Dla wielu par droga do wymarzonego rodzicielstwa jest pełna przeszkód i wyzwań, które wymagają szczegółowej diagnozy oraz uwzględnienia różnych czynników wpływających na tę podróż. Niepłodność dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn, i może być związana z wieloma różnymi przyczynami. Na temat niepłodności rozmawiamy z dr n. med. Grzegorzem Bakalczukiem, specjalistą z Katedry Położnictwa i Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), niepłodność jest uznawana za chorobę społeczną. Statystyki wskazują, że problem ten dotyka od 10 do 18 procent populacji na całym świecie.
Niepłodność a bezpłodność tożsame pojęcia?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Kiedy możemy mówić o niepłodności? Czym różni się niepłodność od bezpłodności? W jakim czasie od rozpoczęcia starań o dziecko para powinna zgłosić się do specjalisty?
dr n. med. Grzegorz Bakalczuk: Niepłodność może być rozpoznana, gdy para nie jest w stanie zajść w ciążę po upływie około 12 miesięcy regularnych prób bez użycia środków antykoncepcyjnych. Jednak istnieją pewne czynniki, które mogą wpływać na ten czas, takie jak wiek i stan zdrowia partnerów. Szacuje się, że na niepłodność cierpi blisko 1,5 miliona par, co stanowi ok 15-20 % par w wieku rozrodczym.
Terminy „niepłodność” i „bezpłodność” są czasem używane zamiennie, ale mają nieco różne znaczenia. Niepłodność odnosi się do sytuacji, w której para nie jest w stanie zajść w ciążę po okresie prób, podczas gdy bezpłodność odnosi się do stanu, w którym para nie jest zdolna do naturalnego poczęcia dziecka ze względu na nieodwracalne przyczyny, takie jak brak jajników lub macicy.
Jeśli para nie osiągnęła ciąży po 12 miesiącach regularnych prób, zaleca się, aby skonsultowali się z lekarzem specjalistą, takim jak ginekolog lub specjalista ds. niepłodności. Jednak w przypadku par powyżej 35. roku życia, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem już po 6 miesiącach prób.
Niepłodność: przyczyn może być wiele
Jakie są najczęstsze przyczyny niepłodności u par i jakie są dostępne metody diagnozy tych przyczyn?
Najczęstsze przyczyny niepłodności u par mogą wynikać z różnych czynników zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. U mężczyzn częste przyczyny obejmują niską jakość nasienia, problemy z produkcją i funkcjonowaniem plemników oraz zaburzenia erekcji lub ejakulacji. U kobiet przyczyny niepłodności mogą wynikać z problemów z owulacją, uszkodzeń lub blokad dróg rozrodczych oraz problemów z błoną śluzową macicy.
Proces diagnozy niepłodności obejmuje różne metody. Początkowo lekarz przeprowadza wywiad medyczny i ocenia historię reprodukcyjną obojga partnerów. Następnie przeprowadza się badania hormonalne w celu oceny poziomów hormonów płciowych i funkcji jajników. Dodatkowo, mogą być wykorzystane badania obrazowe, takie jak ultrasonografia (USG), aby ocenić struktury anatomiczne, takie jak macica, jajniki i drogi rozrodcze. Inne testy, takie jak analiza nasienia, histerosalpingografia (HSG) lub laparoskopia, mogą być stosowane w celu dalszej oceny przyczyn niepłodności.
Wszystkie te metody mają na celu zidentyfikowanie czynników, które mogą wpływać na płodność pary i pomóc w ustaleniu odpowiedniego planu leczenia lub interwencji medycznych, które mogą zwiększyć szanse na osiągnięcie ciąży.
Niepłodność: noszenie obcisłych spodni ma wpływ?
A czy w przypadku mężczyzn noszenie obcisłych spodni oraz częsty i intensywny wysiłek fizyczny mogą mieć wpływ na jakość nasienia? I czy prawda, że rodzaj majtek u panów ma wpływ na płodność?
W przypadku mężczyzn noszenie obcisłych spodni może potencjalnie wpływać na jakość nasienia, zwłaszcza jeśli spodnie są wykonane z materiałów nieprzewiewnych. Niska wentylacja w okolicy narządów płciowych może prowadzić do wzrostu temperatury wokół jąder, co z kolei może wpływać na produkcję i jakość plemników.
Podobnie, intensywny wysiłek fizyczny może mieć wpływ na jakość nasienia. Długotrwały i intensywny wysiłek może prowadzić do przegrzewania jąder, co może wpływać na produkcję plemników. Jednak nie wszystkie formy wysiłku fizycznego mają negatywny wpływ. Ważne jest znalezienie równowagi i unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego.
W przypadku par starających się o dziecko, zaleca się unikanie obcisłej bielizny i noszenie przewiewnych materiałów, które umożliwiają odpowiednią wentylację w okolicy narządów płciowych.
Stres może mieć wpływ na płodność zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet
Czy istnieją inne czynniki, takie jak stres, które mogą wpływać na płodność?
Stres może mieć wpływ na płodność zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Choć nie jest jedyną przyczyną niepłodności, może odgrywać istotną rolę w zakłócaniu procesów reprodukcyjnych.
Wiele badań sugeruje, że wysoki poziom stresu może wpływać na hormonalną równowagę organizmu, a także na funkcjonowanie układu rozrodczego. U kobiet może prowadzić do zaburzeń owulacji, nieregularnych cykli menstruacyjnych i zmniejszenia ilości progesteronu. U mężczyzn stres może wpływać na jakość nasienia, zarówno poprzez zmniejszenie liczby plemników, jak i ich ruchliwość.
Warto podkreślić, że istnieją także przyczyny idiopatyczne, czyli takie, których dokładne źródło nie jest znane. Stres może być jednym z tych czynników, który może wpływać na niepłodność w przypadkach, gdy nie stwierdza się typowych przyczyn klinicznych, anatomycznych czy fizjologicznych. W takich sytuacjach, rozwiązanie problemu stresu może wymagać wsparcia psychoterapeutycznego.
Niepłodność a leczenie onkologiczne
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Czy pacjenci po leczeniu onkologicznym mają szansę na dziecko?
dr n. med. Grzegorz Bakalczuk: Pacjenci po leczeniu onkologicznym, szczególnie po chemioterapii, mogą mieć szanse na zajście w ciążę i zostanie rodzicami, jednak zależy to od wielu czynników. Ważne jest, aby pacjenci omówili swoje plany dotyczące posiadania dzieci z lekarzem onkologiem przed rozpoczęciem leczenia. W przypadku kobiet, jeśli usunięcie macicy było częścią leczenia, transplantacja macicy wciąż jest rzadko dostępna w polskich warunkach. W takich sytuacjach zaleca się zamrożenie zarodków, komórek jajowych lub tkanek jajnikowych na przyszłość, aby zachować możliwość korzystania z tego materiału genetycznego w przyszłym leczeniu pozaustrojowym.
U mężczyzn, którzy przeszli leczenie onkologiczne, możliwe jest zamrożenie nasienia przed rozpoczęciem terapii. To pozwala na zachowanie spermy i jej późniejsze wykorzystanie w zapłodnieniu in vitro w celu zajścia w ciążę.
Badanie nasienia i USG macicy, czyli metody diagnozy niepłodności
Jakie badania można wykonać w celu oceny płodności zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet?
W przypadku mężczyzn, podstawowym badaniem jest badanie nasienia. Badanie to ocenia jakość, ilość plemników, ich ruchliwość, żywotność i inne parametry. Istnieją różne testy, które mogą być wykonywane w celu oceny płodności męskiej.
W przypadku kobiet, diagnostyka płodności może obejmować różne badania. Podstawowym badaniem jest badanie ultrasonograficzne (USG), które pozwala na ocenę macicy i jajników. Badania hormonalne, takie jak pomiar poziomów estradiolu i progesteronu, mogą również być przeprowadzane. Monitorowanie całego cyklu hormonalnego i obserwacja wzrostu pęcherzyka jajnikowego pod kontrolą USG są również często stosowane w celu oceny owulacji.
Jeśli wszystkie te badania przebiegają prawidłowo, można również przeprowadzić badania mające na celu ocenę drożności jajowodów. Istnieją różne techniki, takie jak badanie rentgenowskie, które pozwala ocenić drożność jajowodów. Pod kontrolą USG można również ocenić drożność jajowodów przy użyciu specjalnych kontrastowych substancji.
W zależności od wyników tych badań i indywidualnej sytuacji pacjenta, lekarz może zalecić dalsze badania i procedury w celu lepszego zrozumienia przyczyny niepłodności i opracowania odpowiedniego planu leczenia.
Niepłodność: badać należy zarówno kobietę, jak i mężczyznę
Uważa się, że podczas ustalenia przyczyn niepłodności często pomija się udział partnera i skupia się jedynie na badaniach kobiety. Czy to prawda?
To jest mit. Przy ustalaniu przyczyn niepłodności, badania są przeprowadzane zarówno u kobiety, jak i u mężczyzny. To ważne, aby dokładnie ocenić obu partnerów, ponieważ niepłodność może wynikać z różnych czynników zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny, lub nawet z połączenia czynników u obojga partnerów.
Warto podkreślić, że udział obu partnerów jest kluczowy w procesie diagnostyki i leczenia niepłodności. Badania mężczyzny są niezwykle ważne, ponieważ około 40% przypadków niepłodności ma związek z czynnikami po stronie mężczyzny, 40% z czynnikami po stronie kobiety, a w pozostałych przypadkach przyczyna może leżeć po obu stronach lub być nieznana.
Czy istnieją naturalne sposoby, które mogą wspomóc płodność u par? Na przykład, jak dieta, styl życia czy suplementy mogą wpływać na szanse na zajście w ciążę?
Naturalne metody poprawy płodności obejmują zmiany w diecie, stylu życia i zarządzaniu stresem. Wskazówki obejmują skoncentrowanie się na zdrowej diecie, zwiększenie spożycia świeżych owoców, warzyw i pełnoziarnistych produktów, unikanie przetworzonej żywności, cukru i tłuszczów nasyconych. Rzucenie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu i unikanie narkotyków również wpływają korzystnie na płodność. Istotne jest także utrzymanie zdrowej wagi poprzez regularną aktywność fizyczną, ale unikanie nadmiernego wysiłku. Zarządzanie stresem jest kluczowe, ponieważ stres może negatywnie wpływać na płodność. Zaleca się stosowanie technik relaksacyjnych. M.in. takich jak medytacja, joga czy terapia psychologiczna, aby zmniejszyć poziom stresu i poprawić szanse na poczęcie.
Warto jednak zaznaczyć, że jeżeli występuje jakakolwiek anatomiczna nieprawidłowość lub sytuacja wymagająca leczenia farmakologicznego, naturalne metody są niewystarczające. W takich przypadkach konieczne jest podjęcie leczenia medycznego.
Wybór odpowiedniego leczenia zależy od wielu czynników
A jakie istnieją metody leczenia niepłodności?
Jeśli anatomiczne i fizjologiczne czynniki u mężczyzny i kobiety są prawidłowe, często proponuje się metody leczenia pozaustrojowego.
Należy pamiętać, że wybór odpowiedniej metody leczenia zależy od wielu czynników. M.in. takich jak wiek, przyczyna niepłodności, historia medyczna i preferencje pary. Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem specjalistą, który będzie mógł doradzić najlepsze podejście do konkretnego przypadku.
Alternatywną opcją dla par z trudnościami w zajściu w ciążę jest adopcja zarodków. Polega to na przyjęciu zdrowego zarodka od innej pary, która przeszła już procedurę zapłodnienia pozaustrojowego. Ta opcja wiąże się z koniecznością przejścia przez proces adopcyjny.
Oprócz technik leczenia pozaustrojowego, istnieją również inne metody leczenia niepłodności, takie jak stymulacja owulacji przy użyciu leków, inseminacja domaciczna czy operacje naprawcze w przypadku występowania anatomicznych nieprawidłowości.
Niepłodność: wiek jest istotnym czynnikiem
Jakie są czynniki, które mogą wpływać na sukces procedur wspomaganego rozrodu?
Wiek jest istotnym czynnikiem, który może wpływać na sukces procedur wspomaganego rozrodu, zwłaszcza u kobiet. Młodsze pacjentki mają większe szanse na uzyskanie ciąży i jej donoszenie. Jednym z kluczowych momentów jest osiągnięcie 40. roku życia, kiedy szansa na poczęcie i utrzymanie ciąży maleje o co najmniej połowę, a często nawet bardziej. Wraz z wiekiem rośnie również ryzyko poronień oraz wad genetycznych u noworodków.
U mężczyzn, podobnie jak u kobiet, wiek również ma wpływ na jakość plemników i ich materiału genetycznego. Około 50. roku życia mężczyzną zmniejsza się jakość nasienia, co może wpływać na szanse na poczęcie.
Stan zdrowia odgrywa również istotną rolę. Zdrowe odżywianie, unikanie używek, jak alkohol czy palenie tytoniu oraz minimalizowanie stresu mają duże znaczenie dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów.
Niepłodność: czas trwania leczenia trudno określić
Jak długo trwa typowy proces leczenia niepłodności?
Trudno jednoznacznie określić średni czas trwania procesu leczenia niepłodności, ponieważ jest to uzależnione od wielu czynników. Skuteczność leczenia różni się w zależności od zastosowanych metod. W przypadku in vitro, najczęściej wykonuje się do 6 cykli. Jeśli poprzednie próby nie powiodą się, para przechodzi do kolejnego cyklu po pewnym czasie. Skuteczność leczenia in vitro przeważnie mieści się poniżej 60%, co nie jest wynikiem rewelacyjnym.
Należy podkreślić, że nie ma gwarancji sukcesu dla każdej pary starającej się o dziecko. Skuteczność leczenia niepłodności w Polsce wynosi około 13% na cykl, a szansa na urodzenie się zdrowego dziecka jest jeszcze niższa. Niestety, występuje również ryzyko poronień w trakcie ciąży, co dodatkowo utrudnia sytuację. Im starsza para, tym trudniej osiągnąć sukces w leczeniu niepłodności.
Autorka: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia
*Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Więcej artykułów, wideo i podcastów w Ann: