Jąkanie u dzieci, czyli zaburzenie płynności mowy, może być wywołane przez różne czynniki. M.in. przez logopedyczne, psychologiczne, genetyczne, jak również społeczne. Rozpoczyna się ono od „niewinnie” powtarzanych sylab na początku słowa lub zdania i może powodować ogromne problemy komunikacyjne, a nawet wtórnie zaburzenia emocjonalno-społeczne. Czy jąkanie u dzieci można wyleczyć? Gdzie szukać pomocy?
Jąkanie u dzieci: czym jest?
Jąkanie definiuje się jako zaburzenie płynności mowy. Ze względu na nasilenie dolegliwości dzielimy je na łagodne, umiarkowane, znaczne oraz głębokie.
Jąkanie to dość częste zjawisko wśród dzieci w wieku przedszkolnym. Szczególnie często występuje u chłopców w wieku 3-5 lat. Badania pokazują, że około 85% przypadków jąkania się ma charakter przejściowy i ustępuje przed 7 rokiem życia dziecka. Utarło się, że jąkanie łączy się z opóźnionym rozwojem mowy. Wcale tak nie jest. Jąkanie wynika z destrukcji rozwoju mowy. Może ono przybierać formę niepłynności syntaktycznej, semantycznej lub artykulacyjnej.
– My w Klinice uważamy, że jąkanie jest chorobą. W ICD10 występuje w numeracji. Tam jest opisane jako jednostka chorobowa. Nie jako zespół objawów chorobowych. W takim razie czym jest jąkanie? Jeżeli przyjmiemy to jakby kryterium dla choroby, że choroba coś zaburza – to jąkanie wpisuje się w tą szeroką definicję. Bo jąkanie zaburza. Może nie zaburza w taki sposób ustroju organizmu na poziomie takim organicznym czy strukturalnym. Jednak bezspornie zaburza funkcjonowanie, narusza dobrostan zdrowotny – mówi w rozmowie z Ann mgr Tomasz Galewski, psycholog i psychoterapeuta z Kliniki Leczenia Jąkania w Warszawie.
Dlaczego dziecko się jąka?
Specjaliści już od dawna przeprowadzają badania, żeby znaleźć jedyną przyczynę dlaczego dziecko się jąka. Niestety jego przyczyny nadal nie zostały dostatecznie poznane. Najczęściej do jąkania się u dzieci przyczynia się zespół różnych czynników wzajemnie ze sobą powiązanych. Np. dziecko może mieć predyspozycje genetyczne, a dodatkowo chorować na padaczkę. Dość często jąkanie się może być objawem dziecięcej nerwicy, lęków lub ujawniać się w sytuacjach stresowych. Jak również może pojawiać się, jako następstwo przeżytego stresu. Według behawiorystów jąkanie może też być zachowaniem wyuczonym.
– Jeżeli dziecko od razu ma problemy z artykulacją – to wchodzimy w inną jednostkę chorobową. To jest afazja dziecięca. Taka afazja motoryczna jest związana z tym, że ta płynna mowa się nie pojawia. W przypadku osób jąkających jest też coś takiego. Z tym że to coś co powoduje, że ten problem się pojawia czy utrwala wynika z czegoś zupełnie innego. Własność układu nerwowego jest specyficzna, jest bardzo wysoka. My to nazywamy, że jest to wysoka wrażliwość. Osoby jąkające bardzo szybko się uczą. Są ponadprzeciętnie inteligente – wyjaśnia mgr Tomasz Galewski.
Jąkanie u dzieci zaczyna się od małych powtórzeń
Jak już wspomniano, zaburzenia płynności mówienia może przybierać formę niepłynności syntaktycznej, semantycznej lub artykulacyjnej. Niepłynność syntaktyczna polega na poprawkach oraz powtórzeniach spójników i zaimków, a semantyczna objawia się dłuższymi pauzami, jak również pojawianiem się dźwięku pośredniego między „a”, „e” i „y”. Niepłynność fonacyjna zaś wyraża się zmianą tempo mówienia – dziecko przeciąga niektóre głoski.
– Każde dziecko jąka się inaczej. Każda rodzina jest inna i tak samo każdy rodzic ma inną percepcję. Bardzo często takie powtórzenia „w te, w te, w te” już jest jąkaniem. Problem polega jednak na tym, iż rodzice często starają się tego nie zauważać. Łączą to z innym schematem pobudzeń emocjonalnych. Problem z artykulacją nie buduje się na żadnym lęku. Etiologia jąkania jest mocno zaburzona. Zaczyna się od takich niewinnych powtórzeń, które są nieuświadomione – zaznacza specjalista.
Warto szukać pomocy i rozpocząć terapię
Należy podkreślić, że jąkanie u dzieci znacznie się różni od jąkania nastolatków, a tym bardziej od jąkania osób dorosłych. Aby dziecko zaczęło się jąkać, musi mieć ku temu predyspozycje. Jeśli zauważymy, że nasz maluch ma problem z płynnością mówienia, należy zwrócić się do specjalisty. Takie dziecko powinno być pod stałą opieką logopedy, a w przypadkach podejrzenia jąkania na tle emocjonalnym także psychologa.
Zwykle w leczeniu jąkania stosuje się specjalne ćwiczenia logopedyczne, ćwiczenia aparatu mowy, a także ćwiczenia strun głosowych oraz ćwiczenia artykulacyjne.
Warto również wspomnieć, że leczenie jąkania u dziecka w dużym stopniu zależy też od rodziców. Nie powinni oni zwracać dziecku uwagi na brak płynności mowy. Małemu dziecku należy zapewnić możliwość jak najlepszego przyswojenia mowy, a także stwarzać takie sytuacje, w których dziecko mogłoby mówić swobodnie.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia