Temat depresji poporodowej to temat bardzo trudny i do niedawna był on tematem tabu. Depresja poporodowa rozwija się w wyniku oddziaływania czynników hormonalnych, środowiskowych, emocjonalnych i genetycznych. Dotyka ona 10-25% kobiet po urodzeniu dziecka. Czym jest depresja poporodowa? Jakie są jej objawy? Na te i inne pytania odpowiada dr Marta Majorczyk, pedagog, doradca rodzinny, trener i szkoleniowiec z Uniwersytetu SWPS.
Ponad 10% kobiet cierpi na depresję poporodową. Niestety tylko co druga zwraca się o pomoc do specjalisty. Społeczeństwo bardzo oddziałuje na kobiety. Z telewizji, radio, mediów społecznościowych, a nawet od swoich bliskich kobiety słyszą o tym, że macierzyństwo to największe szczęście, a ich problemy i wahania nastroju to tylko efekt działania hormonów. Kiedy media promują idealny obraz młodej matki, bardzo trudno jest przyznać się, że z trudem przeżywasz każdy dzień.
Smutek a depresja poporodowa
Svitlana Slyvchenko, Wirtualny Klub Medyczny Ann: Narodziny dziecka są zawsze bardzo dużą zmianą w życiu kobiety. Po stresach związanych z ciążą i porodem pojawia się mnóstwo innych, obciążających psychikę zmian. Często kobiety boją się lub wstydzą przyznać do odczuwanych przez siebie niepokojów i kryzysowych stanów. Brak odpowiedniego rozpoznania i leczenia może mieć niekorzystny wpływ na relacje kobiety z dzieckiem, partnerem i rodziną, jak również na rozwój emocjonalny dziecka. Smutek poporodowy tzw. baby blues i depresja poporodowa to są nazwy problemów psychicznych występujących po porodzie. Czy są to tożsame pojęcia, czy jednak zachodzi między nimi różnica?
Dr Marta Majorczyk: To są dwa różne pojęcia. Smutek to emocja, którą możemy odczuwać. Smutek poporodowy jest naturalnym i powszechnym zjawiskiem występującym na krótko po porodzie. Najczęściej występuje on w 4-5 dniu po porodzie i ustaje po 10 dniach. Depresja poporodowa to zaś zaburzenie psychiczne, które trwa znacznie dłużej, niż baby blues.
Warto też zaznaczyć, że oprócz smutku poporodowego i depresji wyróżnia się psychozę poporodową i hipomanię poporodową. Psychoza poporodowa jest jednym z najgorszych poporodowym zaburzeniem psychicznym. Może ona pojawić się u kobiety, która jest chora na dwubiegunowość albo na schizofrenię. Jej objawy rozwijają się dynamicznie i często stanowią wskazanie do hospitalizacji. Wśród objawów można wyróżnić trudności ze snem, brak odczuwania głodu, pobudzenie, drażliwość, a także unikanie kontaktów z dzieckiem. Hipomania poporodowa zaś to stan, który swoim nasileniem przekracza normalną, fizjologiczną „euforię” zawiązaną z urodzeniem dziecka. Jest to stan krótkotrwały i samoistnie ustępujący. Lecz może wpłynąć na rozwój depresji poporodowej.
Czym jest depresja poporodowa?
A czy może Pani zdefiniować, czym dokładnie jest depresja poporodowa?
Jak już wspomniałam depresja poporodowa to zaburzenie psychiczne. Depresja poporodowa rozwija się w ciągu kilku, a nawet kilkunastu tygodni po porodzie. Nasilenie objawów i zaburzeń funkcjonowania jest znacznie większe w porównaniu ze smutkiem poporodowym i wymaga interwencji specjalisty. Istnieje 4 poziomy, za pomocą których badamy depresję i które pomagają odróżnić depresję od smutku. Pierwszy to poziom emocjonalny, czyli stan bardzo głębokiego smutku, który trwa powyżej 2 tygodni i przez większą część dnia. Kolejnym poziomem jest poziom myślenia. Tu się pojawia triada Becka, czyli występowanie negatywnych myśli w trzech obszarach: myślenie o sobie, myślenie o świecie i myślenie o przyszłości. Trzecim i czwartym poziomem są objawy somatyczne i objawy zachowania.
Depresja poporodowa: skąd się bierze?
Svitlana Slyvchenko: Skąd w ogóle bierze się depresja poporodowa? Czy przyczyną są tylko i wyłącznie traumatyczne przeżycia np. bardzo trudny poród?
Marta Majorczyk: Depresja jest chorobą, na którą wpływa wiele czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Trudno określić jakąś jedyną przyczynę. Kobiety po połogu mogą doświadczać zmian nastroju. Wynika to przede wszystkim ze zmian hormonalnych. Najczęściej depresja poporodowa dotyka kobiet, które zostały matkami po raz pierwszy, a także, u których wcześniejsze doświadczenia związane z ciążą czy porodem były trudne, złożone. Również bardziej narażone na depresję poporodową są kobiety wrażliwe, z zaburzeniami nastroju. Mają one słabą strukturę psychiczną i wrażliwy układ nerwowy. Oprócz powyższych czynników na występowanie depresji poporodowej mają wpływ niekorzystne czynniki psychospołeczne (brak wsparcia ze strony otoczenia, konflikty z partnerem), jak również problemy zdrowotne kobiety czy dziecka. W zależności, jaka jest siła tych czynników, mogą one powodować smutek poporodowy lub depresję.
Uważa się, że w czasie ciąży ryzyko zaostrzenia depresji lub schizofrenii jest mniejsze niż w jakimkolwiek innym okresie życia. Jak sytuacja wygląda po porodzie?
W okresie poporodowym sytuacja radykalnie się zmienia. Kobiety, które wcześniej miały objawy depresji są w grupie ryzyka. Są one bardziej niż inne kobiety narażone na depresję poporodową.
Wspomniała Pani, że baby blues pojawia się w 4-5 dniu po porodzie. A jak jest z depresją poporodową? Kiedy te problemy emocjonalne mogą pojawić się po raz pierwszy?
Nie ma jakiegoś określonego terminu, wszystko zależy od sytuacji indywidualnej kobiety. Najczęściej depresja pojawia się, kiedy kobieta wraca do domu ze szpitala i zaczyna sama zajmować się wszystkimi sprawami. Co ważne, nawet przy ogromnym wsparciu ze strony partnera czy rodziny, ta nowa rola „matki” może być zbyt przytłaczające dla kobiety. Uważa się, że depresja poporodowa ujawnia się po 4-8 tygodniach po porodzie, ale nie są to dokładne terminy.
Płacz, obniżony nastrój: czyli objawy depresji poporodowej
Kobieta po porodzie może nie zdawać sobie sprawy, że to, czego doświadcza, wykracza poza normę stanu psychicznego i fizycznego kobiety po porodzie. Jak bliscy kobiety mogą zauważyć depresję poporodową? Jakie są jej objawy?
Najbardziej zauważalne są objawy emocjonalne. Jeśli widzimy, że kobieta po porodzie często płacze, ma obniżony nastrój, jest podenerwowana i podrażniona, a także, gdy ma negatywne myśli, m.in. uważa siebie za złą matkę czy mówi, że nigdy sobie nie poradzi z dzieckiem, musimy na to odpowiednio zareagować. O tym, że coś jest nie tak, bliscy mogą zaważyć także, gdy osoba opiekuje się dzieckiem automatycznie, bez emocji. Często zdarza się tak, że dziecko płacze, a kobieta się nie rusza, nie ma ochoty nim się opiekować. W takich sytuacjach warto porozmawiać z kobietą, dowiedzieć się, jak się czuje, o czym myśli. Nie należy zaś mówić „ogarnij się”, „dasz sobie radę” – w tym momencie to absolutnie nie działa. Czasem może wystarczyć, jeżeli po prostu damy tej kobiecie wyspać się. Jednakże, jeśli zaburzenia nastroju występują przez dłuższy czas (przez co najmniej dwa tygodnie), należy skontaktować się ze specjalistą.
Stany nieznacznego obniżenia nastroju u kobiet po porodzie odstępują po kilku dniach. Hipomania poporodowa też jest zjawiskiem krótkotrwałym. A jak długo trwa depresja?
Czas trwania depresji poporodowej jest zmienny. Szacuje się, że może ona trwać od 3 do 9 miesięcy. Nieleczona depresja poporodowa może przerodzić się w długotrwałą depresję. Także przedłużające się zaburzenia nastroju wpływają na interakcje pomiędzy matką, a nowonarodzonym dzieckiem.
Gdzie szukać pomocy?
Svitlana Slyvchenko: Wspomniała Pani o konsultacji ze specjalistą. Pani ma na myśli psychologa? Czy gdzie mamy szukać pomocy i jakie są sposoby leczenia depresji? A także jak osoby z bliskiego otoczenia tej kobiety mogą jej pomóc?
Dr Marta Majorczyk: Profesjonalną pomoc można uzyskać u lekarza psychiatry, u psychologa lub psychoterapeuty specjalizującego się w pomocy kobietom w okresie okołoporodowym. O sposobie leczenia decyduje specjalista, a więc leczenie zaczyna się właśnie od wizyty do psychologa czy psychiatry. Osoby bliskie na pewno muszą taką osobę wspierać, rozmawiać z nią, a także zapewnić wsparcie emocjonalne, jak również informacyjne. Warto zaznaczyć, że nie trzeba dawać kobiecie zbyt dużo „dobrych rad”, trzeba pozwolić jej samej nauczyć się, jak opiekować się dzieckiem. Ponieważ niechcący możemy doprowadzić młodą matkę do myśli, że nie kocha swoje dziecko.
Czy kobieta w stanie depresji poporodowej może zaszkodzić dziecku?
Tak, może. W takim sensie, że nie będzie się nim opiekować, nie będzie na niego reagować. Często kobiety w głębokiej depresji poporodowej odsuwają dziecko od siebie, ponieważ uważają, że dziecko nie zasługuje na tak złą matkę.
Czy zdaniem Pani zasadne byłoby, żeby w szpitalu po porodzie konsultacja psychologa była czymś standardowym?
Moim zdaniem jest to dobry pomysł w kontekście profilaktyki depresji poporodowej. Konsultacje z psychologiem pomogłyby przygotować kobietę do nowej roli. Wsparcie psychologiczne i emocjonalne jest jak najbardziej przydatne.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Wirtualny Klub Medyczny Ann
Czytaj więcej w Ann:
- Stres nie zawsze musi nas paraliżować. „Terapia szokowa czasami jest kluczowa”
- Żałoba ma swoje etapy, by odnaleźć się w nowej roli
- Czy stres postarza mózg? Jak wpływa na dzieci i ich dorosłe życie?
- Depresja poporodowa? Karmienie piersią może jej zapobiec!
- „Przemoc psychiczna występuje wobec bliskich”[cz. I ROZMOWY]
