Alergeny są substancjami, które wywołują w organizmie reakcję alergiczną, to znaczy reakcji nadwrażliwości na dany czynnik. Pyłki roślin, niektóre pokarmy, leki, jad owadów to tylko niektóre z nich. Tak naprawdę uczulać może nas każda cząsteczka. Z reguły pojawia się wówczas reakcja uczuleniowa w postaci wysypki, kataru czy łzawiących oczu aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny. Jakie są rodzaje alergenów? Do jakich chorób mogą prowadzić alergeny? Na te pytania odpowie specjalista dr nauk med. Paulina Sobkowiak z Kliniki Pneumonologii, Alergologii Dziecięcej i Immunologii Klinicznej z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
Alergeny a czynniki genetyczne i środowiskowe
Szacuje się, że 12 milionów Polaków cierpi na alergię. Aż 8 milionów ma alergiczny nieżyt nosa, a 4 miliony – astmę. Jaki to ma związek ze zdrowiem? Wpływa na funkcjonowanie naszego organizmu, atakuje układ oddechowy, powodując astmę, atopowe zapalenie skóry, katar, zapalenie spojówek, biegunkę, a wreszcie anafilaksję i wstrząs anafilaktyczny.
Jakie są przyczyny alergii? Niebagatelną rolę odgrywają czynniki genetyczne i środowiskowe. Jeśli w rodzinie występowały alergie, ryzyko, że dziecko również będzie cierpiało na alergię jest większe. Nie powinniśmy jednak pomijać czynników środowiskowych. Zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy, infekcje i zbyt sterylne warunki mogą sprzyjać rozwojowi alergii u dziecka. Śmiało możemy powiedzieć, że alergia to choroba cywilizacyjna, która jest nieuleczalna. Na szczęście nowoczesna diagnostyka pozwala w porę wykryć, na co jesteśmy uczuleni.
Jakie są rodzaje alergenów? Jajka, mleko, a nawet parafina
Chociaż na liście substancji uczulających znajdują się najczęściej występujące alergeny, trzeba pamiętać, że istnieją również inne czynniki, które potencjalnie mogą uczulać. Typy alergenów dzielimy na:
- alergeny pokarmowe,
- wziewne,
- kontaktowe.
Alergeny pokarmowe. Najczęściej występują u niemowląt
Dlaczego? Niemowlęta mają niedojrzały układ pokarmowy. Alergeny przyczyniają się do wystąpienia niepożądanych reakcji immunologicznych. Mogą również prowadzić do anafilaksji, a nawet wstrząsu anafilaktycznego, stanu zagrażającego życiu, gdzie ważna jest szybka reakcja. – Anafilaksję wywołują pokarmy: mleko i jajo kurze (te dwa pokarmy najczęściej u małych dzieci), orzechy ziemne, orzechy drzew, skorupiaki, surowe ryby, ale potencjalnie również inne pokarmy mogą być przyczyną anafilaksji – twierdzi dr nauk med. Paulina Sobkowiak.
Co nas najbardziej uczula? Mleko krowie i jego przetwory, a właściwie białko mleka, czyli kazeina oraz alfa – i beta – laktoglobuliny. Silnym alergenem jest również gluten – białko występujące w zbożach, takich jak: pszenica, żyto i jęczmień. Jakie jeszcze pokarmy mogą wywoływać alergię?
- jaja,
- soja i przetwory sojowe (napój sojowy, jogurt sojowy),
- konserwanty, barwniki, substancje smakowe i zapachowe, przeciwutleniacze, stabilizatory (glutaminian sodu, kwas askorbinowy, benzoensan sodu),
- skorupiaki,
- orzechy ziemne i orzechy drzew,
- owoce, zwłaszcza cytrusy (pomarańcze, mandarynki, kiwi, cytryny, melony), ale również polskie owoce (truskawki, jabłka, maliny),
- warzywa (seler, pomidor, marchew, papryka),
- kakao i czekolada,
- ziarna sezamu,
- gorczyca,
- skorupiaki i owoce morza,
- mięso, w szczególności wołowina i cielęcina (jeśli dziecko jest uczulone na białka mleka krowiego) i kurczak (w przypadku alergii na jaja kurze).
Alergeny wziewne atakują wiosną i latem
Dlaczego akurat wtedy? Wówczas mamy do czynienia z pyleniem drzew, traw i krzewów, a właśnie pyłki roślin są najpopularniejszym alergenem wziewnym. Zdarza się, że na alergię cierpimy przez cały rok. Dlaczego tak się dzieje? Osobę uczuloną bardzo często podrażniają roztocza kurzu domowego, pleśń i grzyby. Występują one przez cały rok. Powodem alergii mogą być także detergenty, farby i lakiery.
Detergenty i kosmetyki przyczyną alergii kontaktowych
Wysypka, swędzenie, pęcherzyki na skórze to najczęstsze alergeny kontaktowe. Substancje te mogą przyczynić się także do alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Objawy te występują najczęściej po kontakcie skóry z czynnikiem uczulającym. Oprócz detergentów i kosmetyków, na które najbardziej wrażliwe są dzieci, uczulają nas:
- nikiel: uczula najczęściej kobiety, ponieważ metal jest często stosowaną domieszką biżuterii. Naukowcy jako przyczynę podają także wysokie technologie (high-tech industry);
- chrom: dotyczy w szczególności mężczyzn, którzy mają kontakt z cementem;
- perfumy: narażeni są zwłaszcza fryzjerzy i kosmetyczki. W Polsce jest to drugi co do częstości składnik uczulający;
- parafenylenodiamina (PPD): bardzo silny alergen, stosowany w hennie do brwi i rzęs i tatuażach. W skrajnych przypadkach może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego;
- neomycyna: składnik antybiotyków, wchodzi w skład gotowych maści, kremów i kropli do oczu. Powoduje zapalenie spojówek. Może być również wskaźnikiem do obserwacji pod kątem alergii na inne antybiotyki;
- lateks: alergen kontaktowy i wziewny. Znajduje się w rękawiczkach, sprzęcie medycznych, czepkach i balonach.
Dr nauk med. Paulina Sobkowiak wskazuje, że poza wymienionymi alergenami, substancjami silnie uczulającymi są również jady owadów błonkoskrzydłych (pszczoła, osa, szerszeń), leki (głównie antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne, środki kontrastowe).
Autorka: Karolina Bielawska, Wirtualny Klub Medyczny Ann
Czytaj więcej w Ann:
- Wstrząs anafilaktyczny. Szybka reakcja jest kluczowa
- Alergia może spotkać każdego z nas. Jak z nią walczyć i kiedy wykonać testy alergiczne?
- Soczewki a alergie, klimatyzacja i woda. Jak je dobrać oraz czy szkodzą w ciąży?
