Zły stan zębów i dziąseł może przyczyniać się do powstawania chorób ogólnoustrojowych, a także ich cięższego przebiegu, powikłań czy też mniejszej efektywności terapii. Według szacunków Ministerstwa Zdrowia, problem próchnicy dotyczy niemal każdego dorosłego Polaka oraz 82 proc. sześciolatków[1]. Co więcej, dane dotyczące Polski z najnowszego raportu WHO Global Oral Health pokazują, że aż 46 proc. przypadków próchnicy wśród dzieci w wieku do 9 lat nie jest leczonych, natomiast częstotliwość utraty zębów u osób w wieku 20+ wynosi blisko 12proc.[2].
Problem złego stanu zębów na szeroką skalę
Aż o 50% (ponad 1 miliard) wzrosła liczba przypadków chorób jamy ustnej w latach 1990-2019 . Oznacza to, że na świecie więcej osób zachorowało na próchnicę niż się urodziło[3]. Konsekwencje wynikające z nieprawidłowego dbania o uśmiech mogą być różne i pojawiać się mogą na każdym z etapów naszego życia.
Próchnica dotyka aż 514 milionów dzieci na całym świecie, a 39 proc. starszych osób wraz z wiekiem zaczyna doświadczać niedoboru chroniącej przed chorobą śliny i suchości w jamie ustnej[4]. Przez lata zmienił się również nasz tryb życia. Coraz częściej jesteśmy zabiegani, jemy nieregularnie i często w pośpiechu. To powoduje, że narażamy zęby na działanie kwasów pochodzących z płytki nazębnej[5].
Dobre nawyki to fundament dbania o zdrowe zęby
Specjaliści stomatologii wskazują wczesne kształtowanie dobrych nawyków jako kluczowy element wspomagający profilaktykę zdrowia jamy ustnej dziś i w przyszłości. Chodzi o to, abyśmy już jako dzieci rozumieli potrzebę wdrażania ich w codzienną rutynę i stosowali je regularnie w późniejszym życiu.
Troska o dobre nawyki kształtowane od dzieciństwa to nie jedyny aspekt dbania o stan naszej jamy ustnej. Okazuje się, że dzieci cierpiące na nadwagę lub otyłość są również znacznie bardziej narażone na próchnicę zębów. Wiele badań wskazuje również gorszy stan zdrowia jamy ustnej u otyłych dorosłych.
Otyłość to globalny kryzys zdrowia publicznego. 39 milionów dzieci w wieku poniżej 5 lat i ponad 1,9 miliarda dorosłych na całym świecie cierpi na nadwagę lub otyłość. W Polsce 70 proc. mężczyzn ma nadwagę, a jedna piąta zmaga się z otyłością.
– Dlatego wytyczne wielu krajów zalecają współpracę pomiędzy różnymi podmiotami świadczącymi opiekę zdrowotną, w tym zespołami dentystycznymi, aby wykorzystywać każdą chwilę podczas rutynowych wizyt, by wspierać osoby żyjące z nadwagą lub otyłością w celu wprowadzenia zdrowych zmian w stylu życia. Tylko podejście holistyczne i współpraca wielu dziedzin medycyny może przynieść trwałe efekty – podkreśla prof. Marzena Dominiak, prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, prorektor ds. strategii rozwoju uczelni Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (UMW).
Cukier jedną z przyczyn poważnych chorób zębów
Zespoły dentystyczne mogą zostać dobrze przygotowane do zapewnienia wsparcia społeczeństwa, biorąc pod uwagę ich rozległy i regularny kontakt z milionami ludzi każdego roku. Zespoły dentystyczne angażują się już w skuteczne krótkie interwencje zmieniające zachowanie, na przykład rzucenie palenia. Zapewniają także porady dietetyczne zgodnie z zalecaną praktyką, szczególnie dotyczącą ograniczenia spożycia napojów słodzonych cukrem (SSB) i słodkich przekąsek. Może to działać jako platforma do poruszania tematów i dyskusji na temat wagi.
– Istotna jest kwestia zrozumienia potrzeb i wzajemnej edukacji pomiędzy lekarzami rodzinnymi, zespołami stomatologicznymi oraz dietetykami. Opracowanie wytycznych, wprowadzenie do edukacji przed i podyplomowej wiedzy na temat roli prawidłowego odżywiania oraz jego wpływu na zdrowie ogólne i zdrowie jamy ustnej są szczególne ważne –podkreśla Prof. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowy medycyny rodzinnej, UMW.
Spożywanie nadmiernej ilości cukru to również jeden z podstawowych czynników wpływających na rozwój procesów nowotworowych, w tym w jamie ustnej.
Diagnostyka zdrowia zębów szansą na wczesne wykrycie nowotworu
Co roku rozpoznaje się około 500 000 nowych przypadków raka jamy ustnej i jamy ustnej i gardła, z czego trzy czwarte występuje w krajach rozwijających się. Według OECD w Polsce mówimy obecnie o wyższej o ok. 15 proc. umieralności na nowotwory złośliwe niż średnia Unii Europejskiej.
Dziewięćdziesiąt procent przypadków raka jamy ustnej i gardła klasyfikuje się jako raka płaskonabłonkowego. 40 proc. nowotworów głowy i szyi występuje w jamie ustnej. 15 proc. w gardle i 25 proc. w krtani, pozostałe guzy występują w innych lokalizacjach (ślinianki i tarczyca).
– Nowotwory jamy ustnej są rozpoznawane bardzo późno i w bardzo zaawansowanym stanie rozwoju choroby. W związku z tym skutki leczenia są dramatycznie złe. Przeżywalność pacjentów jest również niezadowalająca, a jakość życia po leczeniu pozostawia wiele do życzenia. Zwłaszcza w przypadku zaawansowanych nowotworów jamy ustnej. – mówi prof. Hanna Gerber, Kierownik Katedry Chirurgii Szczękowo-Twarzowej UMW.
Dlatego dentyści odgrywają ważną rolę we wczesnym wykrywaniu raka jamy ustnej. W szczególności wykonanie badań przesiewowych jamy ustnej i wczesna diagnostyka zwiększają możliwości wykrycia choroby we wczesnym stadium.
Profilaktyka to klucz do zdrowia
Wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia śmiertelności z powodu raka jamy ustnej. W 70 proc. tych nowotworów poprzedzają zmiany przed nowotworowe. Między innymi utrzymujące się czerwone lub białe plamy w jamie ustnej. Kluczowymi objawami są:
- owrzodzenie
- stwardnienie
- naciek
- krwawienie
- powiększone węzły chłonne.
Dlatego tak ważne jest przypominanie o badaniu i profilaktyce, aby zapobiegać rozwojowi tych zmian!
Dlaczego świętujemy Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej?
Święto obchodzone 20 marca jest więc dobrą okazją, aby przypomnieć, że trzeba znaleźć czas na prawidłową higienę jamy ustnej. Ważne jest wprowadzenie do swojej codziennej rutyny 4 prostych kroków rekomendowanych przez ekspertów z zakresu stomatologii.
- Dokładnego szczotkowania zębów pastą z fluorem przynajmniej dwa razy dziennie.
- Czyszczenia przestrzeni międzyzębowych poprzez stosowanie dodatkowych środków do higieny jamy ustanej – takich jak nici czy płyn.
- Żucia bezcukrowej gumy po jedzeniu i piciu, gdy nie mamy możliwości umycia zębów.
- Należy pamiętać też o kontrolowaniu stanu zębów podczas regularnych wizyt u dentysty.
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej powstało z inicjatywy Światowej Federacji Dentystycznej w 2008 roku. Z myślą o tym, aby przypominać o znaczeniu zdrowia i sposobach dbania o jamę ustną. Jest to szczególnie istotne ze względu na aktualność i skalę problemu. Według badania WHO Global Oral Health Report z 2022 r. aż 3,5 miliarda osób na całym świecie cierpi z powodu problemów związanych ze złym stanem zdrowia jamy ustnej.
Przygotowano na podstawie materiałów prasowych Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego
- [1] Program Ministerstwa Zdrowia „Monitorowanie Stanu Zdrowia Jamy Ustnej Populacji Polskiej w latach 2016-2020” pt. Ocena stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań w populacji polskiej w wieku 6, 10 i 15 lat w 2018 roku, s. 57.
- [2] WHO Global Oral Health Report, Country Profile – Poland.
- [3] WHO Global Oral Health Report, 2022 r., s. 10.
- [4] Tamże, s.30, 44.
- [5] Lepkiego, bezbarwny filmu zawierającego bakterie, który w sposób naturalny powstaje na powierzchni zębów w ciągu czterech do dwunastu godzin po szczotkowaniu. Substancje zawarte w żywności i napojach łączą się z bakteriami płytki nazębnej, co powoduje wyzwalanie się kwasów.