Codzienna dieta dla seniora musi być urozmaicona, a posiłki regularne. W codziennym jadłospisie powinny się znaleźć warzywa i owoce, a także produkty mleczne, głównie fermentowane. Warto by ryby pojawiały się w jadłospisie dwa razy w tygodniu. Przy czym przynajmniej raz mogą to być tłuste ryby morskie, jako źródło kwasów omega-3. O czym jeszcze trzeba wiedzieć? Dietę dla seniora opisuje mgr inż. Anna Taraszewska, pracownica Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny oraz członkini Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Według Światowej Organizacji Zdrowia, samopoczucie i stan zdrowia człowieka w 50% zależą od szeroko rozumianego stylu życia. W tym od diety.
Svitlana Slyvchenko, www.ANN-Zdrowie.pl: Z wiekiem nasz organizm pracuje coraz wolniej. Również zachodzą niekorzystne zmiany układu pokarmowego. Jaki wpływ ma to na odżywianie w wieku podeszłym?
Mgr inż. Anna Taraszewska: U osób starszych często występują zaburzenia smaku, zapachu, trawienia, jak również przyswajania składników odżywczych. Celem prawidłowego żywienia u osób w wieku podeszłym jest pokrycie potrzeb organizmu w sposób możliwie opóźniający procesy związane ze starzeniem się oraz rozwojem chorób żywieniowozależnych. Ich częstość występowania wzrasta w wieku podeszłym. Nie mniej istotne jest także zapewnienie przyjemności ze spożywania posiłków.
Dieta dla seniora: warzywa, owoce, przeciery, soki i inne ważne składniki
Uważa się, że dla zachowania zdrowia oraz dobrego samopoczucia, każdy senior powinien przestrzegać podstawowych zasad zbilansowanej diety. Jak wyglądają podstawowe zasady żywienia osób starszych?
Codzienna dieta osoby w wieku podeszłym musi być urozmaicona, a posiłki regularne. W codziennym jadłospisie powinny się znaleźć warzywa i owoce. Powinny one być jedzone jak najczęściej i stanowić co najmniej połowę tego, co jest zjadane. Jedzenie warzyw i owoców, szczególnie tych o twardszej konsystencji, może sprawiać trudności osobom starszym, zwłaszcza gdy mają one problemy z uzębieniem. Pomocne jest wówczas rozdrabnianie, przecieranie warzyw i owoców. Częściowo – 1-2 porcje warzyw i owoców, można także zastąpić sokami (200-400ml). Polecane produkty zbożowe to produkty pełnoziarniste, jeśli są dobrze tolerowane, o niższym indeksie glikemicznym.
Zaleca się, by osoby w wieku podeszłym codziennie spożywały produkty mleczne, głównie fermentowane Typu jogurty, kefiry, czy maślanki i to w ilości co najmniej 3 szklanek dziennie. To dobre źródło wapnia, na który seniorzy mają wyższe zapotrzebowanie, niż młodsi dorośli. Można je częściowo zastąpić serami. Ważne, żeby produkty były naturalne, o obniżonej zawartości tłuszczu. W codziennej diecie seniora należy też uwzględniać inne, poza mlecznymi, produkty będące źródłem białka. Takie jak ryby, jaja, chude mięso i nasiona roślin strączkowych.
Warto by ryby pojawiały się w jadłospisie dwa razy w tygodniu. Przy czym przynajmniej raz tłuste ryby morskie jako dobre źródło cennych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Należy jednak unikać ich smażenia na rzecz innych technik obróbki kulinarnej. Podobna zasada dotyczy chudych mięs. Nasiona roślin strączkowych, jeśli są dobrze tolerowane, również powinny być uwzględniane w diecie dla seniora.
Orzechy i nasiona wcale nie są zakazane. Za to sól…
Na co jeszcze należy zwrócić uwagę?
W diecie dla seniora należy też uwzględniać dodatek tłuszczu – polecane są głównie tłuszcze roślinne, z wyjątkiem oleju kokosowego i palmowego. Tłuszcze zwiększają smakowitość posiłków, a także ich kaloryczność. U osób z nadmierną masą ciała należy rozsądnie stosować dodatek tłuszczu. Wartościowym produktem są również orzechy i nasiona. Ich regularne spożywanie w niewielkich ilościach ma korzystny wpływ na zdrowie, zwłaszcza na układ krążenia. Jeśli więc ich spożywanie nie powoduje dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, warto je dodawać do posiłków. Aby korzystać z dobrodziejstw orzechów, osoby, które mają problemy z gryzieniem, mogą je mielić.
W codziennym jadłospisie seniora wskazane jest ograniczenie cukru, słodyczy oraz soli. Aby podkreślić smak potraw, należy stosować zioła i przyprawy. Istotne jest spożywanie odpowiedniej do potrzeb ilości płynów – ok. 2-2,5 litra w ciągu dnia, zarówno w postaci napojów, m.in. wody, soków, napojów mlecznych, herbaty, kawy. Jak również płynnych potraw takich jak zupy czy koktajle, np. warzywno-owocowe czy mleczno-owocowe. Nawyk regularnego picia płynów jest istotny, by nie dopuścić do odwodnienia. Należy zaznaczyć, że ilość wypijanych płynów może być zmienna w zależności od stanu zdrowia, przyjmowanych leków. A także aktywności ruchowej czy czynników środowiskowych. Zasady żywienia osób starszych wzbogacone o 10 praktycznych zaleceń żywieniowych i dotyczących stylu życia dla osób w wieku starszym są dostępne na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej.
Witaminy i składniki mineralne w diecie dla seniora
Svitlana Slyvchenko, Ann-zdrowie.pl: Witaminy w diecie człowieka odgrywają bardzo ważną rolę. Z jakimi niedoborami witamin borykają się seniorzy?
Mgr inż. Anna Taraszewska: Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Ryzyko niedoborów zależy od różnych czynników. M.in. od stanu zdrowia czy sposobu odżywiania. Osoby starsze często przyjmują też różne leki, a niektóre w nich mogą zmniejszać wchłanianie lub zwiększać wydalanie składników pokarmowych. Witaminami i składnikami mineralnymi, na które warto zwrócić uwagę, jeśli chodzi o osoby w wieku podeszłym, są z pewnością witamina D, witaminy z grupy B, a zwłaszcza witamina B12 i B6. Jeśli chodzi o składniki mineralne to wapń, żelazo, cynk. Najlepiej jednak jest skonsultować się z dietetykiem, żeby ocenić indywidualnie możliwe niedobory składników odżywczych, witamin czy składników mineralnych związane z nieprawidłowościami w codziennej diecie.
U osób w wieku podeszłym, podobnie jak i w ogólnej populacji, wskazana jest suplementacja witaminy D. Z racji tego, że osoby w wieku podeszłym często przyjmują różne preparaty, a także leki, warto pamiętać, by były one popijane wodą.
A co z suplementami? Czy suplementy w diecie dla seniora są potrzebne? Czy jednak nie warto z nimi przesadzać?
Mogą być potrzebne w uzasadnionych sytuacjach. Decyzja o przyjmowaniu suplementów diety powinna być podejmowana z rozsądkiem i wtedy gdy istnieje ryzyko, że zwyczajowa dieta nie dostarcza witamin i składników mineralnych w ilości odpowiedniej do pokrycia zapotrzebowania organizmu na dany składnik. Jeśli więc specjalista potwierdzi niedobory składników mineralnych czy witamin, suplementacja może być wskazana. Przyjmowanie różnych suplementów, ich dawkowanie zawsze jednak powinno być indywidualnie skonsultowane z lekarzem, dietetykiem czy farmaceutą. Trzeba pamiętać, że u osób, które stosują suplementy diety, zwłaszcza kilka ich rodzajów jednocześnie, może dojść do interakcji między składnikami i mogą się pojawić niepożądane skutki uboczne. A u osób, które przyjmują leki, może dojść do zakłócenia lub osłabienia działania leku, a nawet braku efektu leczniczego.
Odżywianie osób chorych leżących: dobrane do potrzeb
Svitlana Slyvchenko, www.ANN-Zdrowie.pl: Jak musi się odżywiać osoba chora leżąca w domu? Czy istnieje jakaś szczególna dieta dla takich seniorów?
Anna Taraszewska: Sposób żywienia osoby starszej unieruchomionej powinien być indywidualnie dostosowany do jej ogólnego stanu zdrowia, kondycji, jak również samodzielności. Przy zaburzeniach trawienia, braku apetytu osoby takie zwykle jedzą mniejsze ilości pokarmu. Dlatego ważne jest, aby posiłki miały wysoką wartość odżywczą, zawierały produkty będące źródłem pełnowartościowego białka, węglowodanów złożonych, korzystnych dla zdrowia tłuszczów, witamin, składników mineralnych.
Nie są wskazane potrawy ciężkostrawne, smażone czy wysokoprzetworzone. Konieczne jest zadbanie o odpowiednie nawodnienie. Osoby leżące mogą mieć problem np. z zaparciami, zgagą czy odleżynami więc sposób żywienia powinien być tak modyfikowany by był pomocny w zmniejszaniu tych problemów. Przy problemach z połykaniem warto zwrócić uwagę na konsystencję, temperaturę podawanych potraw, objętość posiłków. Może być konieczna suplementacja.
Dieta dla seniora nie musi być nudna
Osoby starsze często nie mają apetytu. Jak go polepszyć w sposób naturalny?
To zależy od przyczyny braku apetytu. Może być to skutek choroby czy przyjmowanych leków – wówczas konieczna jest konsultacja lekarska. Warto także skonsultować się z dietetykiem. Zaleca się np. spożywanie mniejszych objętościowo posiłków ale częściej. Pomocne może być większe urozmaicenie diety, gdy jest ona zbyt monotonna lub zmiana konsystencji niektórych potraw tak, by były łatwiejsze do konsumpcji, ale jednocześnie odżywcze. Np. spożywanie warzyw i owoców w formie koktajli. Koktajle wzbogacone w płatki zbożowe, dodatek zmielonych orzechów czy nasion mogą stanowić smaczny i wartościowy posiłek czy przekąskę. Atrakcyjnie podane, kolorowe dania bardziej zachęcają do jedzenia co może wpłynąć na poprawę apetytu.
Należy pamiętać o ziołach i przyprawach, które nie tylko mogą wspomagać procesy trawienia, ale także zwiększyć smakowitość posiłku i pozytywnie wpłynąć na apetyt. Gotowanie i jedzenie posiłku w towarzystwie, w miłej atmosferze sprawia więcej przyjemności. A to też może przełożyć się na większą chęć zjedzenia przygotowanych potraw. Stymulująco na apetyt może wpływać regularna aktywność ruchowa. Musi ona być dobrana do możliwości osoby w wieku podeszłym. Trzeba pamiętać, że część przypadków zaburzenia apetytu, w zależności od przyczyny, może wymagać kompleksowego podejścia obejmującego postępowanie żywieniowe, medyczne i psychologiczne.
Wsparcie dietetyka. Gdzie go szukać?
Jak pomóc seniorowi zadbać o prawidłowy stan odżywienia?
Na stan odżywienia osoby w wieku podeszłym ma wpływ wiele czynników. Zatem sposób wspierania seniora w utrzymaniu prawidłowego stanu odżywienia może się różnić u różnych osób. U osób starszych istnieje ryzyko niedożywienia, jak również otyłości. Może też występować tzw. otyłość sarkopeniczna, czyli jednoczesne występowanie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej i zbyt małej masy i siły mięśni. W każdym z tych przypadków wsparcie lekarza oraz dietetyka zawsze jest wskazane i ważne. Ogólnie można powiedzieć, że pomocne w zadbaniu o prawidłowy stan odżywienia seniora są zasady zdrowego żywienia i stylu życia.
Trzeba jednak pamiętać, że jeśli u osoby starszej wystąpi niedożywienie czy otyłość to plan postępowania dietetycznego powinien być zindywidualizowany. Warto zatem zgłosić się na indywidualną konsultację do dietetyka, który pomoże tak dobrać produkty w diecie by zachować jej odpowiednią wartość odżywczą a jednocześnie uwzględnić zalecenia związane z towarzyszącymi chorobami. W Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego PZH – PIB istnieje możliwość zapisania się na bezpłatne konsultacje dietetyczne – wystarczy zarejestrować się przez Internet w Centrum Dietetycznym Online działającym w ramach Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej by uzyskać poradę wykwalifikowanego dietetyka.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann-Zdrowie.pl
Czytaj więcej artykułów w aplikacji Ann Asystent Zdrowia:
- Żywienie w ciąży. Rekin, tuńczyk i coca-cola niewskazane [WYWIAD]
- Dieta dla kobiet w ciąży: pięć posiłków dziennie co trzy godziny
- Pełnowartościowa dieta seniora? To możliwe!
- Dieta a praca zdalna: jak odżywiać się zdrowo [ROZMOWA]
- Dieta zimą: zadbaj o swój organizm [ROZMOWA]
