wyniku błędu naszego układu odpornościowego. W zdrowym organizmie układ odpornościowy działa w ten sposób, że rozpoznaje antygeny obcych tkanek, czyli na przykład antygeny wirusów i bakterii. Organizm, który nie powinien się tam znajdować, jest przez układ odpornościowy rozpoznawany, co uruchamia reakcję obronną. W chorobach autoimmunologicznych, zamiast rozpoznawać patogeny, układ odpornościowy postrzega własne komórki, tkanki i narządy organizmu człowieka jako patogen, który należy zniszczyć. Niestety, zwykle dochodzi do tego zniszczenia.
Nie wiadomo dokładnie, jakie czynniki powodują autoimmunizację, czyli tę wytworzoną odpowiedź obronną przeciwko swoim własnym komórkom. Wiadomo jednak, że istnieje predyspozycja genetyczna. Choroby autoimmunologiczne lubią występować rodzinnie. A osoba mająca w rodzinie jedną chorobę autoimmunologiczną ma zwiększone ryzyko rozwoju innej choroby lub tej samej.
Wymienia się także czynniki środowiskowe jako przyczyny autoimmunizacji. Niektóre infekcje wirusowe uważa się za czynniki wyzwalające te mechanizmy. Prawdopodobnie tendencja genetyczna nakłada się na różne inne czynniki, co prowadzi do rozpoczęcia reakcji autoimmunologicznej.
Zazwyczaj choroba ma okresy zaostrzeń i remisji, co wpływa na jakość życia pacjenta. Choroby autoimmunologiczne mogą dotknąć każdego narządu w organizmie. Przykłady to łuszczyca, choroba Hashimoto, choroba Addisona, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy. Jak również choroba Crohna, toczeń rumieniowaty skórny, cukrzyca typu 1 i stwardnienie rozsiane. Warto pamiętać, że lista ta jest długa i obejmuje wiele innych chorób.
Choroby autoimmunologiczne: przyczyny i objawy?
Choroby autoimmunologiczne powstają, gdy układ odpornościowy błędnie postrzega komórki narządu jako obce i produkuje przeciwciała, które niszczą własną tkankę. Te przeciwciała mogą być mierzone we krwi i są przydatne w diagnostyce. Rozpoznanie chorób autoimmunologicznych wymaga różnych badań, takich jak badania obrazowe i histopatologiczne. Choć choroby autoimmunologiczne nie znikają, można kontrolować ich objawy za pomocą dobrze dobranego leczenia.
Objawy chorób autoimmunologicznych wynikają z uszkodzenia lub zniszczenia danego narządu. Tak jak w przypadku cukrzycy typu pierwszego, gdzie przeciwciała niszczą miąższ trzustki odpowiedzialny za produkcję insuliny. Uszkodzenie trzustki powoduje, że organizm przestaje wytwarzać insulinę, co prowadzi do bardzo wysokiego poziomu glukozy we krwi.
Choroby autoimmunologiczne nie mają jednolitego spektrum objawów i wymagają różnego rodzaju leczenia, od przyjmowania leków na stałe do przestrzegania ścisłej diety bezglutenowej w przypadku celiakii. Choć nie da się ich wyleczyć, da się z nimi normalnie funkcjonować i kontrolować ich objawy.
Jedynym rozwiązaniem w przypadku cukrzycy typu pierwszego jest zastępowanie funkcji trzustki poprzez dostarczanie insuliny z zewnątrz. Pacjenci z cukrzycą typu pierwszego muszą leczyć się insuliną przez całe życie, ponieważ nie ma innych leków przeciwcukrzycowych, które mogłyby zastąpić funkcję uszkodzonego narządu.
Choroby autoimmunologiczne: leczenie
Leczenie chorób autoimmunologicznych opiera się na zastępowaniu funkcji uszkodzonego narządu lub stosowaniu leków, które kontrolują objawy choroby. Jest to jedna z podstawowych metod leczenia, jednakże nie zawsze jest ona skuteczna. Przykładem takiej sytuacji jest choroba Hashimoto, w której dochodzi do całkowitego uszkodzenia miąższu tarczycy. Skutkuje to przestaniem produkcji hormonów i koniecznością zastępowania ich z zewnątrz w postaci tabletek.
W przypadku choroby Addisona, również choroby autoimmunologicznej, konieczne jest zażywanie hormonów przez całe życie, ponieważ uszkodzone nadnercza nie są w stanie się zregenerować.
Leczenie możliwe też jest za pomocą diety. Przykładem może być celiakia, gdzie najskuteczniejszą terapią jest przestrzeganie ścisłej diety bezglutenowej. Pacjenci, którzy przestrzegają tych zaleceń dietetycznych, mogą żyć bez objawów choroby. Nie oznacza to jednak, że są wyleczeni – jedynie udało się opanować objawy choroby.
Stosowanie leków wpływa na układ odpornościowy
Kolejną metodą leczenia chorób autoimmunologicznych jest stosowanie leków, które wpływają na układ odpornościowy, a ich zadaniem jest wyhamowanie nadmiernej reakcji obronnej organizmu i kontrola produkcji przeciwciał, które niszczą tkanki.
Zwykle silne leczenie immunosupresyjne stosuje się tylko wtedy, gdy choroba jest najbardziej nasilona. Leki biologiczne hamują powstawanie tylko określonych cząsteczek zapalnych i nie wygaszają całego układu odpornościowego, co ogranicza ryzyko zwiększonej zapadalności na infekcje.
Tradycyjne leki immunosupresyjne hamują zarówno błędną reakcję układu odpornościowego, jak i cały układ odpornościowy, co prowadzi do zwiększonej podatności na infekcje.
Pamiętajmy, że każdą formę leczenie dobiera lekarz specjalista po wcześniejszej ocenie zawansowania choroby oraz stanu ogólnego pacjenta.
Autorka: Krzysztofa Białożyt-Stwora, Ann Asystent Zdrowia
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.