Jednym z istotnych aspektów monitorowania zdrowia ciężarnej oraz jej rozwijającego się dziecka jest ocena ilości płynu owodniowego. Płyn owodniowy odgrywa kluczową rolę w ochronie płodu, umożliwiając mu swobodne poruszanie się oraz chroniąc przed urazami i infekcjami. Z czym wiąże się zbyt mała lub zbyt duża ilość płynu owodniowego? Jak leczyć małowodzie i wielowodzie? Ann podpowiada!
Płyn owodniowy: dlaczego jest tak ważny?
Wody płodowe odgrywają kluczową rolę dla rozwijającego się dziecka w brzuchu mamy. Są to płyny składające się z mieszaniny płynów ustrojowych matki i płodu, zawierające elementy komórkowe owodni, aktywne enzymy i białka. Dzięki wodom płodowym dziecko ma zapewnione odpowiednie środowisko do rozwoju. Chronią one płód przed czynnikami zewnętrznymi i silnymi bodźcami, utrzymują odpowiednią temperaturę oraz uczestniczą w wymianie i transporcie substancji odżywczych.
Objętość wód płodowych zmienia się w trakcie ciąży. Na początku, w pierwszych tygodniach, jest to tylko około 25 ml. Ilość płynu owodniowego stopniowo wzrasta, osiągając maksimum około 33. tygodnia ciąży. Po tym czasie zaczyna się zmniejszać, osiągając około 800 ml w ostatnim tygodniu przed porodem. Spadek ilości wód płodowych pod koniec ciąży jest naturalnym procesem fizjologicznym. Co ciekawe, wody płodowe są stale odnawiane – w ciele przyszłej mamy nieustannie zachodzi ich wymiana, zapewniając dziecku zawsze świeże środowisko.
Płyn owodniowy:
– chroni płód przed infekcjami,
– zapobiega wysychaniu skóry płodu,
– umożliwia płodowi swobodne poruszanie się,
– zapobiega uciskowi pępowiny,
– chroni płód przed uciskiem i deformacjami,
– utrzymuje stałą temperaturę,
– odgrywa kluczową rolę w rozwoju płuc, układu pokarmowego i moczowego płodu.
Ilość płynu owodniowego: jak możemy ją monitorować?
Ilość płynu owodniowego zazwyczaj monitoruje się za pomocą ultrasonografii. Podczas badania USG lekarz szacuje objętość płynu owodniowego, korzystając z tzw. wskaźnika AFI (ang. amniotic fluid index). Ten kluczowy parametr oblicza się na podstawie ilości płynu owodniowego w czterech różnych kieszeniach płynowych w macicy przyszłej mamy.
Warto pamiętać, że zarówno małowodzie, jak i wielowodzie mogą wystąpić na każdym etapie ciąży.
Małowodzie w ciąży: przyczyny i objawy
Małowodzie w ciąży to stan, w którym ilość płynu owodniowego między 32 a 36 tygodniem ciąży nie przekracza 500 ml lub gdy wskaźnik AFI (Amniotic Fluid Index) wynosi poniżej 5-6 cm. Prawidłowy wskaźnik AFI na tym etapie ciąży powinien mieścić się w przedziale 5-24 cm.
Małowodzie dotyczy około 1,5 do 11 procent ciąż i może pojawić się na każdym etapie ciąży. Przyczyną mogą być choroby matki, takie jak nadciśnienie, cukrzyca czy infekcje, a także przedwczesne pęknięcie błon płodowych.
Innym powodem małowodzia może być hipotrofia wewnątrzmaciczna, czyli zbyt niska masa płodu lub wady wrodzone. Najczęściej dotyczą one układu moczowego i skutkują wydalaniem zbyt małej ilości moczu przez płód. Aby upewnić się, że ciąża przebiega prawidłowo, warto rozważyć badania genetyczne.
Małowodzie może być również spowodowane chorobami upośledzającymi przepływ łożyskowy, co prowadzi do zmniejszonej produkcji płynu przez owodnię, a w konsekwencji do zmniejszenia przepływu nerkowego i ograniczenia produkcji moczu przez płód, co pogłębia stan małowodzia. W około połowie przypadków małowodzie nie jest powiązane z inną patologią. Dotyczy to zwykle kobiet z ciążą donoszoną lub po terminie, gdzie zmniejszona ilość płynu owodniowego jest typowa i wynika z niewydolności łożyska oraz zwiększonego wchłaniania zwrotnego w nerkach płodu.
Objawy małowodzia mogą obejmować małą objętość macicy w porównaniu do wieku ciążowego, mały obwód brzucha oraz niewielki przyrost masy ciała ciężarnej. Podczas badania położniczego łatwo wyczuć części płodu, a przemieszczanie części przodującej może być utrudnione.
Małowodzie: jakie mogą być konsekwencje?
W większości przypadków małowodzie nie powoduje żadnych poważnych skutków. W rzadkich przypadkach mogą jednak wystąpić powikłania, takie jak hipoplazja płuc – wada wrodzona polegająca na niewykształceniu się elementów naczyniowych, oskrzelowych czy miąższowych tkanki płucnej.
Jeżeli dojdzie do wydalenia smółki przez dziecko, co może być spowodowane niedotlenieniem płodu lub infekcją u matki, zbyt mała ilość płynu owodniowego może uniemożliwić jej rozpuszczenie. Wówczas następuje zabarwienie płynu owodniowego smółką, co może prowadzić do zespołu aspiracji smółki. Zielone wody płodowe, powstające w wyniku zabarwienia smółką, mogą powodować niewydolność oddechową u noworodka.
Czytaj także: Wszystkie emocje są potrzebne, ale warto je regulować
Pęknięcie worka owodniowego może spowodować uszkodzenie zdrowych tkanek płodu przez pasma pękniętej owodni.
Najgroźniejszymi skutkami małowodzia mogą być obumarcie wewnątrzmaciczne płodu lub śmierć okołoporodowa. Mogą także wystąpić odległe powikłania, takie jak uszkodzenia układu neurologicznego, sercowo-naczyniowego, oddechowego i moczowego u dziecka. Na szczęście takie przypadki zdarzają się bardzo rzadko.
Zbyt mała ilość płynu owodniowego: jak leczyć małowodzie?
Leczenie małowodzia w ciąży polega na kilku różnych metodach, zależnie od stopnia nasilenia i przyczyn tego stanu. Jednym z zaleceń jest zwiększenie spożycia wody przez ciężarną kobietę, do około 3 litrów dziennie, choć nie zawsze przynosi to oczekiwane rezultaty. W przypadkach bardziej zaawansowanych, może być konieczne dożylne nawadnianie pacjentki i jej hospitalizacja w celu stałej obserwacji stanu zdrowia.
Czasami, w celu zwiększenia ilości płynu owodniowego, przeprowadza się zabieg amnioinfuzji. Polega on na wstrzykiwaniu płynu do owodni w znieczuleniu miejscowym. Amnioinfuzja to zabieg, podczas którego do jamy owodniowej podaje się roztwór soli fizjologicznej, który składem jest zbliżony do naturalnego płynu owodniowego.
W niektórych przypadkach, aby chronić zdrowie matki i dziecka, konieczne może być wywołanie porodu (indukcja porodu). Jest to metoda sztucznego wywoływania porodu, stosowana wtedy, gdy małowodzie stanowi zagrożenie dla obojga.
Za dużo wód płodowych, czyli wielowodzie w ciąży
Wielowodzie (łac. polyhydramnion) to stan, w którym ilość płynu owodniowego w ciąży jest nadmiernie wysoka. O wielowodziu mówimy wtedy, gdy objętość wód płodowych przekracza 1200 ml, a wskaźnik AFI (Amniotic Fluid Index) wynosi powyżej 18-25 cm, w zależności od czasu trwania ciąży. Najczęstszą przyczyną wielowodzia jest cukrzyca ciężarnych.
Jednym z objawów wielowodzia może być nadmierny przyrost obwodu brzucha, który staje się bardzo twardy i napięty. Gdy przyszła mama nagle zaczyna przybierać na wadze, nie stwierdzając jednocześnie żadnych obrzęków, a także ma trudności z oddychaniem i odczuwa duszności, może to wskazywać na wielowodzie. W takim przypadku warto skonsultować się z lekarzem.
Często trudno jest jednoznacznie określić główną przyczynę wielowodzia, co prowadzi do diagnozy tzw. wielowodzia idiopatycznego. Wiadomo jednak, że wielowodzie może być spowodowane przez różne czynniki, w tym choroby matki, płodu lub łożyska. Przykładowo, może wystąpić w przypadku wrodzonych wad płodu, gdy dziecko ma trudności z połykaniem płynu owodniowego lub produkuje nadmierne ilości moczu.
Wielowodzie może prowadzić do częstszego występowania powikłań, takich jak przedwczesne odpłynięcie płynu owodniowego, poród przedwczesny, wypadnięcie pępowiny, przedwczesne oddzielenie łożyska oraz gorsze obkurczanie się macicy po porodzie, co może skutkować krwotokiem poporodowym. Dlatego pacjentki z wielowodziem wymagają intensywnego nadzoru położniczego zarówno w trakcie ciąży, jak i po porodzie.
Jak leczy się wielowodzie?
Podobnie jak w przypadku małowodzia, kluczowe jest rozpoczęcie postępowania od identyfikacji przyczyny wielowodzia. W niektórych sytuacjach możliwe jest leczenie przyczynowe lub konieczna jest natychmiastowa interwencja terapeutyczna po porodzie, skierowana na płód. W przypadku gdy leczenie przyczynowe nie jest możliwe, stosuje się terapię objawową, która może obejmować amniopunkcję odbarczającą. Procedura ta polega na nakłuciu jamy owodni pod kontrolą ultrasonograficzną i odsysaniu 1-3 litrów płynu owodniowego, w zależności od wieku ciążowego. Jest to szczególnie wskazane, gdy istnieje ryzyko przedwczesnego porodu lub gdy pojawiają się objawy takie jak ból czy trudności z oddychaniem u przyszłej mamy.
W przypadku wielowodzia, lekarz może również podjąć decyzję o zakończeniu ciąży przed planowanym terminem porodu.
Pamiętaj, regularne wizyty kontrolne u lekarza prowadzącego ciążę są kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego monitorowania rozwoju dziecka oraz ilości płynu owodniowego. Dzięki regularnym kontrolom można szybko zidentyfikować ewentualne komplikacje i podjąć odpowiednie działania terapeutyczne!
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść dostarcza się jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.