Zespół bolesnego miesiączkowania jest zaburzeniem, które utrudnia, a czasami nawet uniemożliwia, kobietom codzienne funkcjonowanie. Objawem bolesnego miesiączkowania są nie tylko bóle brzucha, ale również dolegliwości związane z układem pokarmowym, bóle głowy czy ogólne osłabienie. O jakich chorobach mogą świadczyć bolesne miesiączki? W jaki sposób leczy się zaburzenie? Między innymi o tym rozmawialiśmy z ginekolożką dr hab. n. med Karoliną Chmaj-Wierzchowską z Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu.
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest bolesne miesiączkowanie i czy miesiączka musi boleć?
dr hab. n. med Karolina Chmaj-Wierzchowska: Zespół bolesnego miesiączkowania, którego głównym objawem są bóle menstruacyjne – bóle miesiączkowe, jest częstą przypadłością, która dotyka wiele kobiet, w różnym wieku.
Większość Pań w pierwszych dniach miesiączki odczuwa lekki ból brzucha. Ale są i takie, które odczuwają przeszywający, silny ból w dole brzucha, co uniemożliwia im wykonywanie zwykłych codziennych czynności, nie mówiąc już o pracy.
Intensywne skurcze macicy
Macica jest mięśniem, który kurczy się i rozkurcza. Dzięki skurczom mięśnia macicy co miesiąc „pozbywamy się” czyli „wydalamy” razem z krwią miesiączkową fragmenty błony śluzowej jamy macicy – tzw. endometrium. Większość skurczów jest delikatna, ale kiedy ich natężenie lub częstotliwość zwiększa się, pojawia się ostry i silny ból brzucha. Jeśli mięsień zbyt mocno kurczy się lub gdy skurcze pojawiają się szybko, jeden po drugim, do naczyń krwionośnych dopływa za mało krwi i tlenu. Podobnie jak na siłowni – mięsień wchodzi na szlak przemian beztlenowych i powstają „zakwasy”.
Co może nasilać dolegliwości bólowe? Należy pamiętać o infekcjach pochwy, układu moczowego, wadach postawy czy skrzywieniu kręgosłupa, braku ruchu, stresie. Również źle dobrane tampony mogą nasilać dolegliwości bólowe. Nie chcemy, aby w pracy czy w sytuacjach społecznych spotkało nas tak zwane „przeciekanie krwi miesiączkowej”.
Pierwotny i wtórny zespół bolesnego miesiączkowania
Jakie mogą być jeszcze przyczyny bolesnego miesiączkowania?
Przyczyny są różne, ponieważ zespół bolesnego miesiączkowania może mieć charakter pierwotny lub wtórny.
Pierwotny zespół bolesnego miesiączkowania może występować od razu, od pierwszego cyklu menstruacyjnego lub pojawić się najpóźniej do 2 lat od pierwszej w życiu miesiączki. Oprócz zgłaszanych przez pacjentkę dolegliwości nie występują żadne nieprawidłowości w badaniu ginekologicznym i nie stwierdza się występowania jakiejkolwiek choroby mogącej mieć związek z odczuwalnymi dolegliwościami.
Wtórny zespół bolesnego miesiączkowania pojawia się po kilku latach bezbolesnych miesiączek i jest skutkiem innej choroby, którą należy zdiagnozować i leczyć. Wraz z wtórnym zespołem bolesnego miesiączkowania cykle mogą być nieregularne i mogą być spowodowane zaburzeniami: czynnościowymi, hormonalnymi, strukturalnymi narządu rodnego. Najczęściej endometriozą, mięśniakami macicy, polipami w jamie macicy, nowotworami, zapaleniem miednicy mniejszej i jego powikłaniami, pourazowymi – pozabiegowymi zwężeniami kanału szyjki macicy tzw. stenozą szyjki macicy. Przyczyną może być również stosowanie niehormonalnych wkładek wewnątrzmacicznych.
Należy ponadto dodać, że bolesne miesiączkowanie może wynikać z wad rozwojowych macicy oraz nieprawidłowego położenia macicy. Na przykład zespół bolesnego miesiączkowania statystycznie częściej występuje u kobiet z tyłozgięciem macicy.
Naturalne metody łagodzenia bólu
Czy dieta ma wpływ na dolegliwości bólowe?
Oczywiście. Należy pamiętać, żeby jeść nabiał. Dieta powinna być bogata w wapń, który łagodzi dolegliwości bólowe, wzmacnia delikatną strukturę naczyń włosowatych w mięśniu macicy, ułatwia krzepnięcia krwi, ogranicza ilość skurczów macicy.
Trzeba także dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu – najlepiej 2-3 litry wody dziennie. Dodatkowo herbaty ziołowe z kozłka lekarskiego, kaliny czy nagietka. Z naturalnych metod pacjentki chwalą sobie działanie olejków aromatycznych, np. majerankowego czy lawendowego, które często są używane do masażu brzucha.
Nie należy dopuścić do niedoboru witamin z grupy B, które nie tylko chronią przed stanami depresyjnymi, ale też regulują gospodarkę hormonalną.
Od połowy cyklu należy ograniczyć kofeinę i sól, które zatrzymują wodę. Nie należy jeść dużych ilości słodyczy i tłustych serów. Mięso warto zastąpić rybami, bo zawarty w nich kwas omega-3 pomaga w walce z bólami miesiączkowymi. Tę samą funkcję spełni olej z wiesiołka, który można przyjmować w kapsułkach
Z metod domowych może pomóc relaksacja, ćwiczenia przy ulubionej muzyce, masowanie brzucha. Część pacjentek woli okłady na brzuch rozgrzewające, a część chłodzące. Najważniejsze, aby poczuć ulgę i zmniejszyć dolegliwości bólowe. Pamiętajmy też o spacerze, aby poprawić krążenie ogólnoustrojowe, a także samopoczucie.
Bolesne miesiączkowanie – diagnostyka
Jakie jeszcze mogą być objawy oprócz bólu brzucha?
Mogą występować bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, zmęczenie, ogólne osłabienie, rozbicie organizmu. Do objawów należą też: biegunka, kołatanie serca, drżenie rąk, bezsenność, zmienność nastrojów. Objawy te występują w trakcie lub tuż przed menstruacją.
Pamiętajmy również, że zespołowi bolesnego miesiączkowania może towarzyszyć zespół napięcia miesiączkowego, czyli PMS. Może on się pojawić od kilku do kilkunastu dni przed miesiączką i obejmować zmienność nastroju, drażliwość, bóle piersi oraz wiele innych mniej specyficznych objawów.
Kiedy udać się do lekarza z bólami?
Pierwotny zespół bolesnego miesiączkowanie jest uznany za chorobę wtedy, kiedy dolegliwości bólowe są tak silne, że uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Są przyczyną nieobecności w szkole, w pracy i wymagają leczenia farmakologicznego.
W przypadku wtórnego zespołu bolesnego miesiączkowania zawsze powinniśmy udać się do lekarza, aby sprawdzić, co jest przyczyną występowania bólu.
Jak diagnozuje się zespół bolesnego miesiączkowania?
W diagnostyce bolesnego miesiączkowania najważniejszy jest wywiad lekarski z pacjentką oraz badanie kliniczne. Jeżeli przyczyna bolesnego miesiączkowania nadal pozostaje nieznana, diagnostyka zostaje poszerzona o badania dodatkowe w postaci histeroskopii oraz ultrasonografii. Najważniejsze pozostaje wykluczenie, że pacjentka posiada jakiekolwiek patologie narządów rodnych, które mogą stanowić przyczynę tej przykrej dolegliwości. Wówczas lekarz będzie mógł zdiagnozować pierwotny zespół bolesnego miesiączkowania.
Leczenie bolesnego miesiączkowania
W jaki sposób można leczyć bolesne miesiączkowanie?
W leczeniu pierwotnego zespołu bolesnego miesiączkowania główną rolę odgrywają niesteroidowe leki przeciwzapalne. Podaje się je od początku miesiączki przez kilka dni, a u kobiet, które mają zespół objawów poprzedzających miesiączkę, podawanie leku rozpoczyna się już przed miesiączką. Należy poinformować pacjentkę o tym, że w przypadku stosowania leków, miesiączka może być bardziej obfita.
W cięższych przypadkach niesteroidowe leki przeciwzapalne są łączone z lekami, które wykazują działanie spazmolityczne, czyli rozkurczowe. W porozumieniu z pacjentką można również hamować owulacje małymi dawkami leków hormonalnych, antykoncepcyjnych. Można też wypróbować naturalne sposoby. Zaleca się odpoczynek, unikanie stresu, ciepłe lub zimne okłady. Pomocne mogą być również ćwiczenia fizyczne, preparaty magnezu albo witaminy z grupy B oraz preparaty ziołowe.
Psychoterapia istotnym elementem leczenia
W przypadku wtórnego zespołu bolesnego miesiączkowania leczenie przeciwbólowe ma na celu niesienie doraźnej ulgi pacjentce podczas procesu diagnostycznego. Leczenie będzie uzależnione od tego, co jest czynnikiem sprawczym.
Wtórne bolesne miesiączkowanie leczy się poprzez usunięcie przeszkód anatomicznych, np. rozszerzenie zwężonego kanału szyjki macicy, usunięcie zmian z jamy macicy. W sytuacji utrudnionego określenia przyczyny schorzenia, pozostaje możliwość doraźnego leczenia środkami przeciwbólowymi, rozkurczowymi i uspokajającymi.
Zdarzają się przypadki bardzo silnych dolegliwości, które nie odpowiadają na żadne leczenie środkami farmakologicznymi. Wówczas konieczne jest wdrożenie przez lekarza leczenia. operacyjnego, polegającego na usunięciu ognisk endometriozy lub przerwaniu unerwienia macicy.
W występowaniu bolesnego miesiączkowania bardzo duże znaczenie ma psychika kobiety. Często w związku z nasilonymi dolegliwościami bólowymi pojawiają się lęki już na kilka dni przed zbliżającą się miesiączką, które prowadzą do rozdrażnienia pacjentki. To z kolei może nasilać dolegliwości i jeszcze bardziej potęgować ból w okresie miesiączki. Dlatego też należy pamiętać o znaczącej roli, jaką odgrywa psychoterapia w leczeniu bolesnego miesiączkowania.
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia
Czytaj więcej w Ann: