Gwałtowny ból narastający podczas obciążania kończyny, opuchlizna, wysoka temperatura w obrębie kostki – takie są najczęstsze objawy skręcenia stawu skokowego, zwanego potocznie skręceniem kostki. Okazuje się, że dolegliwość nie dotyczy tylko osób uprawiających sport, a urazowi może sprzyjać np. noszenie butów na wysokim obcasie. Jak rozpoznać skręcenie kostki? W jaki sposób leczy się dolegliwość? Jak ważna jest praca własna pacjenta? Między innymi o tym rozmawiamy z mgr Marcinem Kosowskim, fizjoterapeutą z Rehafit – centrum rehabilitacji, masażu i treningu personalnego.
Trzy rodzaje skręcenia kostki
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest skręcenie stawu skokowego?
mgr Marcin Kosowski: Skręcenie stawu skokowego jest przekroczeniem fizjologicznego zakresu ruchu w stawie w wyniku wykonania jakiegoś ruchu w sposób niekontrolowany. To jedno z najczęstszych urazów w obrębie kończyny dolnej, które prowadzi do uszkodzenia więzadeł torebki stawowej. Ponad 90 procent urazów kończyny dolnej to urazy wewnątrz stawu skokowego.
Wyróżniamy trzy rodzaje skręcenia: skręcenie I, II i III stopnia. W przypadku skręcenia I stopnia dochodzi do naciągnięcia więzadeł i torebki stawowej. Pojawia się niewielki ból, obrzęk, ograniczenie nieruchomości. Nie mamy jednak żadnych objawów niestabilności.
W przypadku skręcenia II stopnia dochodzi do rozerwania torebki stawowej i częściowego zerwania więzadeł. Pojawiają się te same objawy jak w przypadku skręcenia II stopnia, tylko są one bardziej nasilone. Dodatkowo pojawia się częściowa niestabilność. Podczas wykonywania niektórych ruchów osoba może czuć się niekomfortowo. Pojawia się też tzw. chód z utykaniem. Najczęściej osoba, która skręci kostkę I stopnia jest w stanie iść normalnie, ale przypadku skręcenia II stopnia już raczej utyka.
Skręcenie III stopnia wiąże się z rozerwaniem torebki i całkowitym przerwaniem więzadeł. Uraz najczęściej doprowadza do dużych trudności z chodzeniem. Występuje bardzo duża niestabilność, ból, obrzęk, który pojawia się w ciągu kilku sekund albo od razu po ściągnięciu obuwia czy skarpetki. Pacjent raczej nie nadaje się do samodzielnej lokomocji.
Skręcenie stawu skokowego – przyczyny
Jakie są przyczyny urazu? W jakich sytuacjach najczęściej dochodzi do skręcenia stawu skokowego i czy tylko podczas uprawiania aktywności fizycznej?
Najczęściej do skręcenia stawu skokowego dochodzi na nierównym bądź śliskim podłożu. Oczywiście w sporcie również jest to bardzo powszechne. Szczególnie w aktywnościach fizycznych związanych albo z gwałtowną zmianą kierunku np. tenis, albo w sportach skocznych takich jak siatkówka, koszykówka, lub chociażby podczas biegania po nierównym terenie.
Przyczyny urazu mają najczęściej podłoże dużo wcześniej. Zanim doszło do skręcenia stawu skokowego, były już pewne oznaki np. lekka niestabilność stawu skokowego albo zaburzenia czucia głębokiego, które odpowiada za to, że wiemy, w jakim położeniu jest staw, kiedy wykonujemy jakikolwiek ruch. Czasami powodem jest wcześniejsza kontuzja, niekoniecznie w obrębie stawu skokowego, ale w obrębie uszkodzonej nogi. Czasami są to zaburzenia w obrębie stopy, np. bardzo duże płaskostopie czy zaburzenia samego przetaczania stopy podczas chodu.
Czy noszenie butów na wysokim obcasie czy na koturnie może sprzyjać skręceniu kostki?
Jak najbardziej. Kobiety, które chodzą w butach na wysokim obcasie, bardzo często skręcają staw skokowy. Chodzenie na koturnach mniej sprzyja skręceniu, bo w przypadku tego obuwia jest większa płaszczyzna podparcia. W momencie, kiedy mamy tzw. zgięcie podeszwowe, czyli palce są skierowane w dół, nasz staw skokowy jest najmniej stabilny.
Skręcenie stawu skokowego – objawy
Jak rozpoznać, że doszło do skręcenia kostki?
Pierwszym objawem jest gwałtowny ból, który po chwili zaczyna się lekko wyciszać. Na początku jednak jest bardzo mocny i narasta przy każdym obciążeniu kończyny. Od razu pojawia się też opuchnięcie kostki, ewentualnie krwiak, najczęściej od razu po zdjęciu buta lub skarpetki. Kolejnym objawem jest bardzo wysoka temperatura okolicy stawu skokowego – dotykamy skóry i czujemy, że temperatura jest całkiem inna niż np. w obrębie łydki. Może pojawić się również miejscowe zaczerwienienie, a także objaw lekkiej niestabilności. Osoba może iść inaczej lub bać się wykonania jakiegoś ruchu. Są to główne objawy przypisane do każdego rodzaju skręceń, jednak tego, który mamy stopień skręcenia, najczęściej dowiadujemy się dopiero kilka godzin później.
Co zrobić, jeśli podejrzewamy, że skręciliśmy kostkę?
Ból towarzyszący skręceniu stawu skokowego jest gwałtowny i mocny, ale po chwili lekko się wycisza. Jeżeli skorzystamy z pomocy kogoś innego albo spróbujemy samodzielnie powoli dojść do domu, to powinniśmy dać radę. Na pewno powinniśmy zasięgnąć porady u fizjoterapeuty lub lekarza.
Ochrona, odpoczynek, schładzanie i kompresja
Jeżeli chodzi o postępowanie bezpośrednio po urazie, to są różne protokoły, które się stosuje. Np. protokół PRICE – protection, czyli ochrona, rest, czyli odpoczynek, ice, czyli schładzanie stawu i zmniejszenie stanu zapalnego, compression, czyli ucisk, chociażby w postaci bandaża elastycznego, i elevation, czyli uniesienie nogi, aby była wyżej niż reszta tułowia.
Kolejny protokół nosi nazwę PEACE&LOVE. Ochrona, elewacja, a także unikanie leków przeciwzapalnych, bo stan zapalany, który występuje bezpośrednio po urazie, jest nam przydatny, pomaga w przebudowie i nie powinniśmy go zwalczać chemicznie. W tym protokole jest duży nacisk na edukację. Należy od razu informować pacjenta, na co musi uważać i co będzie się pojawiało w następnych dniach.
Druga faza tego protokołu nosi nazwę LOVE. Główną rolę odgrywa tutaj „load”, czyli obciążanie. Kiedyś wszystkie skręcenia stawu skokowego stabilizowało się przy pomocy stabilizatorów czy ortez. Teraz coraz częściej odchodzi się od stabilizacji stawu skokowego, w przypadku gdy mamy niezbyt nasilone skręcenia I czy II stopnia. Osoba, która się porusza, obciąża delikatnie staw i – wbrew pozorom – szybciej czuje się lepiej, niż kiedy ma ortezę.
Ważne są też odpowiednie ćwiczenia – stabilizacyjne stawu skokowego i zwiększające zakres ruchu.
Jak szybko można wprowadzić ćwiczenia?
W ciągu pierwszego tygodnia należy udać się do fizjoterapeuty czy lekarza, aby określił, jaki mamy stopień skręcenia, ponieważ od tego zależy dalsze postępowanie.
Całkiem inne będzie postepowanie w przypadku skręcenia I stopnia, kiedy już po 1-2 dniach zalecałbym pacjentowi wprowadzenie ćwiczeń stabilizacyjnych. Inaczej natomiast będzie w przypadku skręcenia II czy III stopnia, gdzie mamy naderwanie struktur i na początku musimy wykonywać ruchy nieprzekraczające granicy bólu. Powinno być one bardzo delikatne, raczej wzmacniające albo napinające mięśnie okoliczne.
Niewyleczona dolegliwość może prowadzić do powikłań
Jak długo powinna trwać współpraca z fizjoterapeutą?
W przypadku skręcenia I stopnia często jest to kwestia 1, maksymalnie 2 wizyt. Pierwsza wizyta jest poświęcona przede wszystkim terapii manualnej i redukcji stanu zapalnego, dolegliwości bólowych. Druga zaś stabilizacji i ruchom, jakie pacjent powinien wykonać sam. Większość pracy pacjent powinien wykonywać samodzielnie w domu.
W przypadku skręcenia II stopnia wizyt nie musi być dużo więcej, bo wciąż najważniejsza jest praca własna pacjenta. Można spotykać się przez 3-4 tygodnie, w tym czasie zalecam 4-6 spotkań. W międzyczasie i tak pacjent będzie pracować sam.
W przypadku urazu III stopnia okres leczenie jest najdłuższy. Trudno określić ilość wizyt, bo urazy III stopnia mogą kończyć się nawet operacją w przypadku całkowitego zerwania więzadeł. Czas powrotu do sprawności, jeżeli mówimy o nieoperacyjnym skręcenie stawu skokowego, trwa od 2 do 6 tygodni. Po tym czasie wracamy powoli do aktywności, aby stopniowo zwiększać obciążenia.
Warto widzieć, że w przypadku niedoleczonego skręcenia stawu często pojawiają się problemy w obrębie podudzia, uda w szczególności mięśni grupy tylnej, zdarza się spadek aktywności mięśni pośladkowych. Dlatego należy działać tak, aby kończyna funkcjonowała tak jak przed skręceniem. Zadaniem fizjoterapeuty jest przyjrzenie się całej kończynie dolnej, sprawdzenie, czy nie było żadnych zaburzeń, które mogły doprowadzić do skręcenia stawu skokowego tak aby podobny uraz nie zdarzył się w przyszłości.
Autorka: Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Czytaj więcej w Ann: