Higiena jamy ustnej – często ignorowana, a bardzo ważna w przeciwdziałaniu wielu schorzeniom związanym z zębami. Dzień Nitkowania, który obchodzimy 25 listopada, to dobra okazja, aby dowiedzieć się, jak prawidłowo zadbać o jamę ustną. Ile razy dziennie powinno się myć zęby? Czy nitkowanie jest bezpieczne? Jak wyrobić nawyk mycia zębów u dzieci? O tym wszystkim rozmawialiśmy z Wiolettą Zawieruchą, higienistką stomatologiczną z kliniki stomatologicznej Warsaw Dental Center.
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Jakie są podstawy higieny jamy ustnej u osób dorosłych?
Wioletta Zawierucha: Przede wszystkim mycie zębów. To najprostsza i najtańsza metoda, jaką możemy zastosować, żeby zadbać o swój uśmiech, o zdrowie jamy ustnej. Po prostu właściwe szczotkowanie zębów, z tym że właściwe technicznie.
Wszystkie szczoteczki służą temu samemu
Jak prawidłowo te zęby szczotkować i czy wybór szczoteczki ma znaczenie?
Tak naprawdę każdą szczoteczką możemy umyć zęby. Nie upieram się, żeby rekomendować jakiekolwiek szczoteczki. To pacjent wybiera, która mu się najbardziej sprawdza. Dobrze przyjść do specjalisty, żeby dobrać właściwą. Są pacjenci, którzy uwielbiają szczoteczki ręczne i nie są w stanie się przekonać do elektronicznych. A są pacjenci, którzy sobie zupełnie nie radzą ze szczoteczkami ręcznymi, w związku z czym którąś z elektrycznych trzeba im zarekomendować. Wszystkie służą temu samemu, tylko trzeba wiedzieć, jak wykorzystać ich moce, żeby nie robić sobie krzywdy.
Czy efekt czyszczenia zębów szczoteczką elektryczną będzie lepszy?
Szczotka elektryczna ma 8800 ruchów na minutę, soniczna 6200. Choćbyśmy nie wiem, jak bardzo rozmachali rękę, nie wygenerujemy tyle ruchów. Na pewno taka szczoteczka lepiej doczyści, z tym że samo włożenie szczoteczki elektrycznej do buzi nie załatwi sprawy. Trzeba ją odpowiednio przyłożyć. Na pewno wymaga od nas ona mniej pracy i mniej zaangażowania, ale i tak trzeba się zastanowić, jak technicznie przyłożyć to włosie do dziąseł, do zębów.
Najważniejsza jest poranna higiena jamy ustnej
Więc jak to zrobić prawidłowo?
Warto skorzystać z wizyty u higienistki. Firmy zaopatrują nas teraz w tzw. test drive’y, czyli pacjent może u nas umyć zęby szczotką elektroniczną, soniczną, a także ręczną. Jako higienistki jesteśmy wyposażone w naprawdę wiele narzędzi, żeby pacjent mógł przetestować, spróbować umyć zęby pod okiem higienistki.
Ile powinno trwać czyszczenie zębów i jak często to robić?
Mycie zębów powinno się odbywać po każdym większym posiłku, ale też nie natychmiast, ponieważ ślina nam zmienia pH zaraz po jedzeniu. W związku z tym, żeby nie niszczyć szkliwa, trzeba chwilę odczekać albo przepłukać buzię z pół godziny po posiłku. Najważniejsza jest jednak higiena wieczorna. Kładąc się spać, ślina jest mniej produkowana, a to, co zostawimy w ustach, zaczyna być rozkładane. Jeśli więc resztki jedzenia zostaną wieczorem, rano obudzimy się z nieprzyjemnym zapachem. Gdy higiena wieczorna będzie zrobiona najlepiej, jak to możliwe, to jest szansa, że poranna – będzie tylko odświeżeniem.
A ile powinna trwać? To zależy od pacjenta. Gdy ma zdrowe zęby i zdrowe przyzębie, to 2 minuty mycia zębów, później nitkowanie czy masowanie zębów wyciorkami i szczotkami międzyzębowymi, więc łącznie – około 5 minut. Są też pacjenci bardziej wymagający, z problemami z przyzębiem. Oni powinni spędzić w łazience 15 minut. Jeszcze są pacjenci ortodontyczni, którzy mają dodatkowe elementy do czyszczenia.
Technika nitkowania zębów
Czy wspomniane nitkowanie zębów jest zawsze bezpieczne?
Najlepiej to pokazać i przećwiczyć z pacjentem. Kiedy pacjent do mnie przychodzi i deklaruje, że nitkuje zęby, wtedy proszę, by pokazał, jak to robi. Niejednokrotnie jest tak, że ta technika jest fatalna i pacjent robi sobie krzywdę. Dlatego jakość nitkowania też musi być przećwiczona. Mimo że nitka jest takim prostym narzędziem, jest to trudne. Mam grono pacjentów dorosłych, którzy są zadowoleni, że ktoś ich oświecił, jak myć zęby i je nitkować. Pacjenci czyszczą tak, jak im się wydaje, że robią najlepiej. Podsumowując – nitkowanie jest bezpieczne, jeśli jest przeprowadzane technicznie. Pacjenci często robią takie ruchy, że krzywdzą swoje przyczepy łącznotkankowe i nie wykorzystują mocy nitki.
Na co zwrócić uwagę podczas nitkowania?
Na początku bierzemy długą część nitki. Najważniejsze, by część pracująca miała około 1 cm, czyli to, co wkładamy między zęby, odległość od palca do palca, ma 1 cm. Nie przesuwamy do przodu i do tyłu tej nitki, tylko wkładamy między zęby, przytulamy do jednej strony zęba i wyciągamy. Później w tą samą przestrzeń wkładamy drugi raz i czyścimy drugi raz.
Płyny do płukania jamy ustnej jako wspomagacz
A czy płyny do płukania są niezbędne czy jest to tylko dodatek, który może poprawić jakość higieny jamy ustnej?
Płyny też w zależności od potrzeb pacjenta. Często pacjenci używają płynów, bo myślą, że to załatwi sprawę. Niestety, jest to tylko i wyłącznie wspomagacz. Jeśli chodzi o płyny specjalistyczne, czyli dla pacjentów z chorobą przyzębia, wtedy ma to sens i dobiera się odpowiednie płyny na odpowiednie dolegliwości pacjenta. Jeżeli chodzi o takie ogólnodostępne płyny, można ich używać, ale nie ma obowiązku. Jeśli zęby będą dokładnie wyszczotkowane, wtedy płyn może tylko wspomóc. Wiele płynów jest jednak na bazie alkoholu, co powoduje wysuszanie śluzówki, co niezbyt korzystnie na nią działa. Owszem, czuje się wrażenie świeżości i zdezynfekowanej jamy ustnej, ale nie robi to dobrze dla naszego przyzębia.
Produkty, które czyszczą zęby
A czy gumy do żucia mogą pomóc w higienie jamy ustnej?
Gumy owszem, ale tylko bez cukru, czyli gumy z ksylitolem. Są specjalnie gumy, które działają 5 minut, czyli tylko tyle, ile powinniśmy je żuć, bo zaczynają się robić twarde. Guma pomaga, oczyszcza żujące powierzchnie, ale nawet jedzenie czyści nam zęby. Są też specjalne posiłki, które mają właściwości czyszczące. Dlatego na żujących powierzchniach rzadko się robi osad czy kamień, ponieważ podczas żucia czyścimy swoje zęby. Guma ma to samo zadanie. W pewnym momencie jednak guma zaczyna być nałogiem i wtedy zaczynamy się krzywdzić, ponieważ stawy skroniowo-żuchwowe nie akceptują tak dużej ilości żucia. Nasz narząd żucia jest przyzwyczajony do 2-3 godzin tej czynności w ciągu dnia.
Jakie typu produkty czyszczą nasze zęby?
Na przykład chleb z ziarnami, marchewka, jabłko, czyli twarde rzeczy, które muszą zmusić nas i nasze zęby do działania. Po ugryzieniu marchewki zrobi się z niej peeling i w ten sposób myje ona zęby. Włókniste owoce, takie jak pomarańcze, grejpfruty też działają trochę oczyszczająco, ponieważ zawsze takie włókienko, które trzeba wyjąć, oczyści pomiędzy zębami.
Higiena jamy ustnej u dzieci
Czym higiena jamy ustnej dzieci różni się od dbania o zęby osób dorosłych?
Jeśli chodzi o higienę u dzieci, to najważniejsza jest edukacja rodziców. Dziecko, kiedy pojawi się pierwszy ząbek, ma 6 miesięcy, więc ono samo nie wyczyści zęba. Poza tym nawet bezzębne dziąsła trzeba czyścić i masować. Dziecko nie jest szczęśliwe, kiedy się atakuje jego jamę ustną, dlatego to rodzice muszą wytworzyć to doświadczenie. W chwili kiedy od pierwszego dnia życia codziennie będą masowane dziąsło, to dziecko będzie się przyzwyczajać, że coś w tej buzi ma. Na początku są to specjalne, silikonowe szczoteczki, które nakłada się na palce. Później przechodzimy stopniowo do normalnych szczoteczek, aż do elektronicznych.
To jest bardzo ważne, aby dziecko do tego przyzwyczaić, tak samo jak do wizyty u stomatologa. Trzeba z dzieckiem przychodzić raz na pół roku, żeby wizyta u stomatologa była czymś oczywistym, a nie wtedy, kiedy boli i dentysta jest najgorszym złem na świecie. Jeśli my nie wygenerujemy dziecku złych doświadczeń, to dziecko ich nie będzie miało.
Jakie skutki nieprawidłowego dbania o zęby, szczególnie w przypadku dzieci?
Przede wszystkim jeśli te zęby będą się psuły, to są dużo mniejsze i dużo bardziej wrażliwe na próchnicę. Ten proces próchniczy następuje bardzo szybko i bardzo szybko zęby obumierają. Zęby mleczne mają duże znaczenie, aby później nie było problemów ortodontycznych. Jeśli zęby są popsute, są leczone kanałowo, ropieją, robią się przetoki, trzeba dziecku usnąć te zęby. To jest, niestety, gwarancja tego, że dziecko będzie miało nieprawidłowy zgryz. Zęby mleczne są po to, aby trzymały miejsce dla zębów stałych. Zęby, jak gryzą, to motywują kość, żuchwę, szczękę do rośnięcia. W chwili, kiedy kość jest pozbawiona zębów, to czuje się niepotrzebna, w związku z czym nie ma potrzeby rośnięcia.
Autorka: Aleksandra Mazur
Czytaj więcej w Ann: