Żelazo to pierwiastek niezbędny do życia. Służy między innymi do produkcji czerwonych krwinek. Nie wszyscy wiedzą jednak, że nadmiar żelaza w organizmie może być groźny. U zdrowych osób, żelazo przyjmowane z pożywieniem jest odpowiednio zużywane. Za dużo żelaza w organizmie jest przyczyną hemachromatozy – podstępnej choroby, której objawy nie są jednoznaczne. Żelazo odkłada się przede wszystkim w narządach miąższowych co prowadzi do ich powiększenia oraz upośledzenia funkcji. Z czasem może dojść do całkowitej niewydolności niektórych z nich.
Wchłanianie żelaza w organizmie
Żelazo pełni w naszym organizmie wiele istotnych funkcji. Przede wszystkim, jest niezbędne do powstawania czerwonych krwinek, będąc kluczowym składnikiem białka występującego w hemoglobinie. Rola żelaza obejmuje również udział w funkcjonowaniu mioglobiny i enzymów tkankowych. Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny, która transportuje tlen do wszystkich tkanek. Niedobór żelaza to najczęstsza przyczyna niedokrwistości, czyli anemii. Ponadto, żelazo przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania skóry.
Żelazo jest niezbędne do powstawania zdrowych włosów i paznokci. Niedobory żelaza mogą powodować wypadanie włosów, pękanie kącików ust czy osłabienie paznokci. Żelazo pełni również istotną rolę w obronie organizmu przed drobnoustrojami, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Nadmiar żelaza w organizmie – przyczyny
W zaburzeniach gospodarki żelazem najczęściej spotykamy się z niedoborem tego pierwiastka. Nie wszyscy wiedzą jednak, że nadmiar żelaza może również być bardzo szkodliwy. U zdrowych osób, żelazo przyjmowane z pożywieniem jest odpowiednio zużywane. Część jest natychmiast wykorzystana, część zostaje zmagazynowana, a ewentualny nadmiar – wydalony. W chorobie zwanej hemochromatozą, organizm wchłania zbyt dużo żelaza i staje się nim „przeładowany”.
Przyczyna hemochromatozy leży w genach, a dokładniej w mutacji hepcydyny. Hepcydyna to białko, które reguluje wchłanianie żelaza w jelitach i przewodzie pokarmowym. W przebiegu hemochromatozy, jelita wchłaniają ogromne ilości żelaza, znacznie większe w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Niestety, w przypadku żelaza nie obowiązuje zasada „im więcej tym lepiej”. Nadmiar żelaza w organizmie szkodzi, a konsekwencje są poważne.
Warto również zwrócić uwagę na wchłanianie żelaza może być hamowane przez niektóre substancje, takie jak kawa, herbata czy czerwone wino.
Czym grozi za dużo żelaza w organizmie?
W hemochromatozie, nadmiar żelaza odkłada się w całym organizmie. Cząsteczki żelaza gromadzą się w tkankach, powodując rozmaite objawy. Żelazo odkłada się przede wszystkim w narządach miąższowych, takich jak wątroba, śledziona i trzustka.
Ponadto, żelazo gromadzi się w stawach, skórze, sercu, a nawet w niektórych częściach mózgu (głównie w przysadce mózgowej). Żelazo odkładające się w narządach prowadzi do ich powiększenia oraz upośledzenia funkcji. Z czasem może dojść do całkowitej niewydolności niektórych z nich (przede wszystkim wątroby i serca).
Hemochromatoza – objawy
Hemochromatoza to podstępna choroba, a jej objawy mogą być bardzo różnorodne. Choć choroba ma charakter wrodzony, zwykle przez wiele lat pozostaje ukryta. Dopiero po wielu latach gromadzenia nadmiaru żelaza ujawniają się pierwsze sygnały. Hemochromatoza może objawiać się bólem stawów, powiększeniem wątroby i śledziony, a także upośledzeniem funkcji serca. Skóra pacjentów chorych na hemochromatozę może przybrać charakterystyczny, szary lub brązowy, metaliczny kolor wynikający z nadmiaru żelaza w komórkach.
Warto również zwrócić uwagę na objawy niedoboru żelaza, które mogą obejmować bladość, osłabienie, senność, krwawienia z nosa, obniżoną odporność, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, zaburzenia rytmu serca oraz zmniejszoną koncentrację, sprawność umysłową i fizyczną.
Powikłania hemochromatozy dotyczą praktycznie wszystkich narządów organizmu. Pogorszenie wzroku, zaburzenia hormonalne wynikające z uszkodzenia przysadki mózgowej, pogorszenie sprawności fizycznej i umysłowej to tylko niektóre z nich. Najwięcej powikłań hemochromatozy dotyczy wątroby.
Nieleczona hemochromatoza prowadzi do marskości wątroby. Choroba zwiększa również ryzyko rozwoju raka tego narządu.
Badania w kierunku hemochromatozy
Hemochromatoza jest rzadką chorobą, a nietypowe i różnorodne objawy mogą znacznie utrudnić rozpoznanie. Diagnostyka obejmuje badania krwi, badania obrazowe oraz genetyczne. W hemochromatozie dochodzi do znaczącego poziomu ferrytyny – białka magazynującego żelazo w organizmie. Ponadto, charakterystyczny jest wysoki poziom transferryny, czyli białka wchłaniającego żelazo z jelit.
Ważne jest również sprawdzenie normy żelaza we krwi, które różnią się w zależności od płci, aby wykryć ewentualne niedobory lub nadmiary żelaza i związane z nimi objawy. U niektórych pacjentów, diagnostykę rozpoczyna się od poszukiwania przyczyn uszkodzenia wątroby. Obecnie pobranie wycinka wątroby nie jest koniecznym elementem diagnostyki.
Do potwierdzenia rozpoznania konieczne jest natomiast badanie genetyczne, które pozwala ustalić obecność mutacji wywołującej chorobę.
Za dużo żelaza w organizmie – leczenie
Wczesne rozpoznanie hemochromatozy jest istotne dla późniejszego rokowania. Prawidłowe leczenie pozwala zahamować postęp choroby i uniknąć jej groźnych powikłań. Podstawę leczenia hemochromatozy stanowią upusty krwi. Jest to najskuteczniejsza forma pozbywania się nadmiaru żelaza z organizmu. Upusty krwi wykonywane są w warunkach szpitalnych i wymagają ścisłej kontroli parametrów krwi. Warto również zwrócić uwagę na preparaty żelaza, które mogą wpływać na poziom żelaza w organizmie i wymagają odpowiedniego dawkowania oraz monitorowania.
Suplementy diety, zwłaszcza te zawierające żelazo, są istotne w kontekście ciąży i prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Chorzy na hemochromatozę wymagają regularnych badań kontrolnych. Konieczne jest oznaczanie poziomu żelaza w tkankach, aby monitorować przebieg choroby. Pacjenci pozostają pod opieką wielu poradni specjalistycznych (kardiolog, okulista, hepatolog), by zapobiegać powikłaniom ze strony narządów.
Warto wiedzieć, że odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona hemochromatoza pozwala osiągnąć długość życia porównywalną do ludzi zdrowych.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść dostarcza się jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.