Żywienie w ciąży to temat rzeka. W czasie ciąży na kobietę spada lawina porad dotyczących prawidłowego odżywiania i zaleceń w duchu „powinnaś jeść dwa razy więcej”. Ale czy warto wciskać w siebie kilogramy zdrowej żywności wraz z pojawieniem się symbolicznych „dwóch kresek”? Jak znaleźć równowagę między mitami a zdrowym rozsądkiem? I co tak w ogóle jest mitem, a co faktem o żywieniu kobiet w ciąży?
Dla każdej przyszłej mamy ważne jest zapewnienie swojemu dziecku wszystkiego co najlepsze. Dziś możemy z łatwością znaleźć mnóstwo informacji oraz rekomendacji w zakresie właściwego postępowania dietetycznego w ciąży. Ale jak się nie pogubić wśród tego ogromu informacji, by móc odróżnić mit od prawdy? W rozmowie z Sylwią Leszczyńską, dietetykiem klinicznym z Instytutu Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej Sanvita spróbowaliśmy obalić mity dotyczące żywienia w ciąży.
Kobieta w ciąży powinna jeść dla dwojga, nie za dwoje
Svitlana Slyvchenko, Wirtualny Klub Medyczny: Podczas ciąży przyszła mama musi dostarczyć niezbędną energię i składniki odżywcze zarówno dla siebie, jak i dla dziecka. Jednym z najbardziej popularnych mitów jest to, że ciężarna kobieta musi jeść dwa razy więcej. Ale czy to prawda? Powinna jeść za dwoje czy dla dwojga?
Sylwia Leszczyńska, dietetyk: W pierwszym trymestrze ciąży zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się nieznacznie. Patrząc na aktualne normy żywienia w pierwszym trymestrze kobieta powinna dostarczyć o 85 kcal więcej w stosunku do zapotrzebowania energetycznego przed ciążą. To przykładowo tylko 3 morele suszone – lub w drugim 285 kcal i w trzecim trymestrze o 475 kcal.
Warto przy tym pamiętać, że nie chodzi o same kalorie. Zwiększa się również zapotrzebowanie na określone składniki diety w ciąży. W tym białko, a także witaminy z grupy B, magnez czy żelazo, którego zalecana podaż powinna być większa o 40 proc. w tym okresie.
Dlatego kobiety chcące zoptymalizować dietę często zgłaszają się w tym okresie do dietetyka, aby mieć pewność, że unikną niedoborów pokarmowych i odżywiając się prawidłowo korzystnie wpłyną na przebieg ciąży i rozwój płodu.
Mięso musi być!?
Często słyszymy że mięso musi się znaleść w menu ciężarnej kobiety. Czy to prawda czy raczej mit? Czy jest różnica jakie mięso spożywamy: kurczak, wołowina, wieprzowina?
Tak jak wcześniej wspomniałam zapotrzebowanie na żelazo w ciąży zwiększa się o 40 proc., a mięso jest dobrym źródłem żelaza hemowego, czyli tego, które lepiej się przyswaja. Mięso czerwone dostarczy więcej żelaza niż mięso drobiowe. Mięso jest również źródłem białka. Niemniej jednak mięso nie jest jedynym źródłem tych składników i można je zastąpić w diecie wybierając ryby, strączki, jajka. Jednocześnie warto pamiętać, żeby odpowiednio łączyć produkty dla lepszego przyswajania z nich wybranych mikroelementów.
Wegetarianizm a żywienie w ciąży
Wegetarianizm wciąż wzbudza w naszym kraju kontrowersje, przy czym zdobywa coraz więcej zwolenników. Stąd wynika pytanie czy można stosować dietę wegetariańską podczas ciąży? Na co należy zwrócić uwagę?
Coraz częściej do mojego gabinetu zgłaszają się pacjentki w ciąży stosujące dietę wegetariańską. Pamiętając, że jest to okres szczególny i zwiększa się zapotrzebowanie na określone składniki diety, bardzo ważne jest, aby zadbać o odpowiednią podaż z dietą i suplementacją zgodną z rekomendacjami, ale też dopasowaną do rodzaju wegetarianizmu i wyników badań.
Właściwie zaplanowana dieta wegetariańska jest odpowiednia dla kobiet w ciąży. Wątpliwości pośród naukowców budzi stosowanie diety wegańskiej w trakcie ciąży, ponieważ dieta ta jest trudniejsza do zbilansowania. A także wiąże się z większym deficytem składników odżywczych.
W przypadku każdej diety eliminacyjnej, wegetariańskiej, a zwłaszcza podejmując decyzję kontynuacji diety wegańskiej zaleca się być w stałym kontakcie z dietetykiem i lekarzem prowadzącym ciążę, aby uniknąć niedoborów pokarmowych, zaplanować dietę i suplementację.
Żywienie w ciąży: Kawa
Liczne badania pokazują, że kofeina może mieć negatywne skutki dla przyszłego dziecka. Chyba każdy wie, że kawa jest źródłem kofeiny. Ale czy tylko kawa? Czy istnieją ograniczenia w spożyciu kofeiny dla kobiety w ciąży?
Kofeina nie jest substancją obojętną dla rozwijającego się płodu, przenika przez łożysko do płynu owodniowego, a jeszcze niewykształcone narządy, w tym wątroba, nie potrafią dobrze poradzić sobie z rozkładem tej substancji. Uważa się, że dawki wyższe niż 300 mg mogą wpłynąć negatywnie na przebieg ciąży, w tym zwiększyć ryzyko przedwczesnego porodu lub poronienia.
Dlatego zaleca się ograniczenie spożycia kofeiny do 200-300 mg. Przykładowo filiżanka czarnej kawy może zawierać od 70 do 140 mg, szklanka czarnej sypanej herbaty 65 mg, 0.33 l coca-coli 45 mg. Źródłem kofeiny jest również kakao, czekolada, a także zielona herbata, co również należałoby wziąć pod uwagę w dziennym bilansie kofeiny.
Ryby
Liczne strony internetowe uprzedzają kobiety o zakazie spożywanie ryb i owoców morza w ciąży. Skąd wynika ten zakaz? Czy naprawdę są niebezpieczne?
Nie zaleca się spożycia ryb drapieżnych i długo żyjących, które kumulują najwięcej zanieczyszczeń. Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) wydał oświadczenie, aby w trakcie planowania ciąży oraz podczas samej ciąży nie spożywać ryb takich jak tuńczyk, rekin, miecznik, marlin. Ryby te wykazują najwyższe zanieczyszczenie rtęcią. Pozostałe ryby można włączyć w menu 2 razy w tygodniu. Najlepiej mniejsze sztuki, u których potencjalne ryzyko zanieczyszczeń jest niższe. Oczywiście surowe ryby i owoce morza są przeciwskazane w trakcie ciąży.
Suplementy diety w ciąży
Czy prawda, że przy dobrze zbilansowanej diecie nie jest konieczna dodatkowa suplementacja? Czy może na odwrót suplementy witaminowe zastępują zbilansowane żywienie w ciąży? Jakie jest zdanie specjalistów?
W czasie ciąży bardzo ważna w kontekście przebiegu ciąży, rozwoju płodu, jak również wpływu na zdrowie przyszłego dziecka jest zbilansowana dieta i prawidłowe przyrosty masy ciała. Wiemy, że kobiety w ciąży powinny dodatkowo suplementować kwas foliowy, co dotyczy również okresu planowania ciąży.
W swojej książce „Dieta dla płodności” piszę więcej o tych zaleceniach. Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zaleca się również suplementację minimum 200 mg DHA u wszystkich ciężarnych, a w wyższych dawkach u kobiet obciążonych ryzykiem porodu przedwczesnego.
Zaleca się również suplementację jodu, jednak należy to poprzedzić badaniami hormonów tarczycy i w oparciu o wywiad zdrowotny oraz witaminy D. Należy zachować ostrożność w przypadku suplementacji żelaza, która jest dopuszczana tylko w określonych sytuacjach, w zależności od wyniku morfologii, ferrytyny, niedokrwistości z niedoboru żelaza i zależy od tygodnia ciąży, decyduje o tym lekarz prowadzący.
Żywienie w ciąży: Warto przytyć?
Większość kobiet w trakcie ciąży w ogóle nie odmawiają sobie w jedzeniu. Często jest to właśnie spowodowane mitem, że musimy jeść za dwóch. Ile przytyć w ciąży? Czy są granice?
To ile powinien wynosić prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży zależy od masy ciała jeszcze przed ciążą. Jeśli przedciążowa masa ciała była prawidłowa, to przyszła mama powinna przytyć nie więcej niż 12-13 kg, zginie z niektórymi źródłami maksymalnie do 16 kg w trakcie całej ciąży. Ważne jest też tempo zmiany masy ciała, w pierwszym trymestrze powinno to być 0.5-2 kg, w II i III trymestrze około 0.5 kg tygodniowo.
W przypadku przedciążowej nadwagi przyrost masy ciała nie powinien być większy niż 7-11.5 kg, a otyłości – 5-9 kg. Dbamy o to z pacjentkami, ponieważ dzięki temu jest niższe ryzyko wystąpienia powikłań ciążowych , w tym cukrzycy ciężarnych, a także zmniejszamy ryzyko występowania chorób układu krążenia i zespołu metabolicznego u przyszłego dziecka. Takie interwencje warto już podejmować na etapie planowania ciąży.
Jedna lampka wina nie zaszkodzi?
A jeżeli chodzi o alkohol podczas ciąży? Jaki ma to wpływ na żywienie w ciąży? Czy możemy od czasu do czasu poczęstować się lampką wina czy ewentualnie szklanką piwa? Będzie to miało wpływ na rozwój dziecka?
Planowanie ciąży to już dobry moment, aby zrezygnować z alkoholu. Zdecydowanie w ciąży alkohol, nawet w niedużych dawkach jest przeciwskazany. Spożycie alkoholu w trakcie ciąży może mieć negatywny wpływ na rozwój płodu, zwłaszcza układu nerwowego. Wiele badań wskazuje, że spożywanie alkoholu w ciąży może prowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu. Całkowita rezygnacja ze spożywania alkoholu będzie najbardziej właściwym działaniem, aby uniknąć negatywnych skutków.
Znajdź więcej wywiadów w Ann:
- Masa ciała a płodność kobiety. Czy istnieje zależność
- Kleszcz w ciąży: co robić?
- Ćwiczenia w ciąży. Jaką aktywność fizyczną wybrać?
Sylwia Leszczyńska – dietetyk kliniczny, specjalista dietoterapii niepłodności, otyłości oraz chorób dietozależnych, w poradni Instytutu Zdrowego Żywienia i Dietetyki klinicznej „Sanvita”. Prowadzi konsultacje dla kobiet w ciąży oraz karmiących, par przygotowujących się do ciąży, osób z niedoczynnością tarczycy, Hashimoto, PCOS, wykładowca Uniwersytetu SWPS oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, redaktor prowadząca „Współczesna dietetyka”, autorka książki „Dieta dla płodności”.
Z Sylwią Leszczyńską rozmawiała Svitlana Slyvchenko / Wirtualny Klub Medyczny