Astma oskrzelowa jest najczęstszą chorobą przewlekłą występującą u dzieci. Może wystąpić w każdym wieku. Jakie są przyczyny astmy, a także co może zwiększyć ryzyko wystąpienia choroby u dziecka? Czy zawsze dziecko z astmą wymaga hospitalizacji? Na te i inne pytania odpowiada dr n. med. Jolanta Pietraszek-Mamcarz – alergolog i pediatra z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Astma oskrzelowa uważa się za jedną z najpowszechniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroba ta dotyka ponad 300 mln ludzi na świecie. Dane statystyczne zaś uzyskane w Polsce pokazują, że na astmę w naszym kraju choruje około 8% dzieci i 5–7% dorosłych.
Astma: co to za choroba?
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Astma oskrzelowa – czym jest?
dr n. med. Jolanta Pietraszek-Mamcarz: Astma oskrzelowa jest to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która charakteryzuje się różnorodnymi, nawracającymi objawami, odwracalną obturacją dróg oddechowych i skurczem oskrzeli. Do najczęstszych objawów astmy należy zaliczyć kaszel – zwykle suchy i męczący, świszczący oddech, duszność, ucisk w klatce piersiowej. Są to objawy niezależne od wieku pacjenta.
Jakie są przyczyny astmy oraz co może zwiększyć ryzyko astmy u dziecka?
Czynniki, które odpowiedzialne są za wystąpienie astmy, to czynniki genetyczne bądź środowiskowe. Jeśli u rodziców dziecka stwierdzono astmę, atopowe zapalenie skóry lub inną alergię, to istnieje duże ryzyko, że dziecko może zachorować na astmę. Poza tym na wystąpienie choroby ma wpływ zanieczyszczenie środowiska, dym tytoniowy, otyłość, jak również nawracające infekcje wirusowe czy bakteryjne. Ponadto o wystąpienie choroby decyduje także uczulenie na alergeny roztoczy kurzu domowego, sierści zwierząt, m.in. kota, psa czy konia oraz pyłków roślin.
Co ciekawe, w przypadku najmłodszych pacjentów, astma częściej dotyka chłopców. Różnica ta zanika około 10. roku życia. Warto podkreślić, że w przypadku rodziców, które są obciążeni chorobą alergiczną, przedwczesne przerwanie karmienia naturalnego ma wpływ na wystąpienie astmy oskrzelowej u dziecka. Takie dzieci muszą być karmione naturalnie przynajmniej do 6 miesiąca życia.
Astma: napady kichania mogą świadczyć o chorobie
Wspomniała Pani Doktor o najczęstszych objawach astmy. A czy istnieją jakieś nietypowe symptomy?
Do nietypowych objawów możemy zaliczyć długo przeciągający się katar, uczucie zatkanego nosa oraz napady kichania. O chorobie może też świadczyć ziewanie i wzdychanie, a także problemy ze snem. U dzieci obserwuje się tak zwany marsz alergiczny. Rozpoczyna się on w pierwszych miesiącach życia dziecka. Najpierw pojawia się atopowe zapalenie skóry, następnie może dołączyć kaszel, katar, świszczący oddech.
Kiedy obserwujemy zaostrzenie astmy, a także jak możemy zapobiegać takim zaostrzeniom?
Zaostrzenie astmy charakteryzuje się postępującym u pacjentów nasileniem symptomów chorobowych. To, kiedy obserwujemy zaostrzenie choroby zależy od działania czynników – czy są to czynniki środowiskowe czy genetyczne. Podkreślę jeszcze raz, że objawy astmy zaostrza: kontakt z alergenami, na które dziecko jest uczulone, zakażenia wirusowe i bakteryjne, palenie tytoniu, zanieczyszczenie środowiska, m.in. spalinami, a także pleśnie i stres.
Żeby zapobiec zaostrzeniom astmy musimy zmniejszyć do minimum kontakt z alergenami, unikać dymu tytoniowego, zanieczyszczonego środowiska, czynników drażniących oraz infekcji.
U najmłodszych dzieci wykonuje się testy panelowe
Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia: Jak wygląda diagnostyka astmy u małych dzieci?
dr n. med. Jolanta Pietraszek-Mamcarz: Zdiagnozowanie astmy u małych dzieci jest poważnym wyzwaniem dla lekarza. Ustalenie rozpoznania astmy opiera się na wywiadzie, zbadaniu dziecka oraz ocenie czynności płuc. Diagnostyka jest zależna od wieku dziecka. U najmłodszych dzieci wykonuje się panele alergiczne, czyli testy z krwi służące do oznaczania przeciwciał E (sIgE) w surowicy krwi pacjentów. Może też zostać wykonany prostych test oddechowy, oceniający jak szybko może wydmuchać powietrze z płuc. Najpopularniejszym jest badanie spirometryczne. Czasami dodatkowo w celu rozpoznania astmy wykonuje się próby prowokacyjne, oceniając stopień nadreaktywności oskrzeli.
Astma: jak wygląda leczenie?
Jak możemy leczyć chorobę? I w ogóle – czy możemy wyleczyć astmę?
Leczenie astmy jest leczeniem stałym. Jest to choroba, która trwa całe życie. Od tego, jak leczymy astmę i czy jest ona dobrze kontrolowana, zależy jakość życia pacjenta. W zależności od stopnia ciężkości wyróżniamy astmę przewlekłą, lekko przewlekłą, umiarkowaną oraz ciężką. Inaczej mówić – dobrze kontrolowaną i niekontrolowaną. O astmie przewlekłej lekkiej mówimy, gdy zaostrzenia występują częściej niż raz w tygodniu, ale nie codziennie. Astma dobrze kontrolowana zaś to taka astma, gdzie objawy prawie nie występują w ciągu tygodnia. Symptomy pojawiają się nie częściej niż 2 razy w tygodniu. W przypadku zaś częściowo kontrolowanej astmy, występuje ograniczona aktywność życiowa, częste są objawy i przebudzenia nocne.
W zależności od rodzaju astmy stosujemy inne leczenie. Lekarz prowadzący zwykle przepisuje dziecku 2 rodzaje leków w inhalatorach podawanych wziewnie: lek zmniejszający objawy, czyli lek rozkurczowy oraz lek przeciwzapalny, który zmniejsza wrażliwość oskrzeli, zapobiega występowaniu napadów astmy, jak również zmniejsza ryzyko ciężkiego napadu astmy. Do grupy leków przeciwzapalnych zalicza się przede wszystkim tak zwane leki sterydowe. Niestety dość często rodzice boją się podawać je dzieciom, uważając, że lek ten może przekreślić dziecku normalne życie. Warto zaznaczyć, że aktualnie mamy do perfekcji opanowane leczenie astmy, jednakże wymaga ono właśnie wprowadzenie do stałego leczenia tego typu leków. Chciałabym też podkreślić, że leki wziewne (tzw. sterydowe) dostają się bezpośrednio do oskrzeli i tylko bardzo niewielki ich procent jest wchłaniany do krwi. A więc ich wpływ na wzrost, rozwój umysłowy i emocjonalny dziecka jest minimalny.
Kiedy dziecko z astmą wymaga hospitalizacji?
Wtedy dziecko wymaga hospitalizacji, jeżeli nie panujemy nad objawami. Powiem obrazowo – jeśli dziecko zaczyna się dusić, ma silny kaszel i świszczący oddech, rodzic powinien podać mu dawkę leku w inhalacji. W przypadku gdy nie uzyskuje się poprawy, objawy tylko się nasilają – dziecko musi trafić do szpitala, żeby podjąć inne metody leczenia.
Uwaga! Jeśli zauważysz u swego dziecka niepokojące objawy, które mogą wskazywać na atak astmy, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem specjalistą, który ustali odpowiedni sposób leczenia oraz przepisze właściwe leki.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia