Może pojawić się już w niemowlęctwie. Uporczywy świąd skóry budzi niepokój dziecka i zaburza jego sen. Jest jednym z najpoważniejszych problemów dermatologiczno-alergicznych. Schorzenie dotyczy 20% dzieci i 2-3% osób dorosłych. Często, ale nie zawsze znika w dorosłym życiu. Jakie są przyczyny atopowego zapalenia skóry (AZS)? Kto jest bardziej narażony? Na czym polega leczenie?
Atopowe Zapalenie Skóry. Jakie są objawy?
AZS dotyka aż 15% dzieci, a u 20% nowonarodków diagnozuje się chorobę. Początki można zaobserwować już w 3. miesiącu życia. Dobrą wiadomością jest to, że u 40% dzieci objawy ustępują wraz z wiekiem. Pozostałe osoby muszą zmagać się z dolegliwościami również w życiu dorosłym. Czasami pacjenci cierpią na AZS przez całe życie.
Po czym rozpoznać, że naszego maluszka dotknęło atopowe zapalenie skóry? Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych podkreśla, że głównymi objawami są: zaczerwienienie i suchość skóry, świąd i jej łuszczenie się. Mamy również do czynienia z tzw. lichenizacją (pogrubieniem) naskórka. Dotyczy to wszystkich chorych. Zmiany są najczęściej widoczne na zgięciach kolanowych, łokciowych, a także na twarzy i szyi. Mogą jednak obejmować całe ciało. AZS towarzyszyć mogą również inne schorzenia: przewlekły katar, astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie spojówek.
Co sprzyja AZS? Alergeny główną przyczyną choroby
Za podstawowy czynnik, który prowadzi do rozwoju choroby, uważa się predyspozycje genetyczne. Jeśli oboje rodziców cierpi na AZS, to ryzyko wystąpienia go u dziecka wzrasta aż o 70%. Jednak etiologia atopowego zapalenia skóry nie jest do końca znana. Dotychczas nie odkryto genu odpowiedzialnego za powstanie choroby. Zaobserwowano, że choruje coraz więcej osób. Najczęściej występuje w rodzinie, co oznacza, że chorobę się dziedziczy. Co jeszcze, oprócz genów, może mieć wpływ na rozwój choroby?
Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych (PTCA) podkreśla, że osoby cierpiące na AZS mają bardzo wrażliwą skórę, bardziej podatną na podrażnienia. Substancje, które u osoby zdrowej nie stanowią zagrożenia, u chorych są źródłem dyskomfortu. Problem pogłębia to, że objawy mogą pojawić się po pewnym czasie i są odsunięte w czasie.
Co najbardziej uczula w przypadku AZS?
Czynników drażniących jest bardzo wiele. Są nimi: wełna, szorstkie tkaniny, detergenty, środki zawierające mydło, substancje chemiczne, ale również własny pot, zanieczyszczenie powietrza, roztocza kurzu domowego i dym tytoniowy. Na świąd i nasilenie objawów wpływają także aktywność fizyczna w gorące dni, długie, ciepłe kąpiele, wysoka temperatura w trakcie snu, a także kawa, herbata i stres.
Czynniki drażniące. Jak je wyeliminować?
Ze względu na ogromną liczbę czynników drażniących, nie jestesmy w stanie całkowicie ich wyeliminować. Jednak warto stosować się do kilku wskazówek, aby zniwelować ich szkodliwe działanie.
Skóra dziecka z AZS jest wrażliwa, dlatego zarówno niska, jak i wysoka temperatura nie są jej sprzymierzeńcami. Mróz zwiększa podrażnienie i świąd skóry, dlatego przed każdym wyjściem trzeba posmarować skórę dziecka odpowiednim kremem. Z kolei długotrwała ekspozycja na słonce również może nasilić objawy. Zakładajmy dziecku kapelusz lub czapkę z daszkiem i pozostańmy z nim w cieniu.
Bezpośrednio przed kąpielą w basenie, jeziorze lub morzu, zabezpieczmy skórę emolientem, który tworzy warstwę ochronną przed wniknięciem substancji drażniących. Należy powtórzyć czynność także po kąpieli. Dziecko nie powinno myć rąk zwykłym mydłem z drogerii, a specjalnie do tego przeznaczonym żelem do skóry atopowej. Unikajmy też środków zawierających barwniki i sztuczne substancje.
Regularnie pierzmy też pościel i trzepmy materace, w których mogą znajdować się roztocza kurzu domowego. Dziecko może byc uczulone na własny pot, dlatego latem trzeba myć je częściej, używając delikatnego emolientu. Należy tez systematycznie odkurzać meble i podłogę, a także unikać np. krzeseł z obiciami, na których gromadzi sie dużo kurzu.
Alergia kontaktowa wcześniej wykluczała dzieci z zabawy. Silne substancje drażniące obecne w materiałach plastycznych i zabawkach wywoływało krostki i świąd skóry. Mowa tu głównie o farbach, kredkach, lakierach, a także plastelinie, kredzie, bibule i kleju. Należy zwrócić szczególną uwagę na etykietę produktu i jej oznakowanie. Znak GS potwierdza wymogi bezpieczeństwa.
Ponadto warto zastanowić się, czy w naszym otoczeniu nie znajdują się zwierzęta, których sierć może ucuzlać. W niektórych przypadkach dieta eliminująca niektóre alergeny pokarmowe także może być efektywna. Zwracajmy też uwagę na pyłki roślin. Śledźmy okres pylenia i podawajmy środki antyhistaminowe dostępne w aptekach.
Lepiej zapobiegać niż leczyć. Czy można się uchronić?
W chorobie ogromną rolę odgrywają geny, a więc jeśli u rodziców wystąpiły objawy AZS, to dziecko najprawdopodobniej zachoruje. Po zauważeniu pierwszych sygnałów, warto podjąć odpowiednie środki zapobiegawcze. Na czym polega profilaktyka?
Terapia podstawowa obejmuje smarowanie skóry emolientami, właściwą pielęgnację i kąpiel z dodatkiem olejków, sięganie po antyseptyki, unikanie czynników potencjalnie wywołujących zmiany skórne – alergenów, zmiany temperatury i stresu. Jeśli pojawi się okresowy wyprysk, należy stosować maści sterydowe i preparaty antyseptyczne zawierające jony srebra. Warto również zastosować środki przecihistaminowe.
Gdy wyprysk jest uciążliwy, warto sięgać po mokre opatrunki, światłoterapię. W niektórych przypadkach jedynym skutecznym rozwiązaniem może okazać się hospitalizacja. Pamiętajmy też, aby małym dzieicom regularnie obcinać paznokcie i unikać szorstkich gąbek i myjek w trakcie kąpieli, które podrażniają skórę. Zakładajmy ubrania z naturalnych tkanin – bawełny i lnu i unikajmy alergenów, które mogą uczulać dziecko.
Czy z choroby się wyrasta? Metody leczenia
Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła. Występują etapy zaostrzenia i remisji. Nawet po dłuższym okresie, kiedy dziecka nie odczuwa niepokojących objawów, może nawracać. Ma to także związek z sezonowością. Nasila się wiosną, kiedy drzewa pylą, ale również zimą – mroźne, suche powietrze nie sprzyjają delikatnej skórze dziecka. AZS może utrzymywać się w wieku dorosłym, a więc nie jest to choroba wieku dziecięcego. Zdarza się, że musimy się z nią zmagać przez całe życie. Zaobserwowano, że dzieci z AZS mają tendencję do nadwrażliwości na alergeny pokarmowe. Jednym z najcięższych powikłań u dzieci nieleczonych jest astma.
Oprócz profilaktyki, po pojawieniu się grudek, suchej skóry i świądu u dziecka należy zastosować emolienty i środki lecznicze. Niekiedy konieczne jest zastosowanie preparatów steroidowych, które powinny zostać dobrane pod ścisłą kontrolą lekarza ze względu na skutki uboczne. Warto także podać dostępne na rynku leki antyhistaminowe, które niwelują uporczywy świąd i ułatwiają zasypianie. Czasami skuteczna okazuje się fototerapia, a w cięższych przypadkach, z udokumentowaną alergią, można pomyśleć o odczulaniu, czyli immunoterapii swoistej.
Autorka: Karolina Bielawska, Ann Asystent Zdrowia
Przeczytaj więcej ciekawych artykułów w Ann Asystent Zdrowia:
- Wstrząs anafilaktyczny. Szybka reakcja jest kluczowa
- Alergia może spotkać każdego z nas. Jak z nią walczyć i kiedy wykonać testy alergiczne?
- Toczeń. Objawy zagadkowej choroby [ROZMOWA]
