Seksualność jest integralną częścią osobowości każdego człowieka. Zdrowie seksualne wiąże się z możliwością czerpania przyjemności z relacji seksualnych. Awersja seksualna, to innymi słowy, niechęć do seksu. O awersji, jej objawach i przyczynach opowiada Sylwia Stankiewicz, psycholog, seksuolog i psychoterapeuta CBT z Centrum Terapii Dialog.
Z raportu przeprowadzonego przez instytut badawczy Millward Brown SMG/KRC wynika, że życia na problemy seksualne skarży się 46 proc. kobiet.
Co czwarta kobieta ma zaburzenia pożądania i podniecenia
Svitlana Slyvchenko, www.ANN-zdrowie.pl: Jak często występują zaburzenia pożądania i podniecenia?
Sylwia Stankiewicz: Zaburzenia pożądania i podniecenia występują stosunkowo często. Należą one do jednych z najczęstszych skarg dotyczących zdrowia seksualnego. Zaburzenia najczęściej występują u kobiet, ale nie wyłącznie. W Polsce problem ten dotyczy średnio co czwartej kobiety. Z raportu „Seksualność Polaków 1992-2016” wynika, że omawiany problem dotyczy 2,5% kobiet i 1,9% mężczyzn.
Należy też wyróżnić dwa różne pojęcia – pożądanie i podniecenie. Najczęściej spotykana nazwa dla określenia pożądania – libido. Wyraża się on chęcią do podejmowania aktywności seksualnej oraz występowaniem myśli i fantazji o treści seksualnej. W przypadku, gdy chęć kontaktów seksualnych i częstość pojawiania się myśli na ten temat ulega zmniejszeniu w stosunku do stanu typowego dla danej osoby, możemy mówić o zaburzeniach pożądania. Jeśli zaś chodzi o podniecenie, oznacza ono doznania związane z bliskością seksualną, zbliżeniem z partnerem, a także różnymi myślami o treści seksualnej. Do fizycznych objawów podniecenia należą nawilżenie pochwy, przekrwienie i obrzmienie narządów płciowych, jak również zwiększenie wrażliwości na doznania dotykowe. A zatem o zaburzeniu mówimy w sytuacjach, gdy zmniejszone jest odczucie podniecenia, a także, gdy reakcje fizyczne związane z podnieceniem przebiegają nieprawidłowo.
Awersja seksualna: lęk w perspektywie kontaktu seksualnego
Awersję seksualną zaliczamy do zaburzeń pożądania i podniecenia. Czym jest awersja?
Awersja seksualna jest formą dysfunkcji seksualnej. Polega ona na unikaniu relacji seksualnych, związanym czasami z odczuciem wstrętu wobec wszelkich przejawów seksualności. Jest ona skrajną postacią obniżenia potrzeb seksualnych.
Awersja seksualna według nadal obowiązującej w Polsce klasyfikacji ICD-10, jest zaburzeniem seksualnym, w którym osoba, której ono dotyczy, odczuwa lęk w perspektywie kontaktu seksualnego. Przeżywany lęk jest tak silny, że pacjent stara się unikać aktywności seksualnej. W najnowszej Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) przedstawionej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), czyli zaktualizowanej wersji klasyfikacji ICD-10 usunięto rozpoznanie awersji. Alternatywą jest rozpoznanie zaburzeń penetracji HA20 albo ewentualnie fobii specyficznej.
Menopauza, zaburzona praca tarczycy i depresja, czyli przyczyny awersji seksualnej
Szacuje się, że awersja dotyczy dziesięciokrotnie częściej kobiet niż mężczyzn. Jakie mogą być przyczyny awersji seksualnej?
Sylwia Stankiewicz: Przyczyny awersji seksualnej są wielorakie. Mogą one mieć podłoże biologiczne, np. zaburzenia hormonalne związane z menopauzą czy też połogiem, neurologiczne i krążeniowe. Powodem awersji może być również zaburzona praca tarczycy i następstwa przewlekłych chorób. Znaczący wpływ na zaburzenia pożądania i podniecenia seksualnego mają zaburzenia i choroby psychiczne, w szczególności depresja, jak również działania uboczne przyjmowanych leków, m. in. przeciwdepresyjnych, wpływających na czynność hormonalną oraz stosowanych w leczeniu nowotworów.
Kolejną grupą czynników są przyczyny psychologiczne, związkowe lub relacyjne. Związane one są z własnymi przeżyciami wewnętrznymi lub z funkcjonowaniem w obszarze związku. Urazy doznane w czasie dzieciństwa lub wczesnej młodości mogą znacząco wpływać na niechęć do własnego ciała, a także awersję do jakichkolwiek zachowań seksualnych.
Jako jedną z przyczyn tego zaburzenia upatruje się również rygoryzm religijny i wychowanie w rodzinie. Rozwój seksualny człowieka rozpoczyna się w dzieciństwie, a więc duży wpływ w tym czasie na niego mają rodzice. Brak rzetelnej wiedzy, a także wychowanie w przeświadczeniu, że seks jest zły, a intymność to sprawa, której powinno się wstydzić, mogą powodować problemy na płaszczyźnie seksualnej w życiu dorosłym.
Oprócz powyższych przyczyn, na zaburzenia pożądania i podniecenia wpływa nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. U mężczyzn długotrwale i regularnie spożywających alkohol mogą pojawić się takie problemy, jak impotencja, opóźnienie lub brak wytrysku, a także problemy w osiągnięciu orgazmu i zmniejszony popęd seksualny. U kobiet zaś z jednej strony alkohol zwiększa pożądanie, z drugiej jednak zaś działa jedynie w sferze umysłowej. Fizjologiczne wskaźniki są odwrotne. Po wypiciu alkoholu reakcje seksualne ulegają osłabieniu.
Awersja seksualna a anhedonia i aseksualność
Jakie są objawy awersji? Jak ją rozpoznać?
Objawy mogą mieć różne nasilenie. Awersja przejawia się w zmniejszonej motywacji do podejmowania aktywności seksualnej. Warto jednak podkreślić, że dotyczy to wszystkich kontaktów seksualnych, a nie tylko z aktualnym partnerem. Jeżeli zaś niechęć do współżycia dotyczy jedynie osoby partnera i jednocześnie pojawiają się inne potrzeby seksualne, takie jak potrzeba masturbacji, odczuwanie pożądania wobec innych osób – wskazuje to na problem psychologiczny, który dotyczy relacji w związku. Nie jest to objawem awersji.
Kolejnymi objawami awersji są wyraźnie rzadsze myśli i fantazje o treściach seksualnych, aż do całkowitego ich braku. Warto zaznaczyć, że w przypadku wyobraźni seksualnej trudno jest wprowadzić pojęcie normy, ponieważ dla każdego norma jest inna.
Nie należy też mylić awersji seksualnej z anhedonią seksualną, czyli brakiem zdolności do odczuwania przyjemności z kontaktów seksualnych, jak również aseksualnością – brakiem potrzeby uprawiania seksu, co wcale nie musi wiązać się z cierpieniem.
Ochotę na seks mogą odbierać nam stres, problemy finansowe i rodzinne
Czy wygaśnięcie zainteresowania seksem zawsze oznacza chorobę?
Nie zawsze. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę, z czym się wiąże ta zmiana w odczuwaniu potrzeb seksualnych, czy np. dotyczy związku, czy warunków do bycia ze sobą blisko seksualnie. Życie seksualne to taka sfera, w której jesteśmy ze sobą najbliżej jak się da i jest też sferą, w której powinniśmy być ze sobą jak najbardziej otwarci, a zwłaszcza otwarci na to, czego chcemy, a czego nie, czego potrzebujemy oraz czego oczekujemy.
Ochotę na seks mogą odbierać nam także problemy finansowe czy rodzinne. Na brak zainteresowania seksem wpływa również zmęczenie, stres, przepracowanie. Czyli takie prozaoczne rzeczy, które dotyczą prawie każdego. Na wiele z tych elementów możemy wpływać samodzielnie. Pierwszym krokiem prowadzącym do odrodzenia potrzeb seksualnych może być zmiana codziennego funkcjonowania, jak również zadbanie o jakość czasu spędzanego z partnerem, intymność towarzyszącą zbliżeniom oraz urozmaicenie gry miłosnej.
Jeżeli zaś wyeliminujemy czynniki, które mogą zakłócać odczuwanie potrzeb seksualnych, a jednak sytuacja się nie zmienia, należy zgłosić się do specjalisty.
Awersja seksualna: wizyta u specjalisty nie zawsze jest konieczna
Zawsze należy uwzględnić podłoże zdiagnozowanej dysfunkcji. Wtedy możemy w zależności od przyczyny wyznaczyć następne kroki. Czy awersję seksualną należy leczyć i w jaki sposób? A także czy zainteresowanie seksem wraca naturalnie?
Potrzeby i reakcje seksualne mogą zmieniać się w naturalny sposób w ciągu cyklu życiowego. Ich intensywność na początku związku jest przeważnie inna niż po kilkudziesięciu latach bycia razem. Inaczej też ona wygląda w okresie ciąży i po porodzie, w okresie wytężonej pracy niż podczas długiego urlopu.
Na początku warto zwrócić się do lekarza, który oprócz ogólnej oceny stanu zdrowia, może też przeprowadzić badania neurologiczne, ginekologiczne lub urologicznego. W miarę potrzeb może także zlecić wykonanie dodatkowych badań, np. krwi, moczu, ekg, czy ultrasonografii lub konsultację u innego specjalisty.
Kluczowym warunkiem decydującym o podejmowaniu interwencji jest odczuwany z powodu obniżonego popędu lub podniecenia dyskomfort, lub ich negatywny wpływ na relacje w związku. W takiej sytuacja osoba musi zwrócić się do psychologa lub seksuologa. Można też pracować w gabinecie psychoterapeuty. Psychoterapia jest procesem, który odbywa się regularnie i wymaga dużych nakładów czasu i zasobów.
Terapia uzależniona jest od stwierdzanych przyczyn obniżenia potrzeb seksualnych. Warto podkreślić, że u jednej osoby może współwystępować wiele czynników przyczyniających się do występowania problemów seksualnych. Często sama konsultacja i szczegółowe omówienie przyczyn pozwala na uświadomienie sobie istoty problemu seksualnego i podjęcie samodzielnie odpowiednich działań. Bardzo ważne też jest poznanie perspektywy partnera.
Niestety nie da się określić uniwersalnej metody i przewidywalnego czasu trwania terapii dla osób z zaburzeniami pożądania lub podniecenia. Nie ma też pewności, że po całkowitym usunięciu przyczyn występujących zaburzeń pożądania lub podniecenia, problem nie powróci.
Autor: Svitlana Slyvchenko, Ann Asystent Zdrowia
Czytaj więcej w Ann:
- Niepełnosprawni intelektualnie: kiedyś wykluczeni, dziś pracują, uprawiają seks i spełniają swoje marzenia [MAGAZYN ANN]
- Bolesne współżycie po porodzie. Jak temu zaradzić?
- Fantazje seksualne Polek. Czy kobiety spełniają swoje pragnienia?
