Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) to badanie, które najczęściej wykorzystuje się w onkologii w celu wykrycia zmian nowotworowych, ale nie tylko. Jakie jeszcze są wskazania do wykonania badania? Na czym polega pozytonowa tomografia emisyjna i czego możemy się dzięki niej dowiedzieć? Jakie są przeciwskazania do badania? Między innymi o tym rozmawiamy z dr n. med. Andrzejem Kołodziejczykiem, specjalistą medycyny nuklearnej z Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii.
Badanie PET ukazuje przemianę materii organizmu
Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia: Czym jest PET, czyli pozytonowa tomografia emisyjna?
dr n. med. Andrzej Kołodziejczyk: PET to badanie wykorzystujące promieniowanie jonizujące ściśle kontrolowane przez specjalistów medycyny nuklearnej, obrazujące procesy metaboliczne zachodzące w organizmie. Jego waga polega na tym, że pozwala już na wczesnych etapach rozpoznać i lokalizować wiele chorób, dużo wcześniej niż wtórne patologie strukturalne możliwe do zobrazowania we wszystkich badaniach morfologicznych. Na przykład – przerzuty do kośćca w przebiegu chorób nowotworowych są przeważnie widoczne w badaniu TK znacznie później niż sygnalizuje to obraz PET.
Obecnie możliwości technologiczne pozwalają na jednoczasowe wykonanie badań: metabolicznego (PET) i strukturalnego (CT lub MR) za pomocą specjalnych skanerów, tzw. hybrydowych oraz nałożenia na siebie tych dwóch uzupełniających się wyników obrazowych. Takie postępowanie – fuzja obrazów – pozwala na wczesne rozpoznanie zmian patologicznych oraz ich dokładną lokalizację.
Izotopem promieniotwórczym można, poza glukozą, wyznakować inne związki chemiczne biorące udział w przemianie materii organizmu i za pomocą PET śledzić przebieg tych procesów wskazując na ich ewentualne, ogniskowe lub uogólnione, nieprawidłowości.
Reasumując: PET jest badaniem ukazującym metabolizm, czyli przemianę materii, organizmu, a nie jego szczegóły morfologiczne.
PET dotyczy całego ciała pacjenta
Jakie są główne wskazania do wykonania badania? Czego możemy się dowiedzieć dzięki badaniu? Czy wykorzystuje się je tylko w onkologii?
Głównym „odbiorcą” PET jest onkologia. Wynika to z faktu, że choroby nowotworowe to efekt burzliwego, niekontrolowanego namnażania się komórek, które do tego procesu wykorzystują ogromne ilości energii. Energię pozyskują z kolei w procesie metabolizmu glukozy. Jeśli zatem w miejsce popularnej glukozy „podstawimy” glukozę związaną w emiterem promieniowania (izotopem), wtedy proces „niewidzialny” staje się widocznym dla właściwego urządzenia – opisanego powyżej skanera PET. Wówczas na ekranie widzimy pobudzone patologicznie ogniska na tle niepobudzonych, fizjologicznych, czyli zdrowych tkanek. Jako że PET dotyczy całego ciała pacjenta, obraz wskazuje wszystkie ogniska patologii metabolicznej, które w przypadku chorób nowotworowych są często przypadkowo rozsiane.
Czytaj też: Edukacja Ann: Rak jelita grubego – objawy, leczenie i rokowania. 80% przypadków wykrywanych jest zbyt późno
Poza onkologią, PET wykorzystują neurolodzy dla określenia lokalizacji, niewidocznych w badaniach strukturalnych, ognisk padaczkorodnych dla ustalenia ewentualnych możliwości leczenia operacyjnego.
Kolejni „odbiorcy” to kardiolodzy i kardiochirurdzy . Oni oczekują odpowiedzi na pytanie, czy „nieczynny” obszar mięśnia sercowego w badaniach elektrofizjologicznych jest jedynie „zamrożony” czy uległ nieodwracalnej martwicy. W efekcie pozwala im to podjąć jednoznaczną decyzję o sposobie leczenia – przeszczep vs rewaskularyzacja. Dzięki PET mogą też szczegółowo określić rozległość choroby niedokrwiennej serca, co ma bezpośredni wpływ na optymalizację leczenia.
O weryfikację PET upominają się coraz częściej angiolodzy. Badanie to służy bowiem do potwierdzenia, oceny zaawansowania oraz monitorowania leczenia stanów zapalnych dużych naczyń – głównie aorty i jej odgałęzień. Są to stany bezpośrednio zagrażające życiu i zdrowiu pacjenta, w których standardowa, czyli strukturalna diagnostyka obrazowa ma relatywnie niższą skuteczność.
Nawadnianie po badaniu
Jak przebiega badanie i jak długo trwa?
Samo badanie w swoim przebiegu też jest zróżnicowane w zależności od badanego szlaku metabolicznego – użytego radiofarmaceutyku. Najczęstsze badanie – to z wykorzystaniem znakowanej glukozy, polega na dożylnej iniekcji znakowanego izotopem metabolitu i odczycie jego dystrybucji w organizmie po około 60 minutach po podaniu.
W przypadku wykonywania badania z użyciem innych związków znakowanych odpowiednimi emiterami promieniowania często należy wykonać odczyt dwukrotnie. Np. wczesny – bezpośrednio po podaniu i opóźniony – po określonym czasie na jego dystrybucję tkankową w celu określenia jego kinetyki dla badanego narządu. Niektóre schorzenia bowiem powodują odwrócenie ilościowe tego parametru w stosunku do stanu prawidłowego.
W każdym przypadku wykonania procedury PET należy jednak pamiętać, żeby pacjent po podaniu radiofarmaceutyku był stale nawadniany. Nakazuje mu się spożywanie dużej ilości płynów obojętnych w trakcie oczekiwania na odczyt skanerem oraz po zakończeniu procedury. Takie postępowanie prowokuje wzmożone wydalanie moczu, które początkowo powoduje eliminację nadmiaru izotopu w zakresie tła tkankowego, a w efekcie wyostrza obraz i podnosi kontrast obszarów zdrowych względem chorych. Po zakończeniu procedury przyspiesza eliminację ogółu radiofarmaceutyku z organizmu, minimalizując narażenie na skutki promieniowania, nawet te śladowe.
Czy do badania PET-CT trzeba się specjalnie przygotować?
W zależności od rodzaju związku, którego metabolizm ma być obrazowany metodą PET, oraz od indywidualnych wskazań dla danego pacjenta, przebieg badania jest różny. Każdorazowo, podczas wizyty wstępnej – przeważnie telefonicznej – pacjent otrzymuje szczegółowe informacje dotyczące sposobu przygotowania oraz zalecenia indywidualne.
Bezpieczeństwo badania
Jakie są zalecenia dla pacjenta po skończonym badania?
Zalecenia dla pacjenta po badaniu również są uzależnione od powyższych czynników. Ważne jest jednak, że PET jest badaniem zakwalifikowanym do bezpiecznego wykonywania w trybie ambulatoryjnym. Pacjent nie musi byś poddawany szczególnym procedurom, zwłaszcza izolacji. Indywidualne zalecenia dotyczą bardziej krótkotrwałej kontroli higieny życia, zarówno własnej, jak i domowników.
Czy istnieją przeciwskazania do wykonania badania?
Jak każda procedura medycyny nuklearnej, czyli wykorzystująca promieniowanie jonizujące, PET ma swoje ograniczenia, ale nie przeciwskazania bezwzględne. Oznacza to, że powinno być w każdym przypadku szczegółowo przemyślane, zwłaszcza u kobiet w ciąży i w okresie karmienia. Badanie w miarę możliwości powinno być planowane w czasie optymalnym, np. odroczonym. W przypadkach konieczności wyższej parametry badania, zwłaszcza promieniowania, muszą być tak dobrane, żeby zminimalizować ewentualne efekty uboczne, jednak tylko w takim zakresie, żeby nie zmniejszyć wiarygodności uzyskanych informacji. Takie postępowanie jest zgodne z rekomendacjami międzynarodowymi oraz zapisami wzorców krajowych.
Autorka: Aleksandra Mazur, Ann Asystent Zdrowia
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść jest dostarczana jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.
Dr n. med. Andrzej Kołodziejczyk – specjalista medycyny nuklearnej, Pełnomocnik Dyrektora DCOPiH ds. medycyny nuklearnej – Kierownik Pracowni PET-CT. Pełni funkcję Prezesa Polskiego Towarzystwa Medycyny Nuklearnej. Dr n. med. Andrzej Kołodziejczyk jest również konsultantem wojewódzkim w dziedzinie medycyny nuklearnej dla woj. dolnośląskiego. Pełni także funkcję konsultanta – koordynatora w Zakładzie Medycyny Nuklearnej Szpitala Wojskowego we Wrocławiu.
Więcej ciekawych materiałów w Ann: