Nieprawidłowa dieta oraz niektóre schorzenia mogą prowadzić do niedoborów witamin w organizmie, co ma istotny wpływ na nasze zdrowie. Jakie objawy mogą wskazywać na takie niedobory i jakie kroki warto podjąć, aby uchronić się przed awitaminozą? Dowiedz się z Ann!
Co to jest awitaminoza?
Długotrwały i poważny niedobór lub całkowity brak określonych witamin nazywamy awitaminozą. Objawy chorobowe zależą od tego, których witamin brakuje. W krajach rozwiniętych przypadki pełnej awitaminozy są obecnie bardzo rzadkie.
Niedobory witamin niewątpliwie prowadzą do zakłóceń w funkcjonowaniu organizmu. Warto jednak pamiętać, że ich nadmiar, czyli hiperwitaminoza, także jest szkodliwy i może wywoływać niepożądane objawy.
Awitaminoza a hipowitaminoza
Zarówno w przypadku awitaminozy, jak i hipowitaminozy mamy do czynienia ze zbyt niskim poziomem jednej lub kilku witamin. Hipowitaminoza to łagodniejszy stan, który pojawia się, gdy poziom witamin jest za niski, co skutkuje nieprawidłowym funkcjonowaniem organizmu. Nie jest on jednak tak poważny ani długotrwały jak awitaminoza.
Niedobór witamin jest niebezpieczny, ale ich nadmiar, czyli hiperwitaminoza, również może być groźny. Dotyczy to zwłaszcza witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak A, D, E i K. W przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w wodzie (np. witaminy C), ich nadmiar nie jest usuwany z organizmu wraz z moczem, lecz gromadzi się w tkankach.
Przyczyny awitaminozy
Główną przyczyną awitaminozy jest nieprawidłowo zbilansowana dieta – często monotonna, restrykcyjna i oparta na wysoko przetworzonej żywności, pozbawionej wartości odżywczych. Warzywa i owoce są kluczowym źródłem witamin, dlatego ich brak w codziennym jadłospisie znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia objawów awitaminozy lub hipowitaminozy.
Niebezpieczne dla utrzymania właściwego poziomu witamin w organizmie są także głodówki oraz monodiety, które często prowadzone są bez nadzoru dietetyka. Awitaminoza może wystąpić nawet u osób, które prawidłowo się odżywiają i dbają o odpowiednią podaż witamin, gdyż przyczyny mogą leżeć w zaburzeniach trawienia i wchłaniania. Takie sytuacje mają miejsce na przykład w przypadku choroby alkoholowej, zespołu złego wchłaniania, choroby Leśniowskiego-Crohna czy celiakii.
Czytaj także: Czym jest indeks glikemiczny?
Awitaminoza: jak się objawia niedobór witaminy A, B, D, E i K
Objawy niedoboru witamin mogą być bardzo różnorodne i są głównie uzależnione od funkcji danej grupy witamin. Wspólne objawy awitaminozy, które pojawiają się niezależnie od rodzaju niedoboru, to:
- ogólne osłabienie organizmu, w tym osłabienie mięśni,
- przewlekłe zmęczenie,
- uporczywe bóle głowy,
- zmiany skórne oraz trudności w gojeniu ran.
Warto jednak rozróżnić niedobór witamin od awitaminozy, ponieważ objawy mogą się różnić w zależności od rodzaju brakujących związków.
Przykłady objawów niedoborów poszczególnych witamin:
- Witamina A: jej niedobór może prowadzić do zaburzeń widzenia po zmroku (kurza ślepota), osłabienia mięśni, obniżonej odporności, spowolnienia wzrostu u dzieci oraz problemów z koncentracją. Osoby z niedoborem witaminy A mogą też doświadczać łamliwości włosów i ich nadmiernego wypadania.
- Witamina D: niedobór tej witaminy często wynika z niewystarczającej ekspozycji na słońce. Może prowadzić do osteoporozy, krzywicy oraz zwiększonego ryzyka cukrzycy typu II. Ponadto, niski poziom witaminy D wiąże się z występowaniem różnych nowotworów.
- Witamina E: niedobór może skutkować osłabieniem mięśni, uszkodzeniem siatkówki oka, uszkodzeniem nerwów, niedokrwistością oraz zaburzeniami koordynacji ruchowej. Główne źródła witaminy E to kiełki zbóż, oleje roślinne i orzechy, dlatego warto włączyć je do diety.
- Witamina K: niewystarczająca ilość witaminy K, obecnej w ziemniakach, kapuście i szpinaku, może prowadzić do problemów z krzepnięciem krwi i krwawieniami dziąseł.
- Witaminy z grupy B: niedobory tej grupy mogą wywoływać objawy takie jak choroby skóry oraz stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego, w tym jelit. Witaminy B można znaleźć głównie w produktach roślinnych, otrębach i nabiale.
Awitaminoza witaminy C: objawy
Najbardziej znanym skutkiem niedoboru witaminy C jest szkorbut, choroba, która współcześnie występuje rzadko. Objawy szkorbutu obejmują samoistne krwawienia, bóle mięśni i stawów, niedokrwistość, osłabienie zębów oraz opóźnione gojenie ran.
Inne konsekwencje niedoboru witaminy C to:
– zahamowanie produkcji kolagenu;
– krwawienia z dziąseł;
– łatwe siniaczenie;
– spowolnienie metabolizmu;
– pogorszenie nastroju oraz stany depresyjne;
– osłabienie naczyń krwionośnych;
– obniżenie odporności.
Badania pokazują, że długotrwały niedobór witaminy C może prowadzić do rozwoju chorób nowotworowych, chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak miażdżyca i nadciśnienie tętnicze i nadczynności tarczycy. Jak również zaburzeń wzrostu kości i osteoporozy oraz hipercholesterolemii.
Awitaminoza: jakie badania można wykonać?
Aby zidentyfikować niedobory witaminowe, najlepiej najpierw udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Specjalista może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak ocena poziomu witamin C, E, A, D oraz witamin z grupy B.
Awitaminoza: skutki
Skutki awitaminozy mogą być różnorodne i zależą od konkretnych niedoborów witamin w organizmie. Często uniemożliwiają one normalne funkcjonowanie i mogą prowadzić do poważnych schorzeń. Objawy mogą obejmować ogólne osłabienie organizmu, zaburzenia rozwoju układu nerwowego oraz problemy z układem oddechowym. W zależności od nasilenia, skutki mogą być łagodne lub poważne, a w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do śmierci.
Ponadto, awitaminoza może przyczyniać się do rozwoju depresji. Badania pokazują, że szczególnie istotny jest niedobór witaminy D oraz niskie stężenie witaminy B12 w organizmie, które mogą wpływać na zdrowie psychiczne.
Jak się leczy awitaminozę?
W przypadku poważnych niedoborów witamin konieczna jest ich suplementacja pod ścisłym nadzorem lekarza. W takim przypadku warto sięgnąć po witaminy w formie leków, a nie jedynie suplementów diety.
Większość witamin można uzupełnić, przyjmując tabletki, jednak są wyjątki, takie jak witamina B12. Jeśli jej niski poziom wynika z problemów z wchłanianiem w przewodzie pokarmowym, stosuje się ją w formie zastrzyków domięśniowych.
Jak zapobiegać awitaminozie?
Aby uniknąć niedoborów witamin, przede wszystkim warto codziennie spożywać owoce oraz dużą ilość warzyw, najlepiej na surowo, ponieważ obróbka termiczna może niszczyć niektóre witaminy. Należy również dbać o to, aby w diecie znalazły się zdrowe tłuszcze w umiarkowanych ilościach. Ważne jest unikanie monotonnych i restrykcyjnych diet.Dobrym rozwiązaniem jest odchudzanie pod okiem dietetyka, a także konsultacja ze specjalistą w przypadku planowania diety wegańskiej lub wegetariańskiej.
* Serwis / aplikacja Ann dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Prezentowana treść dostarcza się jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych. W żadnym zakresie nie zastępuje i nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską.