Dieta to fundament zdrowego stylu życia. Pamiętajmy, że seniorzy mają specjalne potrzeby żywieniowe. Wynikają z procesu starzenia się, ograniczenia sprawności fizycznej, demencji, problemów z uzębieniem czy przebytych zabiegów operacyjnych. Choć o tym wszystkim wiemy, wciąż nie potrafimy zadbać, by seniorzy właściwie się odżywiali. Częstym błędem jest nadmierne ograniczanie tłuszczy w ich diecie.
Dieta a układ zdrowie całego organizmu seniora
W przypadku seniorów dieta ma szczególnie znaczenie dla układu odpornościowego, siły mięśniowej i masy kostnej. Może zapobiec upadkom i złamaniom – jednej z głównych przyczyn zgonów u osób w podeszłym wieku! Właściwe odżywianie może też wspomóc w gojeniu potencjalnych ran i odleżyn. Tymczasem okazuje się, że niedożywienie to problemu wielu seniorów, choć trudno podać dokładne dane na temat tego niebezpiecznego zjawiska.
– Dzieje się tak m.in. ze względu na brak „złotego standardu” oceny stanu odżywienia osób z tej grupy wiekowej. W celu zdiagnozowania niedożywienia należy określić ogólny stan zdrowia badanej osoby. Warto również zwrócić uwagę na czynniki sprzyjające wystąpieniu niedożywienia. Są to: zmniejszenie masy ciała, występowanie zaburzeń wchłaniania, przyjmowanie leków obniżających apetyt czy uzależnienie od alkoholu – pisze w artykule opublikowanym w Medycynie Praktycznej dr n. med. Beata Piórecka z Zakład Żywienia Człowieka, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum.
Jak dobrać odpowiednią dietę osobie starszej?
W doborze diety trzeba wziąć pod uwagę:
- Choroby. Niektóre choroby przewlekłe mogą istotnie zmieniać zapotrzebowanie na składniki odżywcze (zarówno pod względem ilości, jak i jakości). Zalecenia żywieniowe powinny ulec korekcie przy takich chorobach jak cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, niedokrwistość czy osteoporoza. Na potrzeby żywieniowe starszej osoby może wpływać też demencja. Warto konsultować dietę w lekarzem lub dietetykiem.
- Procesy starzenia się. Z wiekiem upośledzeniu może ulec wchłanianie pokarmu z przewodu pokarmowego. Warto porozmawiać na ten temat z lekarzem i/lub dietetykiem, którzy sprawdzą, czy przewód pokarmowy funkcjonuje prawidłowo. Może okazać się, że dieta seniora jest za mało odżywcza. Wraz z wiekiem może się też osłabić apetyt, a to wskutek osłabienia zmysłów smaku i węchu. Warto wtedy zadbać o odpowiednie przyprawy.
- Przyjmowane leki. Niektóre medykamenty wpływają nie tylko na obniżenie (lub zaostrzenie) apetytu, ale mogą istotnie upośledzać wchłanianie składników odżywczych. Konieczna jest wówczas modyfikacja diety.
Dieta seniora powinna być bogata w składniki odżywcze
Warzywa i owoce powinny być podstawą (co najmniej połowę całego jadłospisu, najlepiej jako dodatek do każdego posiłku). Kolejne miejsca zajmują produkty zbożowe – najlepiej pełnoziarniste, produkty mleczne (co najmniej 3 duże szklanki dziennie). W dalszej kolejności są to: ryby, jaja, chude mięso i nasiona roślin strączkowych, a także oleje roślinne (w ograniczonych ilościach mięso czerwone, przetworzone produkty mięsne i tłuszcze zwierzęce) .
Wokół diety seniorów krąży wiele mitów. Jeden z nich to konieczności wykluczanie tłuszczy. A tłuszczy potrzebuje chociażby mózg – istotny jest jednak ich rodzaj.
– Tłuszcze powinny stanowić 20-35 proc. spożytej energii i pochodzić głównie z olejów roślinnych: rzepakowego, oliwy z oliwek, oleju lnianego, a także z wartościowych orzechów czy nasion – wyjaśnia dietetyk Karolina Łukaszewicz-Marszał, ekspert Fundacji Nutricia.
Podobnie jest z mitem o malejącym z wiekiem zapotrzebowaniem na witaminę D.
– To nieprawda – wśród osób starszych często stwierdza się niedobory witaminy D oraz wapnia. Oba te składniki są odpowiedzialne za budowę kości. Witamina D wspiera także funkcjonowanie układu krążenia oraz układu odpornościowego. Natomiast wapń jest potrzebny do prawidłowej pracy mięśni oraz komórek nerwowych. Dobrymi źródłami witaminy D są tłuste ryby, ale przeważnie i tak konieczna jest jej suplementacja. Za to wapń znajdziemy w mleku i produktach mlecznych, jajach, serach oraz rybach – wyjaśnia dietetyczka.
Osoby starsze mogą potrzebować dodatkowego wsparcia żywieniowego w swojej diecie, np. w formie żywienia medycznego. Konieczność takiego działania potwierdza ekspert.
– Zalecenie przez lekarza doustnych preparatów odżywczych może pomóc skutecznie uzupełnić brakujące składniki odżywcze, wesprzeć w powrocie do zdrowia po zabiegu lub utrzymać formę w przypadku przewlekłej choroby. Zwłaszcza gdy chorujemy, zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze może się zwiększać – tłumaczy Karolina Łukaszewicz-Marszał.
Jak pomóc seniorowi zadbać o dietę?
- Obserwuj zwyczaje swojego seniora. Spędzając razem czas, zwracaj uwagę jakie spożywa rodzaje produktów i w jakich ilościach;
- Pomóż seniorowi kontrolować wagę, możecie zapisywać wyniki ważenia. Łatwo zauważyć wtedy, że waga zaczyna spadać. Wskazówką utraty masy ciała jest też obserwowanie dopasowania ubrań;
- Zrób listę zażywanych leków i suplementów diety. Pokaż listę lekarzowi. Niekiedy preparaty wzajemnie się wykluczają lub wchodzą ze sobą w reakcję. Mogą być przyczyną np. problemów gastrycznych lub utraty apetytu. Warto skonsultować z lekarzem, czy wszystkie stosowane leki lub suplementy mają swoje uzasadnienie.
- Pomóż seniorowi w planowaniu odżywczych posiłków, zróbcie wspólnie listę zakupów lub wybierzcie się na nie razem. Zastanów się czy nie warto przygotowywać mu posiłków z wyprzedzeniem.
- Skorzystaj z pomocy specjalisty. Jeżeli wasze starania nie przynoszą rezultatów i istnieje ryzyko niedożywienia, warto udać się na wizytę do dietetyka w celu ułożenia właściwego jadłospisu. Jeśli to nie przyniesie pozytywnych skutków, zapytaj lekarza o wprowadzenie do diety seniora doustnych preparatów odżywczych.
- Dbajcie o regularną aktywność fizyczną. Pamiętaj, że codzienne ćwiczenia – nawet te lekkie, jak spacer – pobudzają apetyt, a także wzmacniają kości i mięśnie. Zachęcaj seniora do regularnej aktywności fizycznej.
- Zadbaj o dobrą atmosferę wokół jedzenia. Samotność nie sprzyja jedzeniu. Wiele osób tłumaczy, że dla jednej osoby nie warto się gotować albo że jedzenie w samotności nie daje przyjemności. Zaproś seniora do stołu, angażuj go również w przygotowania posiłków. Radość ze wspólnie spędzonego czasu może pozytywnie wpłynąć na apetyt i chęć do jedzenia.
Autorka: Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl
Czytaj więcej w Ann:
- Ogródek działkowy jest dobry na kości i… psychikę
- Dlaczego niedożywienie u seniora jest groźne?
- Choroby zębów i przyzębia mogą przyczynić się do Alzheimera
